T.C. MALİYE BAKANLIĞI İstanbul Defterdarlığı DÖNEM SONU İŞLEMLERİ www.ist-def.gov.tr

AMORTİSMANLAR

Amortisman yöntemi seçimi: İktisadi ve teknik bakımdan bütünlük arzeden üniteler için aynı amortisman yöntemi kullanılmalıdır. Amortisman yöntemi geçici vergi dönemlerinde değiştirilemez. Tarımda amortisman uygulaması: Meyvelerde ürün alma aşamasında amortisman ayrılmaya başlanılmalıdır.

Fevkalade amortisman: “Tamamen veya kısmen kullanılamaz bir hale gelme” durumunun değerlendirilmesinde iktisadi kıymet tek başına değil, yerine iktisad edilen kiymetle birlikte değerlendirilmeli ve birlikte kullanılamıyor ise fevkalade amortisman için bakanlığa başvurulmalıdır.

Kıst amortisman: 1- Tasfiye, devir, birleşme ve nevi değişikliği: Tasfiye edilen, devredilen veya birleşen kurumda bu hallerle faliyetin son bulduğu tarihe kadar kıst amortisman hesaplanır. 2- Devir ve nevi değişikliği: KVK 37-38 kapsamında yapılan devir ve nevi değişikliği hallerinde devralınan sabit kıymetler için kıst amortisman ayrılır. 3- Birleşme ve bölünme: Bölünme halinde yıllık amortisman, birleşme halinde ise yeni bir iktisap gibi yeniden başlanılarak amortisman ayrılır.

4- Adi ortaklıkta ortak değişikliği: İki ayrı kıst dönem halinde amortisman ayrılır. 5- Binek otomobilleri: Azalan bakiyeler usulünde, ATİK’in toplam maliyetinden kıst amortismanı düşüldükten sonra izleyen yılda kalan tutar üzerinden iki kat olan amortisman oranı uygulanmaya devam edilir.

Enflasyon Muhasebesi ve Amortismanlar Enflasyon Düzeltmesi: Bilanço esasına tabi gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri düzeltme yapacaklar, işletme hesabı esasına göre defter tutanlar ile serbest meslek erbabı kendi tercihleri içerisinde düzeltme yapılmış değerler üzerinden amortisman ayırabilecekler, GMSİ mükellefleri ise düzeltme yapmadan amortisman ayıracaklardır.

1.1.2004 öncesi aktife girenler: ATİK için amortisman oranlarının uygulanmasında 5024 s. Kanun hükümleri geçerli ancak, 2004 ve izleyen yıllarda 31.12.2003 tarihli değerlerin düzeltilmiş tutarları dikkate alınarak amortisman ayrılacaktır. Birikmiş amortismanların düzeltilmesi: Düzeltme neticesinde birikmiş amortismanların kanuni süresinde ayrılması gereken tutardan daha düşük olduğunun tespit edilmesi durumunda iktisadi kiymetle ilgili kanuni süresinde ayrılmayan amortisman tutarı fiilen ayrılmış kabul edilecektir.

YATIRIM İNDİRİMİ

İndirime konu kazançların birlikte elde edilmesi: Ticari, zirai yada diğer kazançlar birlikte elde ediliyor ise yatırım ilgili olduğu kazançtan indirilir.

ATİK ve maliyet bedeli: Yatırım indiriminde indirime konu olacak maliyet bedeli V.U.K’nun 262-273. maddelerine göre belirlenecektir. 1- Faiz ve kur farkları: VUK G.T. 163 faiz ve kur farklarının yatırım dönemine ait olanlarının maliyete eklenmesi zorunludur. GVK G.T. 187 yatırım dönemini izleyen dönemlerdeki faizler yatırım indirimi istisnasından faydanalanamaz. 2- Eski ATİK yenileme harcamaları: Özel maliyet bedeli niteliğinde olmayan ve aktifte yer alan eski bir binaya ilişkin yenileme yatırımları, bina mal ve hizmet üretim yeri olarak kullanılsa bile, yatırım indiriminden faydalanamaz

Avans, sipariş ve peşin ödemeler: Harcama açısından değerlendirildiğinde yatırım indiriminden faydalanamazlar. İthalat: Kati ithal ve aktife kayıt halinde yatırım indiriminden faydalanılır.

Endeksleme ve enflasyon muhasebesi: 1- Önceki dönemden devreden indirilememiş yatırım indirimleri TEFE oranında artırılarak dikkate alınır. 2- İktisadi kıymetin aktife alındığı hesap dönemi sonundaki düzeltilmiş değeri üzerinden yatırım indirimi hesaplanır. 3- 24.04.2003 tarihinden önceki müracatlarda yatırım indirimi VUK yeniden değerleme oranında artırılarak dikkate alınmalıdır. 4- Harcamalar için enflasyon düzeltmesi uygulanmalıdır.

2 yıl içinde elden çıkarma: 1- Aynı yıl içinde elden çıkarılırsa geçici vergi için yararlanılan kısım düzeltilir ancak müeyyide uygulanılmamalıdır. 2- İzleyen yılda elden çıkarılırsa faydalanılmamış yatırım indirimi tutarından artık faydalanılamaz. 3- İki yıldan sonra elden çıkarılırsa devreden mükellef yararlanılamayan tutarı yatırım indirimine konu eder.

İrtifak hakkı tesis edilmesi: Uzun süreli (20 yıl ve üzeri) irtifak hakkı tesislerinde satış söz konusu ise KVK geçici 28’den yararlanılabilmektedir. Bu durum, irtifak hakkı tesis edilen yerin özel maliyet bedeli niteliğindeki harcamalarını etkilemez ve bu tür harcamalar yatırım indirimine konu edilebilir.

Özel Maliyet Bedeli En az 5 yıl kiralama süresi ve ekonomik ömür (GVK 19/4): Özel maliyet bedeli niteliğindeki harcamaya konu sabit kıymetin/kıymetlerin ekonomik ömrününde en az 5 yıl olması gerekmez. Kiralama süresinin uzaması: Özel maliyet bedelinin aktifleştiği yıldaki kira süresi geçerlidir. Kira süresinin uzatılarak 5 yılı aşması halinde yatırımın indiriminden yararlanılamaz.

YENİLEME FONU VUK md. 328, 329

Aynı yıl içinde yenileme yapılması halinde uygulamadan yararlanılabilir. Uygulama süresi: Üç yıllık süre iktisadi kıymetin satıldığı yılı takip eden takvim yılı başından itibaren başlar.(D.K.) Tasfiye ve birleşme: Hiç kullanılmayan fon kıst dönem kazancına eklenir. Fon kullanılmış ise, tasfiye dönemindeki yada birleşilen kurumdaki amortismanlarla mahsup edilir.

Devir ve bölünme: Fon kullanılmamış ise devralan yada yeni kurum yenileme fonunu kullanabilir. Ferdi işletmenin sermaye şirketine devri: İster kullanılmış olsun ister kullanılmasın fonun tamamı ferdi işletmenin kıst dönem kazancına eklenir. Enflasyon düzeltmesi: Yenileme fonu düzeltilmelidir.

Yabancı Paralar Enflasyon muhasebesi açısından - Yabancı para cinsinden avanslar VUK md. 280 hükümlerine tabi olacaktır. (VUK sirküler 9) - Parasal olmayan TL avanslar teminat niteliğinde olmadıkları için enflasyon düzeltmesine konu olacaktır.

ŞÜPHELİ ALACAK KARŞILIĞI

İcra takibi ciddi olmalıdır. (D.K.) Teminata bağlanma hali: Takip üzerine hacizle teminata bağlanan alacaklar için karşılık ayrılamaz.(D.K.) Dönemi: Alacağın dava ve icra safhasına düştüğü dönem yada izleyen herhangi bir dönemde karşılık ayrılabilecektir. (Muhtelif D.K.) Kamudan olan alacaklar: İdarenin görüşü karşılık ayrılamayacağı şeklindedir. Karşıt görüş de var.

Verilen avanslardan alacaklar: Avans hasılatla ilişkilendirilmediği için karşılık ayrılamaz. KDV’den kaynaklanan alacaklar: VUK Tebliği 234 uyarınca karşılık ayrılabilir. Yurtdışı alacakları: Ayrıca, TPKKHK 91/32-5 s. Tebliğ’deki koşullarda yerine getirilmelidir. Tahsil edilemeyen mevduat ve repo: Hasılat yazılmamış ise karşılık ayrılamaz.

MENKUL KIYMETLERİN DEĞERLEMESİ

Alış Bedeli ile Değerlenenler Hisse senetleri Yatırım fonu katılma belgeleri Kar zarar ortaklığı belgeleri

Borsa Rayici ile Değerlenenler Hazine bonoları Devlet tahvili Özel sektör tahvilleri Gelir ortaklığı senetleri Eurobondlar Not: Bu menkul kıymetlerden borsa rayici tespit edilemeyen veya işlem görmeyenler kıst getiri eklenerek alış bedeli ile değerlenir.

Kıst Getiri Hesaplanacak Menkul Kıymetler Finansman bonoları Varlığa dayalı menkul kıymetler Banka bonoları Banka garantili bonolar

Enflasyon muhasebesi Parasal, parasal olmayan ayırımı: 328 no’lu VUK Tebliğ ekinde parasal ve parasal olmayan menkul kıymetler gösterilmiştir. Bunlardan özel veya kamu tahvil, senet ve bonoları (111, 112) VUK md. 279 gereğince alış bedeli ile değerlemeleri halinde parasal olmayan kıymet addolunurlar ve enflasyon düzeltmesine tabi olurlar.

110, 240, 242 ve 245 hesaplarda yer alan bilanço aktifinde yer alan hisse senetleri ile hisse senetleri dışında kalan ve uzun vadeli amaçlarla veya yasal zorunluluklarla veya paraya dönüşme niteliği kaybolduğu için elde tutulan menkul kıymetler parasal değildir ve enflasyon düzeltmesine konu edileceklerdir.

Yabancı para cinsinden hisse senetleri enflasyon düzeltmesine konu edilemez. (VUK Sirküler 9) Repo - ters repo: Menkul kiymeti geri almakla yükümlü olanlar değerleme günü itibariyle kıst getiri hesaplamak suretiyle değerleme yapacak olduklarından enflasyon düzeltmesi ayrıca yapılmaz.

BAĞIŞ VE YARDIMLAR GVK md. 89, KVK mmd. 14

Mutlaka makbuz karşılığı yapılmalıdır. İşletmeye dahil mallar: İşletme tarafından KDV hariç düzenlenen bir fatura bir yandan gelir yazılır diğer taraftan indirim olarak dikkate alınır. İşletmeye dahil olmayan mallar: KDV dahil malın maliyet bedeli indirim olarak dikkate alınır. Mala ait daha önce indirilmiş olan KDV, cari dönem KDV beyannamesine eklenir.

İndirimin direkt sonuç hesaplarıyla ilişkilendirilmesi: İndirim dönem içerisinde direkt gider yazılmışsa KKEG yazılmak suretiyle dönem gelir yada kazancına eklenmeli ve indirim %5’lik üst sınırı bu yeni matraha göre hesaplanmalıdır.

Zarar ve indirimler: KVK G. T Zarar ve indirimler: KVK G.T. 67 “Zarar mahsubu dahil giderler düşüldükten, iştirak kazançları hariç indirim ve istisnalar düşülmeden önceki tutar” üst sınırın tespitinde dikkate alınmalıdır. Gelir vergisi mükellefleri içinde öncelikle önceki dönemden gelen zararlar indirilmelidir. KVK değişikliği: KVK’nda eskiden direkt gider yazılması uygulaması 2004 için indirim şeklinde değiştirilmiştir.

ENVANTER NOKSAN VE FAZLALARI Envanter noksanın nedenin bulunamaması halinde KDV dahil emsal bedeli ile satış faturası düzenlenmelidir. Maliyet bedeli üzerinden KKEG yazarak düzeltme yapılamaz.

ALACAK VE BORÇLARDA REESKONT

Vadeli çek: SPK mevzuatına göre reeskont yapılabilir Vadeli çek: SPK mevzuatına göre reeskont yapılabilir. Ancak, vergi yasaları açısından reeskont yapılamaz. (4.4.2000/ E:1999/408 K:2000/144 Danıştay V.D.D.G.K. Kararı.) Teminata verilen senetler reeskonta tabidir. (M.B. muktezası ve D.K.) Tahsile verilen senetler reeskonta konu olur. (DKK) Hatır senetleri için reeskont uygulanamaz.

Avans olarak alınan senetler: Özellikle kampanyalı satışlarda öncelikle taksit tutarları kadar senet alınıp taksitler tahsil edilmekte, daha sonra mal teslimi ile fatura düzenlenmektedir. Bu tür senetler için hasılat yazılmadıklarından reeskont yapılamaz. (1993/1 s. VUK İç Genelgesi) GVK md.42 kapsamındaki senetler: Sadece işin bittiği yıl itibariyle reeskonta tabi tutulabilirler. Vade içermeyen senetler: Görüldüğünde ödeneceklerinden reeskonta tabi tutulamazlar.

Müflisten olan senede bağlı alacaklar: Gayri menkul ipoteği hariç, muaccel hale geleceğinden reeskont uygulanamaz. Şüpheli alacağa bağlı senetler: VUK md. 322 ve devamında yer alan “Alacaklarda ve Sermayede Amortisman” hükümleri uyarınca değerleneceğinden reeskonta konu edilemez. KDV alacağına bağlı senet: İki karşıt görüş söz konusu. Görüşümüz: Şüpheli alacak karşılığı ayrılabildiğine göre reeskonta da tabi tutulabilmelidir.

Aktif-Pasif Geçici Hesap Kıymetleri Yabancı para cinsinden avanslar: I. GÖRÜŞ: Dövizdir; VUK 280’e göre değerlenir. (VUK Sirküler 9) II. GÖRÜŞ: Borçlar Kanunu açısından avans özelliğini kaybetmediği sürece mukayyet değerle değerlenmelidir. Yapılmakta olan yatırımlar: Gayrimenkul niteliğine geçişi temsil etmesi dolayısla, “yapılmakta olan yatırımlar hesabı”na finansman giderleri de dahil edilmelidir.

Enflasyon düzeltmesi: 1- Peşin ödenen giderler: Aktif geçici hesap olan “peşin ödenen giderler” parasal olmadığından düzeltme yada taşımaya konu olmalıdır. 2- Peşin tahsil edilen gelirler: (Aynı)

Değersiz ve Vazgeçilen Alacaklar Aciz belgesi: Var ise değersiz alacak yazılamaz. Şüpheli alacak karşılığı ayrılabilecektir. Vade konkordatosu: Bu durumda alacak vadeye bağlandığından şüpheli alacak karşılığı ayrılması ve değersiz alacak söz konusu olamaz.

4743 s. Kanun: 2.maddede belirtilen ”Finansal yeniden yapılandırma çerçeve anlaşmaları” uyarınca tahsilinden vazgeçilen alacak tutarları VUK’na göre değersiz alacak, borçlu için vazgeçilen alacaktır. Hatır senetleri: Degersiz alacak yazılamaz.

Yıllara Sari İnşaat ve Onarma İşleri Arızi Gelirler: İdarenin görüşü “elde edildikleri dönemin geliridir” şeklindedir. Enflasyon düzeltmesi: 1- Toplam kazanç: 2003 ve önceki yıllar kazançları enflasyon düzeltmesi yapılmadan tespit edilecek, 2004 ve sonrası enflasyon muhasebesi çerçevesinde tespit edilmiş kazançlar düzeltilerek dikkate alınacak ve bu şekilde toplam iş kazancı bulunup beyan edilecektir. 2- Düzeltmeye esas alınacak tarih: 170-177’li yansıtma hesaplarına intikal tarihi değil iktisadi kıymetlerin defterlere kayıt tarihi düzeltmeye esas alınacak tarihtir.

EMTİA DEĞERLEMESİ

Vade farkları: Malın satışından sonra direkt gider yazılır Vade farkları: Malın satışından sonra direkt gider yazılır. Satıcılara olan ödemelerdeki gecikmenin cezai müeyyidesi mahiyetindeki farklar malın satışından öncede doğrudan gider yazılabilir. Faiz giderleri ve kur farkları: VUK G.T. 238 uyarınca emtia alımında kullanılan kredilerin emtia alınıp işletme stokuna girene kadar olan faiz ve kur farklarının maliyete intikali zorunlu olup sonrakiler ihtiyaridir. Ciro primleri: 26 nolu KDV G.T. uyarınca ciro primleri belli hizmetin karşılığı olduğundan maliyetle ilgili olmayıp gelir olarak dikkate alınmalı ve KDV hesaplanmalıdır.

Manipülasyona tabi mallar: Toplam emtia maliyeti manipülasyon sonrası ayrılan mallara kaliteleri itibariyla piyasa (borsa, cari) fiyatları dikkate alınarak dağıtılır. Enflasyon düzeltmesi: 1- Deftere kayıt tarihine göre 2- Ortalama düzeltme katsayısı 3- Hareketli ağırlıklı ortalama düzeltme katsayısı (Son iki yöntem seçilirse üç yıl bu yöntemlerden dönülemez.)