TEMEL iNŞAATI Arş. Gör. İsa Vural

Yüzeysel temeller Yapı yükünün, zemin yüzeyine yakın bir yerde ve taşıma gücü sınırı içerisinde, güvenle aktarılmasına uygun zemin bulunması durumunda uygulanır. Temel, kaya zemin dahi olsa zemin yüzeyine oturtulmaz. Mutlaka don seviyesinin altına inmelidir. Bu tür temeller, hem kuru ve hem de sulu zeminlerde uygulanabilir.

Yüzeysel temel çeşitler: Tekil Temel (Münferit) Sürekli Temel (Şerid yada mütemadi) Radye Temel (Radye Jeneral)

Tekil (Münferit veya ayak) Temel Münferit veya ayak temel de denilen bu temeller, temel zemininin orta sertlikte ve bina ağırlığının daha az olması durumlarında uygulanır. Tekil temeller zemine, genellikle kare veya dikdörtgen, nadiren de daire ya da çokgen tabanlı sömellerle oturtulur.

Tekil (Münferit veya ayak) Temel

Sürekli Temel  Bu tür temellere şerit veya mütemadi temel de denilmektedir. Temel zemininin sağlam olduğu basit yığma binalarda, temel duvarları ya doğrudan temel tabanı üzerine veya temel zemini üzerine dökülen betonarme duvar altı sömeli yada taştan yapılan taş sömel üzerine oturur.

Temel zemininin, daha zayıf ve bina yükünün daha fazla olduğu yığma yapılarda ise; taşıyıcı temel duvarlarının altına, iskelet - karkas yapılarda da kolonların altına, kolon enkesitleri boyunca devam eden betonarme sürekli sömeller yapılır. Bu sömeller plak, kiriş (düz ampatmanlı veya eğimli) yada tablalı kiriş şeklinde inşa edilebilir.

Radye Temel (Radye Jeneral) Radye Jeneral olarak da isimlendirilen u temeller, dolma zeminlerde yada emniyet gerilmesinin çok düşük olduğu ve temel zeminin fazlaca sıkışabilme özelliği gösterdiği veya temel duvarı ve kolonların birbirine çok yakın olması durumlarında uygulanır. Burada bina, zemini tamamen örten ve tersine çalışan bir döşeme üzerine oturtulur.

Derin Temeller Sağlam zeminin çok derinlerde olması durumunda; hem taşıma gücü fazla olan zemin tabakalarından yararlanmak hemde zemin içerisinde kullanılabilir hacimler oluşturmak amacıyla yapılır.

Derin Temeller Ayak Temel Kazık Temel Kesonlar

Ayak Temel Tekil temeller gibi ve genellikle betonarme olarak inşa edilir. Ayaklar, planda belirtilen duvarların birleşme noktalarına getirilir ve tabanları, kare veya çan şeklinde genişletilir. Açık temel çukurunda inşa edilen bu ayakların üst kısımları, birbirine betonarme kirişlerle bağlanır.  

Sağlam zeminin derinde olması keson temel ve kazık temellere göre daha geniş karne ve sağlam temel yapmak gerektiği durumlarda keson temeller uygulanır. Bu tip temeller, zemin üzerinde içersisi boş olarak inşa edilip, ağırlığından da yararlanarak, istenilen derinliğe indirmek suretiyle oluşturulur

Kazık Temel Yapı yükü, zemine çakılan kazıklar kanalıyla, derinlerde bulunan sağlam zemine, kazık uçlarıyla yada kazığın yan yüzeylerinin sürtünmesinden yararlanarak aktarılır. Zemine belirli aralıklarla çakılan bu kazıklar birbirine, üst kısımlarına atılan bağ kirişleri ve ızgaralarla bağlanır.

Yüzeysel temel çözümlerine göre daha pahalı olmalarına karşın değişik nedenlerle kullanıldıkları bazı durumlar aşağıda sıralanmaktadır. Üstteki zemin tabakalarının üst yapı yükleri için yeterli taşıma güçlerinin olmayışı veya çok sıkışabilir nitelikleri nedeniyle yüklerin daha sağlam zemin veya kayaca aktarılma zorunluluğu doğabilir. Sağlam tabakanın çok derinde olması halinde yükün büyük kesimini kazık çevresinden aktarılacak şekilde düzenleme yapılabilir. Dayanma yapılan veya yüksek yapı temellerinde zemin,rüzgar ve deprem yükü gibi yanal etkilerin karşılanması amacı ile düzenlenebilirler.(Büyük yatay ve eğimli yük aktaran yapılarda) Suyla ilişkiye geçtiğinde kabaran veya ani çökme gösteren zeminlerde üst yapı yüklerinin aktif zon diye tariflenebilecek bir bölgenin dışına aktarmak gerekebilir.

Kuleler, deniz platformları ve yer altı suyu altındaki radyeler kaldırma kuvvetleri etkisindedirler. Bu kuvvetlerin karşılanmasında kazıklı temeller düzenlenebilir. Köprü kenar ve orta ayakları erozyon nedeniyle temel altının oyulmasına karşı kazıklı olarak düzenlenebilir. Kazıklar bazı durumlarda zemin hareketini kontrol amacıyla kullanılabilir. Gevşek granüler zeminlerin sıkı hale getirilerek iyileştirilmesi amacıyla kullanılabilir. Üniform olmayan küçük alanlara yoğunlaşmış yük aktaran yapılar da kullanılabilir. Zemin yüzü veya zeminde tabakalaşmanın fazla eğimli olması Statik sistemleri veya fonksiyonları bakımından farklı oturmalara hassas yapılar.

Kazıkların Sınıflandırılması Zemine Yük Aktarma Şekline Göre Uç Mukavem Sürtünme (Yüzen ) Kazıklar etli Kazıklar Karışık Mukavemetli Kazıklar

İmal Edildikleri Malzemenin Cinsine Göre Çakma Kazıklar Ahşap Çakma Kazıklar Çelik Çakma Kazıklar Betonarme Çakma Kazıklar Öngermeli Beton Çakma kazıklar

Kazık Seçimine Etkiyen Faktörler Uygun kazık tipinin seçimi üç ana etkene dayanabilir. 1. Yapının konumu ve tipi 2. Zemin koşulları 3. Durabilite (Dayanıklılık)

Kazık tipinin seçimine etkiyen etkenler ayrıntılı olarak söyle verilebilir; 1. Ekonomi 2. Kazık boyu boyların eşit veya değişken olması,boyların değişken olması durumunda uygulanabilirlik. 3. Mevcut zemin şartlarında, her tipin emniyetle taşıyacağı yük 4. Kazıkların, zeminde teşkilinde kolaylık, imalat hızı veya hazırlanma ve çakılma hızı 5. Kazık başlarının kolay kesilmesi veya uygun olarak emniyete alınması

6. Gerekirse kazık sayısını artırma kolaylığı 7 6. Gerekirse kazık sayısını artırma kolaylığı 7. Eski yapıya ilave kazık yapılması durumunda önceden yapılmış kazıkların tipi 8. Eğik kazık gerektiğinde, kazığın belli açıda edebilme kolaylığı 9. Uygulanacak tip için yüklenici ve işverenin tecrübesi. Ancak unutmamak gerekir ki en önemli etken ekonomidir.

Fore kazık

Çakma kazık