İşletmelerin Sınıflandırılması 1. Üretim Yapısına Göre Üretim (Tarım, İnşaat, Sanayi) Ticaret (Toptancı, Yarı Toptancı, Perakendeci) Hizmet (Banka, Seyahat, Otel, Sağlık vs.) 2. Büyüklüklerine Göre Mikro (1) Küçük (1-50) Orta (51-150) Büyük (150 +) Dev ( Uluslararası, Çokuluslu)

İşletmelerin Sınıflandırılması 3. Hukuki Yapılarına Göre A. Özel İşletmeler 1. Tek kişi İşletmeleri 2. Şirketler (Ortaklıklar) a) Adi şirketler b) Ticarî şirketler i) Şahıs şirketi aa) Kolektif şirketler bb) Komandit şirketler ii) Sermaye şirketleri aa) Anonim şirketler bb) Limitet şirketler cc) Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler 3. Kooperatifler 4. Dernek ve Vakıf İşletmeleri B. Kamu İşletmeleri

İşletmelerin Sınıflandırılması 4. Faaliyet Alanlarına Göre Tarım, İnşaat, Sanayi Ticaret Ulaştırma Finansal Kurumlar 5. Amaçlarına Göre Kâr Amaçlı İşletmeler Kâr Amaçlı Olmayan İşletmeler (Vakıflar, Dernekler, Eğitim Kurumları, Hastaneler) 6. Mülkiyet Sahiplerine Göre Özel Kamu Karma

İşletmelerin Sınıflandırılması 7. Üretilen Malın Cinsine Göre a) Tüketim Malı Üreten İşletmeler Dayanıklı Mallar Dayanıksız Tüketim Malları b) Endüstriyel Mallar Üreten İşletmeler 8. Uluslar arası Olmasına Göre; Ulusal İşletmeler Uluslar arası İşletmeler Çokuluslu İşletmeler 9. İthalat – İhracat Açısından İthalatçı İşletmeler İhracatçı İşletmeler

İşletmelerin Sınıflandırılması Üretim Yapısına (İş Koluna) Göre 1. Üretici İşletmeler Analitik Üretim Yapan İşletmeler (Şeker, Petrol, vb.) Sentetik Endüstriler (Cam, Kimya, vb.) Montaj Endüstriler 2. Ticaret İşletmeleri Perakende İşletme Türleri Özel Mağaza Genel Mağaza Departmanlı Mağaza Süpermarket Zincirleme Mağaza 3. Hizmet İşletmeleri

İşletmelerin Sınıflandırılması 3. Hizmet İşletmesi Türleri Ulaşım (Hava, Kara, Demir yolları, Metro) Kamu Hizmetleri (PTT, TEK, İSKİ) Pazarlama (Gıda, Perakende zinciri, Otomotiv vs.) Finans (Banka, Sigorta, Yatırım) Emlak Lokantalar, Oteller, Moteller,Seyahat Acenteleri Medya İş Hizmetleri (Reklam Ajansları, Kredi Hizmetleri, Bilgi İşlem Hizmetleri) Sağlık Hizmetleri (Hemşirelik Hizmetler, Hastaneler) Kişisel Hizmetler (Eğlence, Kuru Temizlik, Çamaşırhane vb.) Uzmanlık Hizmetleri (Avukat, Doktor) Tamir Hizmetleri Hükümet (Belediye Hizmetleri, Sağlık, Savunma)

İşletmelerin Sınıflandırılması Hizmet İşletmesi – Üretici İşletme Arasındaki Farklar Hizmet fiziksel olarak boyutlandırılamaz, tanımlanamaz ve ölçülemez. Hizmet depolanamaz, saklanamaz, geri kazanımı mümkün değildir, üretildikçe tüketilir. Hizmet insan davranışları ile yönlendirilen bir dizi faaliyetten oluşur.

İşletmelerin Sınıflandırılması Hizmet İşletmesi – Üretici İşletme Arasındaki Farklar Hizmet bir mal gibi test ve muayeneye tabi tutulamaz. Bir mal için söz konusu olan kullanım ömrü hizmet için söz konusu değildir. Hizmetin bir zaman boyutu vardır.

İşletmelerin Sınıflandırılması Hizmet İşletmesi – Üretici İşletme Arasındaki Farklar Hizmet talebe bağlı olarak anlık ve programlı talebin karşılanması şeklinde sunulur. Hizmet sektöründe İnsan Kaynakları önemlidir. Hizmet işletmeleri verdikleri hizmetleri diğer rakiplerinden daha kısa sürede vermek isterler.

KOBİ’ler Avantajları Dezavantajları Kurulumu kolaydır. Maliyetleri düşüktür. Göz ardı edilmiş niş’leri kapsayabilir. Patron – çalışan ilişkileri yakındır. Müşteri hizmetlerinde etkilidir. Esnektir. Yenilikçi ve yaratıcıdır. Dezavantajları Büyük şirketlerle rekabet etmekte zayıftır. Büyümesi zor ve kısıtlı olabilir. Finansmanı kısıtlıdır. Yönetim becerileri zayıf olabilir.

Büyük İşletmeler Avantajları Dezavantajları Ar - Ge için yüksek bütçe ayrılabilir. Büyük ölçekli satın almalar nedeniyle maliyetleri avantajlıdır. İş başı / iş dışı eğitimler daha kolaydır. Finansal açıdan güçlüdür. Yönetimi açısından etkindir. Üretim verimliliği yüksektir. Dezavantajları Yönetim yanlışları toplumda bunalım yaratabilir. Aşırı politik güç kazanabilir. Esnek olamayabilir.

İşletmenin Hukukî Şeklinin Belirlenmesi A. Özel İşletmeler Tek kişi İşletmeleri Şirketler (Ortaklıklar) Adi şirketler Ticarî şirketler i) Şahıs şirketi aa) Kollektif şirketler bb) Komandit şirketler ii) Sermaye şirketleri aa) Anonim şirketler bb) Limited şirketler cc) Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler Kooperatifler Dernek ve Vakıf İşletmeleri B. Kamu İşletmeleri

Hukukî Şeklin Seçimini Etkileyen Faktörler Ne kadar sermaye gerekli? Varlığımızın ne kadarını risk edebiliriz? Ne kadar kontrol? Kamuya ne denli açılmak istiyoruz? Örgüt yapısı ne olacak? Maliyeti ne kadar? Devamlılık; sahiplik devri kolay olacak mı? Vergi yükümlülüğü

Tek Kişi İşletmesi En eski En basit En çok rastlanan İş hacmi en az olan hukuki yapı Tek bir sahip, tüm kararları alır, uygular, denetler. Tüm kârlara sahiptir. Risklere tek başına katlanır.

Tek Kişi İşletmesi Üstünlükleri: Kurulması kolaydır. Yetkiler bir kişide toplandığı için hızlı karar alınır. Faaliyetler gizli kalır. Kâr bölüşülmez. İşletme örgütü esnektir. Vergi kişiseldir.

Tek Kişi İşletmesi Sakıncaları: Büyüklük sınırlıdır. (Sermaye nedeniyle..) Yönetici / Sahip tüm işletmecilik bilgilerine sahip olmayabilir. İşletmenin ömrü belirsizdir. (İşletme sahibi hasta?) Borçlara karşı sorumluluk sınırsızdır.

Şahıs Şirketleri – I Kolektif Şirket Yazılı sözleşme vardır. Ortaklar sınırsız sorumludur. Şirketin ayrı bir varlığı vardır. Kazançlar şirket sözleşmesinde belirtilen şekilde paylaştırılır. Tüm ortaklar yönetebilir. Ortaklar arası değişiklik zordur.

Şahıs Şirketleri – II Komandit Şirket Ortaklardan bir ya da bir kaçının sorumluluğu sınırlı değildir. Diğer ortakların sorumlulukları getirdikleri sermaye ile sınırlıdır. Sınırsızlara komandite ortak; Sınırlılara komanditer ortak denir.

Sermaye Şirketleri – I Anonim Şirket Beş ya da daha fazla gerçek ya da tüzel kişiden oluşur. Sermaye miktarı belirli ve paylara bölünmüş durumdadır. Alacaklara karşı şirket sorumludur. (Sınırlı) Ortaklar şirkete taahhüt ettikleri sermaye ile sınırlıdır.

Sermaye Şirketleri - II Limitet Şirket En az 2 en fazla 50 ortak olabilir. Hisse senedi çıkarılamaz. Sınırlı sorumluluk vardır. Ortak sayısı azdır; anonim şirket gibi

Sermaye Şirketleri - III Sorumluluk Konulan Sermaye ile Sınırlıdır …..Kişisel Mal Varlığını Kapsamaz… Sorumluluk Konulan Sermaye ile Sınırlıdır …..Kişisel Mal Varlığını Kapsamaz… ANONİM ORTAKLIKLAR 5 veya daha fazla ortak söz konusudur. Sermaye paylara (hisselere) bölünmüştür. Paylar (hisseler) kurumda ortaklığı belirler. Pay sahipleri ya da elinde tutan kişiler kurumun ortakları gibi davranabilirler. Hak ve söz sahibidirler. Paylar el değiştirdiğinde yeni sahip şirkette hak ve söz sahibi olur. Sorumluluk toplam sermaye ile sınırlıdır. Hisse sahipleri kendilerini temsil etmek üzere bir yönetim kurulu seçerler. Yönetim kurulu tepe yönetimi atar. LİMİTET ORTAKLIKLAR 2-50 kişi tarafından kurulur. Ortaklar sahiplerdir. Koydukları sermaye sınırlı sorumlulukları vardır. Ortaklar yönetici de olabilir.

Sermaye Şirketlerinin Yararları Sınırlı Sorumluluk Profesyonel Yönetim Ortaklık Devri Kolaylığı Büyüme Yeteneği Daha Ekonomik Uzun Ömürlü Tüzel Kişilik Sahibi Çok Kişi Katılımı

Sermaye Şirketlerinin Sakıncaları Kuruluş İşlemleri Karmaşık Yönetimi Yeterince Kontrol Edememe Kredi Bulma Zorluğu Gizlilik Eksikliği İki Kere Vergilendirme

Anonim Ort. Adi Ort. Koll. Ort. Kom. Ort. Ser. Pay. Kom. Ort. Ortaklar belirli sermaye payını temsil eden Paylardır. Adi Ort. Koll. Ort. Kom. Ort. Ser. Pay. Kom. Ort. Limitet Ort. Payları elinde tutan malikler Pay sahipleridir. Ortaklar gerçek kişilerdir. 2002 Copyright S.K.Mirze

Şahıs Şirketleri vs. Sermaye Şirketleri (Genel Özellikler) Birbirini tanıyıp güvenenlerden oluşur. Ortak sayısı azdır. Ortaklığın devri güçtür. Sermaye Şirketleri Ortakların getirdikleri sermaye ile sınırlıdır. Çok kişi katılabilir. Yönetim uzmanlara bırakılır. Ortaklar kolaylıkla değişebilir. Uyum önemlidir. Tüzel kişilikleri vardır; ortaklardan ayrı bir varlıktır. Gerçek kişiler gibi yetki ve sorumlulukları vardır.

Genel Olarak İşletmelerin Kuruluş Aşamaları Yatırım öncesi çalışmalar (Planlama) Yatırım çalışmaları İşletme aşaması

İşletmelerin Kuruluş Aşamaları Proje fikri Proje hazırlama (Fizibilite çalışmaları) - Olanak etüdü ve ön seçim (Ön fizibilite) - Ekonomik, teknik, finansal, yasal ve örgütsel etütler Fizibilite raporu (Tamamlanmış fizibilite etüdü) Değerlendirme ve yatırım kararları Kesin proje Projenin uygulanması (Yatırım) İşletme aşaması (Üretime geçiş)

Kuruluş Sorunları İşletmenin üretim konusunun belirlenmesi İşletmenin bütününe ilişkin amaçların belirlenmesi İşletme büyüklüğünün belirlenmesi Teknoloji seçimi Kuruluş yeri seçimi İşletmenin hukukî şeklinin belirlenmesi Finansal yapının belirlenmesi Organizasyon yapısının belirlenmesi

Üretim Konusu Belirlemek Mal / Hizmet üretimi Mal olarak ne üretileceği? Hizmet olarak nelerin verileceği? Mal ya da hizmetin Talep olunabilir Talebi yüksek Talebi devamlı ve istikrarlı bir mal ya da hizmet olması.

2. İşletmenin Bütününe İlişkin Amaçların Belirlenmesi İşletmenin tümünü ilgilendiren genel amaçların belirlenmesi İşletmenin her bir fonksiyonunu yerine getiren birimlerin amaçlarının belirlenmesi Bu amaçların birbirleriyle uyumlaştırılması

3. İşletme Büyüklüğünün Belirlenmesi Sayısal büyüklük ölçüleri: Satışlar Çalışanların sayısı Öz sermaye miktarı Harcanan enerji miktarı Yatırım toplamı Kullanılan hammadde ve malzeme miktarı Kullanılan makine ve tezgâh sayısı ve gücü İşlenilen ya da yararlanılan toprağın genişliği

İşletme Büyüklüğüne Etki Eden Başlıca Faktörler Talep miktarı Yönetim yeteneği ve işletme sahiplerinin finansman sağlama seviyesi Hukuki düzenlemeler İşletmenin amacı

4. İşletmelerde Büyüme Yatay büyüme Dikey büyüme Aynı / benzer ürünlerle Yan / tamamlayıcı ürünlerle Farklı sektörlere açılarak Dikey büyüme İleriye doğru dikey büyüme Geriye doğru dikey büyüme

5. Kuruluş Yeri Seçimi 1. Aşama: İşletmenin kurulacağı genel bir bölgenin seçilmesi 2. Aşama: Bölge içerisinde bir yörenin seçilmesi 3. Aşama: Yöre içerisinde işletme konumun seçilmesi

Bölge Seçimini Etkileyen Faktörler – I Talep ve dağıtım olanakları açısından pazarın elverişliliği, yakınlığı Hammadde ve yardımcı madde kaynaklarının şimdiki ve gelecekteki durumu Yan sanayi kuruluşları Enerji ve yakıt kaynaklarının yoğunluk ve maliyetleri açısından ulaşım imkanları

Bölge Seçimini Etkileyen Faktörler – II Miktar, kalite, ücret açısından işgücü kaynakları Fabrikanın faaliyetlerini ve çalışanların yaşantısını etkileyecek iklim koşulları Devletin yasalarla belirlediği kısıtlayıcı ve teşvik edici faktörler Su ve atıkları giderme imkanları

Yöre ve Konum Seçimini Etkileyen Faktörler - I Ulaşım İşgücü tedarik imkanları Şehrin gelişme yapısı Toplumsal yapı Enerji ve su kaynakları Tedarikçilere yakınlık Belediye hizmetleri Atıkları giderme imkanları Arazinin fiziksel yapısı Kamu tesisleri (yol, havaalanı, liman vs.)

Yöre ve Konum Seçimini Etkileyen Faktörler - II Ücret Düzeyleri İşçi – İşveren İlişkileri Nüfus Yapısı (Eğitim Düzeyi, Çalışma Oranı, vs.) Eğitim ve Araştırma Kuruluşları Yaşam Koşulları