YETİŞTİRİCİLİĞİNDE TAKVİM * 16/07/96 SIĞIR YETİŞTİRİCİLİĞİNDE TAKVİM DOÇ.DR.ORHAN ÖZBEY VETERİNER FAKÜLTESİ *

OCAK Hayvanlar genellikle ahırda olduğu için ahırların bakımı önemlidir. Ahırlar temizlenmeli, havalandırmalı, hastalıklarla ve zararlılarla mücadele için önlemler alınmalıdır. Uygun hava koşullarında, hayvanlar ahır dışına çıkarılır. Ahır içi temizlenip %3 lük sodalı sıcak su ile yıkanır. Sığırlar, yetiştirme ve hastalıkları yönünden sağlık kontrolleri yaptırılarak sığır kadrosu belirlenir. Özellikle tüberküloz, paratüberküloz testleri ile , Brucellosis yönünden serolojik yoklamalar ve mastitis taraması yapılır. Hayvan hastalıklarına karşı koruyucu aşılar yapılır. Hayvanlar mevcut durumları ve verimlerine göre gruplara ayrılarak , bakım ve yemleme programları uygulanır. Bazı ılık bölgelerde hayvanlar meralarda otlatılır.

OCAK Doğum yapacak inekler, doğumlarına iki ay kala sütten kesilerek kuruya alınır. Doğum hazırlıklarına başlanır. Doğumlar başladığından doğum hazırlıkları yapılır ve gerekli tedbirler alınır. Doğum yapacak sığırlar ayrılır, hasta hayvan varsa derhal tedavisi yapılır. Buzağı bölmelerindeki iç ısının 10-12 °C, sığırların bulunduğu bölümdeki sıcaklığın ise 16-18 °C arasında tutulmasına çalışılır. Havalandırma kontrol altında tutulur. Şecere, verim ve sağlık kartları aylık olarak işlenir.

ŞUBAT Hayvanlar ahırda olduklarından temizlik ve dezenfeksiyona önem verilir. Sert ve rüzgarlı olmayan yağışsız günlerde ,sığırlar tımar edildikten sonra ahır dışına çıkarılır. Ahır temizlenip, zemine yataklık serilir. Çeşitli yemlerle hayvanlar ahır beslemesine tabi tutulur. Sığırların yeşil yem ihtiyaçları , silaj yemler veya hayvan pancarı ile karşılanmaya başlanır. Havanın uygun olduğu günlerde hayvanlar meraya çıkarılır. Çeşitli bakım işleri yapılır.

ŞUBAT Doğumlar devam ettiğinden gerekli tedbirler alınır. Yavrular için özel bakım ve besleme yapılır. Kanatlı ve eklem bacaklı zararlılar, kış aylarında alçak basınçlı ve sıcak ahırlarda saklanırlar. Pencere, kapı ve vantilasyon yolu ile hava değiştirilir ve bu yolla zararlıların ahırda yerleşmeleri engellenir. Hayvan hastalık ve zararlarına karşı koruyucu aşılar ve ilaçlar uygulanır. 4-8 aylık dişi buzağı ve danalara Brucellosis S.19 aşısı , doğumları yaklaşan sığırlara septisemi aşısı yapılır. Bütün sığırlara nokra için paraziter ilaçlama uygulanır.

MART Bazı bölgelerde hayvanlar meraya çıktıklarından ahır işleri yavaşlar. Meraya çıkılmayan bölgelerde ahır temizliği, havalandırma, dezenfeksiyon işler devam eder. Meraya çıkarılmış hayvanlara da ek yemler verilir. Diğer ahırda bulunan hayvanların yemlenmesi ve bakım işleri yapılır. Bazı bölgelerde meralarda otlatma başladığından meraların ıslah çalışmaları yapılır. Özellikle nöbetleşe otlatma yapmakla meraları korunduğu gibi daha uzun süre faydalanılabilir.

MART Devam eden doğum işleri ile ilgili gerekli tedbirler alınmalıdır. İlkbahar mevsimi ile birlikte oluşabilecek salgın hastalıklar ile diğer zararlılara karşı koruyucu aşı ve mücadele yapılır. Gelişmesi iyi 18-24 aylık düveler ilk defa tohumlamaya verilir. Sağlıklı ve yüksek verimli yavru elde edebilmek için, ineklerin suni veya nitelikli ve sağlıklı bir boğa ile doğal tohumlama yapılır. Bütün sığır materyaline şarbon, yanıkara, gerektiğinde sığır vebası aşıları yapılır. Nokra mücadelesine devam edilmelidir.

MART Danaların septisemi serumu, numaralama ve boynuz köreltme işlemine devam edilir. Doğan buzağıların göbek kordonu temiz bir makasla kesilir,günde iki defa tentürdiyot döküp gazlı bezle fazla sıkılmadan bağlanır. Sığırların rasyonlarında enerji ihtiyaçları iyi dengelenmeli, geçici de olsa, noksan besleme yapılmamalıdır. Gebeliğin ilk aylarında besleme kaba yemlere dayalı olabilir. İki yaşına gelmiş dişi materyali de fazla beslememelidir. Bu ayki çalışmalarda secere, verim ve sağlık kartları işlenir.

NİSAN Ahırlarda gerekli bakım işleri, temizlik ve dezenfeksiyon devam eder. Bazı bölgelerde hayvanlar merada yeteri kadar yem budamadıklarından ahır beslemesi devam eder. Ay sonuna doğru ılık bölgelerde bakım yapılır. Mera ıslahları yapılır. Meralarda otlatma münavebeli olmalıdır. Bazı bölgelerde yeni mera tesislerine başlanır. Sığırlar mevsim koşulları uygun olacağından , meradan dikkatli bir şekilde yararlandırılır. Sığırların yem ihtiyaçları verim, mera ve gelişme durumları göz önüne alınarak hesaplanır. Doğumlar bu ayda devam edeceğinden, gerekli tedbirler alınmalı, hazırlıklı olunmalıdır.

NİSAN Hayvan hastalıkları ve zararlılarına karşı koruyucu aşılar ve önleyici ilaçlar kullanılır. Sığırlara şap aşısı uygulanır. Yemlik ve su kaynaklarının temizliği ve ilaçlaması yapılır. Gübrelikler kaldırılır. Ahır koşullarının sağlıklı olması sağlanır. Meme hastalıkları yönünden devamlı kontrol yapılır. Nokra mücadelesi titizlikle sürdürülür.

MAYIS Ahır işleri ay boyunca devam eder. Bazı serin bölgelerde henüz meraların yetersizliğinden yem takviyesi olarak ahır besisi yapılır. Mera ıslahları yapılır. Ahır yemlemesinden tamamen mera hayvancılığına geçilir. Meraya, çiğ ve kırağı kalktıktan sonra çıkılmalı, sakin ve rahat bir otlatma sağlanmalı; parazit yumurtaları genellikle rutubetli çayır ve mera kısımlarında bulunduğundan, böyle yerlerde hayvan otlatılmamalıdır. Doğumlar kısmen azalmakla beraber bazı bölgelerde devam eder ve gerekli tedbirlere devam edilmelidir.

MAYIS Çeşitli hayvan hastalık ve zararlılarıyla mücadele yapılır. Tohumlamaya devam edilir. Doğuran inekler doğumlarından iki ay sonra tohumlanmalıdır. Erkek danalar ve sürüye katılması istenmeyen dişi dana ve düvelerin vücut ağırlıkları en az 400-450 kg. olduğunda kesime sevk edilir. Kilo almayanların besisine devam edilir. Hayvanlar iç parazitlere karşı ilaçlanır. Gübrelikte biriken gübre işletmeden uzak bir yere götürülür veya satılır. Aylık verim ve sağlık kontrolleri yapılarak kartlara işlenir.

HAZİRAN Geceleri hayvanlara ahırlarda temizlik, dezenfeksiyon ve diğer bakım işleri devam eder. Parazit durumuna göre, dikkatli olarak iç paraziter ilaçlama yapılır. Günlük tımar işleri aksatılmadan yürütülür. Mera gıda ihtiyacını karşılayabilecek durumda olduğundan, mera otlatılmasına deva edilir. Yalnız 10 kg'dan fazla süt veren sığırlara kesif yem ve kaliteli kaba yem ile takviye yapılır. Ocak ayında doğan buzağılar erkek ve dişi ayrı ayrı sürüler halinde meralandırılır. Ot ve yem yemeğe alışan buzağılara verilen süt azaltılır, su verilmeye başlanır ve yeni doğan yavrulara kepek, yulaf ezmesi, fiğ ve yonca verilir.

HAZİRAN Meralar hayvanların devamlı bulunacağı yer olduğundan münavebeli otlatma yapılmalıdır. Çayır ve yem bitkilerinin hasadı, kurutulması ve depolanması devam eder. Süt işlemesi ve değerlendirilmesi devam eder. Her türlü hayvan hastalık ve zararlılarına karşı mücadele edilir. Doğum sonrası sağım ve çiftleştirme işleri sürdürülür. 4-8 aylık dişi danalara S-19 aşısı uygulanır. Doğan buzağıların boynuz köreltmesi ve kulak numaralama işlemleri yapılır. Ahırlar temizlenerek badana ve dezenfeksiyonları yapılır.

TEMMUZ Hayvanların çoğunlukla dışarıda ve merada bulunması dolayısıyla ahır işleri azdır. Ahır besisi yapılan bölgelerde ahırlar temiz, havalı bulundurulmalı ve dezenfeksiyon yapılmalıdır. Hayvanlar her ne kadar meralarda besleniyorsa da yem yetersizliği bakımından takviye yemleme yapılır. Özellikle buzağılar için özel besleme yapılmalıdır. Çayırlar, yem bitkilerini hasadına devam edilir. Otlar kurutulur, balyalanır, toplanır ve muhafaza edilir. Her türlü hayvan hastalık ve zararlıları ile mücadele edilir.

TEMMUZ Sağılan ineklerde meme hastalığına dikkat edilmelidir. Meme, meme başları ve süt sekresyonu sık sık kontrol edilmeli; sağım saatlerinin aynı saatlerde ve eşit aralıklarla yapılmasına çaba gösterilmelidir. Hayvanlar ahıra alındığında sabah- akşam iki defa tımar edilir. Ahır temizliği ve dezenfeksiyonu yapılır. Ahırda yeterli miktarda havalandırma sağlanır. Gebe ineklere septisemi aşısı uygulanır. Gebeliğin son günlerinde olan ineklerin gıdaları sulu, hazmı kolay, yumuşak ve gaz yapmayacak yiyeceklerden düzenlenir. Aylık verim ve sağlık kontrolleri yapılarak kartlarına işlenir.

AĞUSTOS Hayvanların meralarda yeteri yem bulamamaları sebebiyle takviye yemleme yapılır. Ahır besisi yapılan yerlerde hayvanlara bolca yeşil yem verilmelidir. Yem bitkilerinin ve çayırların hasadı, kurutulması, balyalanması ve depolanmasına devam edilir. Ahır besisi yapılanların dışındaki diğer sığırlarda mera hayvancılığına devam edilir. Gebe ineklerin gebelikleri ilerlediğinde meralandırılmalarına özen gösterilir. Gerektiği takdirde suni meralardan yararlanılır.

AĞUSTOS Çeşitli hayvan hastalık ve zararlılarına karşı mücadele edilir. Theileriosis hastalığına karşı koruyucu aşılama yapılır. Bir yaşına gelmiş erkek ve dişi hayvanlara tüberculin uygulanır. Yüksek süt verimli sığırlara günde üç defa sağım yapmaya çalışılır. Böyle sığırlar ilave yemler ile beslenmelidir). Damızlık boğaların spermaları kontrol edilir. 7-8 haftalık buzağılara erken sütten kesim düşünülebilir. Normal olarak 12-16 haftalık oluncaya kadar süt verilir.

EYLÜL Bazı bölgelerde hayvanlar yaylalardan kışlıklara dönerler. Ahırlarda gerekli tamirat ve dezenfeksiyon yapılarak hazır hale getirilir. Hayvanların yemleme, tımar, temizlik gibi bakım işleri ay boyunca devam eder. Meralarda otlatmaya bazı bölgelerde devam edilir. Çayırlıklar ve yem bitkilerinin son hasatları yapılır. Hasıl, mısır ve diğer yeşil yemlerin silajına başlanır. Kış ayları için gerekli gıda ihtiyaçları sağlanır. Silaj çukurları doldurulup, üzerleri tekniğine uygun bir şekilde kapatılıp, kış sezonuna hazır bir duruma getirilir. Hayvan hastalıkları ve zararlıları ile mücadele devam edilir.

EYLÜL Gebe ineklere iyi bir bakım gösterilmelidir. Doğumlarına 1,5-2 ay kala sığırlar kuruya alınmalıdır. Doğum locaları ve buzağı bölmeleri yeniden gözden geçirilerek noksanlıklar tamamlanıp, dezenfeksiyonları yapılır. Herhangi bir nedenle yavru atımı görüldüğünde, böyle hayvanlar derhal tecrit edilerek, gerekli araştırmalar yapılmalı, bulaşıcı bir hastalık durumunda etkin önlemler alınmalıdır. 4-8 aylık dişi danalara Br. S. 19 aşıları uygulanır. Doğumu yaklaşan sığırlara, buzağı septisemi aşısı uygulanır. Aylık kayıtlar tutulur.

EKİM Hayvanların ahırlarda havalandırma, temizlik, dezenfeksiyon ve badanalama devam eder. Onarımları yapılır. Hayvanların yemlemelerine çeşitli yemler üzerinden devam edilir. Ve yeşil yemlerin sağmal ineklere verilmesine çalışılır. Bazı otlu meralarda otlatma devam eder. Bazı bölgelerde yem bitkileri hasadı yapılır. Silaj işleri yürütülür.

EKİM Genç hayvanlar ile yaşlılar ayrı meralarda otlatılır, ayrı ahırlarda barındırılır. Salgın hayvan hastalıklarına karşı koruyucu tedbirler alınır, mücadele yapılır. Şap ve yanıkara aşıları yapılır.Tüberküloz, paratüberküloz testleri ve brucellosis yönünden serolojik yoklamalar yapılır. Ay içinde nokra mücadelesi yapılır. Aylık verim kontrolleri yapılarak kayıtları tutulur.

KAISM Ahır ve ağıllarda onarım ve bakım yapılır. Hayvanlar çeşitli yemlerle beslenirler. Bazı yerlerde meralarda otlatma yapılabilir. Bazı ılık bölgelerde yem bitkilerinin son hasatları yapılır. Mevsim ve işletme koşullarına göre, yem değişikliğine-hayvan alıştırılarak geçilir. Hayvan hastalıkları ile mücadeleye devam edilir.

KASIM Tohumlama ve tohum hizmetlerine devam edilir. Gebeliğin son üç ayında, ananın daha yoğun bir şekilde beslenmesine çalışılır. Doğum sonrası görülebilecek meme iltihabı ve diğer hastalıklar için, gebe analara antibiyotik kürü uygulanmalı, yemlere mineral karması katılmalıdır. Bu ayın ortalarına kadar nokra mücadelesi yapılır.

ARALIK Ahır ve ağıllarda bakım işlerine devam edilir. Hayvanların yaşama ve verim payları çok iyi hesap edilerek, içinde enerji ve mineral maddeleri içeren kaliteli yemlerle beslenmelidir. Ilık bölgelerde hayvanlar meraya çıkarılabilir. Ahırlarda silaj yemleri kullanılmaya başlanır Pancar küspeleri özellikle süt ineklerinin beslenmesinde kullanılır. Gebe hayvanlara özel yemleme uygulanır. Hayvanların kışlık yem, ot ve yataklık muhafaza yerleri, kar ve yağmur suları girmeyecek şekilde, kapalı tutulur. Erken doğumlar için gerekli hazırlıklar yapılır.

ARALIK Çeşitli hayvan hastalık ve ahır zararlıları ile mücadele edilir. Değişen hava durumuna göre, ahır iç sıcaklığı en az 15-20 °C olacak şekilde, kapı ve pencereler kapatılır. Yataklıklar sık sık değiştirilip, yerine kuru iki kat yataklık serilir. Hasta hayvan olursa, tecrit bölmesine alınır. Salgın hastalık görüldüğünde, gerektiği şekilde işlemler yapılır. Damızlık kadronun %10'u kasaplık, %10'u da damızlık olarak satılacak şekilde ayarlanılarak, yeni yetiştirme yılına geçilir. Yıl sonunda mali hesaplar çıkarılır. Her hafta, düzenli olarak ahır içi ve çevresi ahır dezenfektanı ile dezenfekte edilir.