DÜNYA’NIN ŞEKLİ

Geoit Nedir ?

Geoit: Dünya’nın Kutuplar’da basık Ekvator’da şişkince olan özel şekline Geoit denir. Yer’in Şekli

Ekvator’dan şişkinlik ve Kutuplar’dan basıklık ne demek?

a b 6352 km 6378 km Dünya’nın Ekvator yarı çapı Kutuplar yarı çapından fazladır.

PEKİ DÜNYA’NIN ŞEKLİNİN KÜRE OLDUĞUNU İLK ORTAYA ATAN BİLİM ADAMINI TANIYORMUSUNUZ? Galileo Galilei, ( 1564 – 1642). Modern fiziğin ve teleskobik astronominin kurucularından olan İtalyan bilim adamı.

Dünya’nın Şeklinin Sonuçları: 1) Kutuplar yarıçapı, Ekvator yarıçapından daha kısadır. Buna bağlı olarak; a) Bir meridyen dairesinin uzunluğu, Ekvator’un çevre uzunluğundan kısadır. b) Yerçekimi Ekvator’dan kutuplara doğru artar. c) Cisimlerin ağırlıkları Ekvator’dan kutuplara doğru artar. Kutuplara gidildikçe yer çekimi artar.

2) Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe Güneş ışınlarının geliş açısı küçülür. Buna bağlı olarak; a) Güneş ışınlarının atmosferde tutulma oranı, Ekvator’dan kutuplara doğru artar. Sıcaklık değerleri Ekvator’dan kutuplara doğru düşer. Termik Basıç Kuşakları oluşur. . 90⁰ 0⁰ 45⁰ a b c r1 r2 GÜNEŞ Atmosfer (-) Sıcaklık + - TAB TYB

3) Paralel dairelerinin çevre uzunlukları Ekvator’dan kutuplara doğru kısalır. En büyük paralel Ekvator’dur.

4) Meridyenler kutup noktalarında birleşirler ve eşit uzunluktadırlar 4) Meridyenler kutup noktalarında birleşirler ve eşit uzunluktadırlar. Ancak birbirini izleyen iki meridyen arasındaki uzaklık sabit değildir. Bu uzaklık Ekvator’da 111 km olup kutuplara doğru azalır. 111km 40° 111 km 3°D 0° 60° 90⁰ KKN GKN Ekvator 2°D 85 km 50 km

5) Çizgisel Hız, Ekvator’dan kutuplara doğru azalır.Buna Bağlı olarak; a) Güneş’in ufuk düzleminde ulaştığı yükseklik Ekvator’dan kutuplara doğru alçalır. b) Grup ve tan süreleri Ekvator’dan kutuplara doğru uzar. 12:00 Doğu Batı 0º 60º Ekvator K G 1670km/s 0km/s

6) Kutup Yıldızı’nın görülme açısı, Ekvator’dan kuzey kutbuna doğru artar. Bu yıldız Kuzey Kutup Noktası’nda 90 º’lik açıyla görülürken GYK’de görülemez. 90º 60º K 0º Kutup Yıldızı

7) Dünya’nın Güneş’e bakan yüzü aydınlık iken diğer yüzü karanlıktır, böylece gece ve gündüz oluşur.

  2 3 ° 2 7 ’  ° 2 3 ° 2 7 ’   8) Güneş ışınlarının dik düştüğü yerin kuzeyindeki cisimlerin gölge yönleri kuzeye, güneyindekilerin güneye doğrudur. ● Buna göre Yengeç dönencesinin kuzeyindeki cisimlerin gölgeleri yıl boyunca kuzeye, Oğlak dönencesinin güneyindeki cisimlerin gölgeleri yıl boyunca güneye düşer. ● Dönenceler arasındaki cisimlerin yönleri ise yıl boyunca değişir.

A-DÜNYA’NIN GÜNLÜK HAREKETİ (EKSEN HAREKETİ) ve SONUÇLARI Eksen: Kutup noktalarından ve Dünya’nın merkezinden geçtiği, Ekvator düzlemini dik kestiği ve Dünya’nın etrafında döndüğü varsayılan doğru parçasıdır.

Dünya’nın günlük hareketinin sonuçları: Dünya’nın ekseni etrafında batıdan doğuya doğru , 360 º ‘lik açıyla 24 saatte tamamladığı bir tam dönüşüne Günlük Hareket denir. Dünya’nın günlük hareketinin sonuçları: 1) Yeyüzündeki bir yerde 24 saatlik sürede gece ve gündüz ard arda yaşanır.

2) Bir yere Güneş ışınlarının geliş açısı, gün içinde değişir. 12:00 07:00 08:00 10:00 Bu değişim nedeniyle gündüz ısınma, gece ise soğuma gerçekleştiğinden günlük sıcaklık farkları oluşur. Günlük sıcaklık farkları; Kayalarda mekanik ufalanmaya,

Karalar ve denizler arasındaki sıcaklık farkından kaynaklanan basınç farklarının ve bu farklara bağlı olarak meltem rüzgarlarının oluşmasına neden olur. Yatay düzleme dik duran cisimlerin gölge boyu gün içinde değişir.

3) Dinamik basınç kuşakları oluşur. Buna bağlı olarak; Sürekli rüzgarlar hareket yönlerinden saparlar. Okyanus akıntıları yönlerinden saparak halkalar oluştururlar.

4) Coğrafi yönler belirlenir. 5) Yerel saat farkları oluşur.

B- DÜNYA’NIN YILLIK HAREKETİ: Dünya’nın elips şeklindeki yörüngesinde, Güneş çevresinde dönerek 365 gün 6 saatte tamamladığı bir tam dönüşüdür.

DÜNYA’NIN GÜNEŞ’E KARŞI KONUMLARI 21 MART- 23 EYLÜL (BAHAR EKİNOKSLARI)

Bu tarihlerde aşağıdaki olaylar yaşanır : Güneş ışınları Ekvator’a dik açı ile gelir. Aydınlanma Çemberi Kutup noktalarından geçer. Bu nedenle Güneş aynı boylam üzerindeki tüm noktalarda aynı anda doğar ve aynı anda batar. Dünya’nın her yerinde gece ve gündüz süreleri eşittir. Ekvator üzerinde yatay düzleme dik duran bir çubuğun gölge boyu öğle vaktinde sıfırdır. Güneş tam doğudan doğar ve tam batıdan batar. Her iki yarımküre de Güneş ışınlarını hemen hemen eşit açılarla aldıklarından eşit oranda ısınır ve bahar mevsimlerine girerler. 21 Mart’ta Kuzey Yarımküre’de ilkbahar, Güney Yarımküre’de sonbahar başlarken 23 Eylül’de tam tersi yaşanır. Kutup noktalarında 6 ay süren gece ve gündüzler ekinoks tarihlerinde başlar. Kuzey Kutup Noktası’nda (KKN) 21 Mart – 23 Eylül tarihleri arasında 24 saat süren gündüzler; 23 Eylül – 21 Mart tarihleri arasında ise 24 saat süren geceler yaşanır. Güney Kutup Noktası (GKN) için ise tam tersi koşullar hakimdir.

21 HAZİRAN( YAZ GÜNDÖNÜMÜ) 66°33 23°27 K Kuzey Kutup Dairesi’nin tamamen aydınlıkta kaldığına dikkat edin.

Kuzey Yarım Küre fazla ısınır ve fazla aydınlanır. Bu tarihte Güneş ışınları Yengeç Dönencesine dik gelir. Kuzey Yarım Küre’de yaz, Güney Yarım Küre’de kış mevsimi başlar. Kuzey Yarım Küre’de en uzun gündüz en kısa gece yaşanır. Aydınlanma Çemberi kutup dairelerine teğet geçer. Kuzey Kutup Dairesi’nde 24 saat gündüz, Kuzey Kutup Noktası’nda ise yaklaşık 6 aygündüz yaşanır. Güney Yarım Küre’de, Güney Kutup Dairesi’nde 24 saat gece, Güney Kutup Noktası’nda ise yaklaşık 6 ay gece yaşanır. Ekvator’dan Kuzey Kutbuna gidildikçe gündüzlerin süresi uzar. Sadece Yengeç Dönencesi üzerinde cisimlerin gölge boyu 0 dır. Bu tarihten sonra Kuzey Yarım Kürede gündüzler kısalmaya geceler uzamaya başlar.

21 ARALIK (KIŞ GÜNDÖNÜMÜ) 66°33 23°27 G ● Güney Kutup Daires’nin tamamen aydınlıkta kaldığına dikkat edin.

21 Aralık tarihinde Güneş ışınları, ekvator’un 23°27’ güneyinden geçen Oğlak Dönencesine dik açı ile gelir. Güney Yarım Küre fazla ısınır ve fazla aydınlanır. Güney Yarm Kürede yaz, Kuzey Yarım Kürede kış mevsimi başlar. Güney yarım Kürede en uzun gündüz en kısa gece yaşanır. Aydınlanma Çemberi kutup dairelerine teğet geçer. Güney Kutup Dairesinde 24 saat gündüz, Güney Kutup Noktası’n’ da ise yaklaşık 6 ay gündüz yaşanır. Kuzey Yarım Kürede ise tam tersi olur. Ekvatordan Güney Kutbuna gidildikçe gündüzlerin süresi uzar. Sadece Oğlak Dönencesi üzerinde cisimlerin gölge boyu 0 dır. Bu tarihten sonra Güney Yarım Küre’de gündüzler kısalmaya geceler uzamaya başlar.