Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı iyot yetersizliği hastalıkları Dr. Ramazan Soylar Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı

DSÖ 2006 YILI RAPORUNA GÖRE BESLENME YETERSİZLİĞİ NEDENİYLE; Dünya nüfusunun %40’ı demir yetersizliği anemisinden etkilenmektedir, bu da yaklaşık 2 milyardan fazla insan demektir. Dünyada okul öncesi çağdaki 254 milyon çocukta A vitamini yetersizliği olduğu tahmin edilmektedir. Dünyada 2 milyardan fazla insanın yetersiz iyotla beslendiği ve bu nedenle iyot yetersizliği hastalıkları riski altında olduğu tahmin edilmektedir.

BESLENME YETERSİZLİKLERİNİN ÖNLENMESİ ÇALIŞMALARI 1991’de başlatılan ve 2002’den bu yana Bebek Dostu Sağlık Kuruluşlarının da kapsamı içerisine alındığı Anne Sütünün Teşviki Programı, 1994’te başlatılan İyot Yetersizliği Hastalıkları ve Tuzun İyotlanması Programı, 2004’te başlatılan Demir Gibi Türkiye, 2005’te başlatılan Bebeklerde D Vitamini Yetersizliğinin Önlenmesi ve Kemik Sağlığının Geliştirilmesi Programı 2006’da başlatılan Gebelerde Aneminin Önlenmesi Programı

İYOT İnsan vücudunda 20-30 mg bulunur %75’ i tiroid bezindedir Kalanı - kan - meme bezi - mide mukozasında

Önemli görevleri: Kemik gelişimi Beyin ve sinir sistemi gelişimi Bazal metabolizma hızının ayarlanması Vücut ısısının sürmesi için gerekli hormonların yapımı

Başlıca İyot Kaynakları Deniz ürünleri Deniz yosunları Et, süt, yumurta

Gereksinim; Yaş ilerledikçe Gebelikte Emziren annede artar

İYOT YETERSİZLİĞİ Dünya’da Önlenebilir Zeka Geriliği ve Beyin Hasarında Tek Temel Nedendir

SOSYAL VE EKONOMİK GELİŞME GERİLİĞİ Görülür şekli Guatr TOPLUMDA SOSYAL VE EKONOMİK GELİŞME GERİLİĞİ İyot Eksikliği Asıl sorun Zeka geriliği Nöromotor bozukluklar Kretenizm

Dünyada İyot Yetersizliği Sıklığı 110 ülkede 1.6 milyar risk altında 566 milyon guatrlı (% 10) Yılda 30 bin bebek ölü doğuyor Yılda 120 bin bebek kretenizmli doğuyor 300 milyon zihinsel geriliği olan var

Türkiye’de * 6-12 yaş çocuklarda ve * kadınlarda daha sık Guatr en fazla Karadeniz bölgesinde ve Bolu, Kastamonu, Malatya, Rize, Ordu, Zonguldak, Artvin, Kütahya ve Konya illerinde görülmüştür.

İyot Yetersizliğinin Yol Açtığı Sorunlar Fetüs: Düşük, Ölü doğum, Doğuştan anomaliler Perinatal ölümlerde ve bebek ölüm hızında artış Nörolojik kretinizm (Mental gerilik, Sağırlık, Şaşılık Felç) Miksödem kretinizm (Cücelik, Mental bozukluk) Psikomotor bozukluklar Hipotiroidizm

Yenidoğan: Guatr Hipotiroidi Beyin ve sinir sistemi gelişiminde bozukluk Çocuk ve Gençler: Mental fonksiyonlarda bozukluk Büyüme-gelişme geriliği

Yetişkinler: Guatr ve komplikasyonları Hipotiroidizm İyotla uyarılmış hipertiroidizm

Çocuklarda İyot Eksikliği Çocuklarda Yaşam Süresi IQ 13,5 puan

İYOT GEREKSİNMESİ Yaşam boyu 1 tatlı kaşığı

İyot Yetersizliğini Telafi Eden Mekanizmalar Tiroid bezinin iyot yakalama kapasitesinin artması İdrarla atılan iyodun düşmesi Bağırsak yoluyla kaybedilen iyot ve tiroid hormonunun azalması Tiroid bezinden iyot kaçışının durması İyot “turnover” hızının artması T4 den T3 yapımının rT3 aleyhine artması

Bazı besinlerdeki iyot miktarı (g/100g) Guatrsız bölge Guatrlı bölge Deniz ürünleri 83,2 51,5 Kırmızı et 3,0 1,3 Süt ürünleri 13,0 6,7 Yumurta 26,0 3,8 Meyveler 4,0 Ekmek 1.56 0.54 Sebzeler 32 22

İyot Yetersizliğinin Düzeltilmesi 1- İyotlu Tuz En yaygın yöntem 1920 den beri kullanılıyor Yıllık maliyeti kişi başına 3-5 cent Ülke çapında kullanımı sağlamak zor Isı ve saklama koşulları etkili

İyot Yetersizliği Hastalıkları Önlenebilir, İyotlu Tuz ile; İyot Yetersizliği Hastalıkları Önlenebilir, fakat tedavi edilemez.

2- İyotlu Yağ Enjeksiyonu 1980 den beri kullanılıyor Özellikle dağlık ülkelerde yararlı Maliyeti yüksek

3- İyotlu yağ oral alımı Tek doz 1-2 yıl koruyucu Oral doz, enjeksiyonla verilenin ancak ¼’ ü kadar etkili

4- Diğer Yöntemler Ekmeğe iyodür veya iyodat katılması Potasyum ya da sodyum iyodür tabletleri Suyun iyotlanması

Ülkemizdeki Uygulama 1998 yılında çıkan yasayla rafine tuzlara 50-70 mg/kg potasyum iyodür veya 25-40 mg/kg potasyum iyodat eklenmesi zorunlu hale getirilmiştir. SB projelerine göre 2005 yılına kadar iyot yetersizliği hastalıklarının; - çocuklarda yok edilmesi, - yetişkinlerde 1/3 oranında azaltılması, - yemeklik tuzun % 100’ünün iyotlu üretilmesinin sağlanması planlanmaktadır.

Büyüyünce ne olacaksın?

İyotlu tuz kullanım oranı (%) Batı 18.6 Doğu 15.6 Güney 16.5 Kuzey 23.6 İç 18.3 Kentsel Kırsal 9.6 GENEL 18.2

İyotlu Tuz Kullanımı İçin Öneriler Ağzı kapalı, karanlık, serin yerde saklanmalı Yemeklere piştikten sonra eklenmeli (Kızartma ile % 20, ızgara ile % 23, kaynatma ile % 60 kayıp oluşur.) Aşırı iyot alımının olumsuz etkileri çok nadir görülmektedir. Günlük 10 g iyotlu tuz tüketen kişi 500 g iyot alır. Toksik etki 1000 g ( l mg) geçmedikçe görülmez Sağlıklı yaşam için önerilen tuz: 5 g/gün (Hipertansiyon, Kalp-Damar hastalıkları, Kanser v.b.hastalıklardan korunmak için )

YEMEĞİNİZE İYOTLU TUZ VÜCUDUNUZA SAĞLIK KATIN