AB Katılım Müzakereleri

Avrupa Birliği Devlet ve Hükümet Başkanlarının 17 Aralık 2004 tarihli Zirvesinde aldığı karar doğrultusunda 3 Ekim 2005 tarihinde Lüksemburg'ta yapılan Hükümetlerarası Konferans (HAK) ile Türkiye resmen AB'ye katılım müzakerelerine başlamıştır.  Böylece, Türkiye ile AB arasındaki inişli çıkışlı ilişki, çok önemli bir dönüm noktasını aşarak yepyeni bir sürece girmiştir.   (Katılım Müzakerelerinde Mevcut Durum Tablosu ’na bakılabilir.  ) 3 Ekim 2005 tarihli Hükümetlerarası Konferansta Müzakerelerin hangi usuül ve esasalar çerçevesinde yürütüleceğini düzenleyen "Müzakere Çerçeve Belgesi" de kabul edilmiştir.  Söz konusu belge incelendiğinde, müzakerelerin 3 temel unsur üzerinden yürütüleceği görülmektedir.

- Kopenhag siyasi kriterlerinin istisnasız olarak uygulanması, siyasi reformların derinleştirilmesi ve içselleştirilmesi, 2- AB Müktesebatının üstlenilmesi ve uygulanması, 3- Sivil toplum diyalogunun güçlendirilmesi ve bu çerçevede hem AB ülkelerinin kamuoylarına, hemde Türkiye kamuoyuna yönelik olarak bir iletişim stratejisinin yürütülmesi.

AB Müktesebatı fasıl başlıkları şunlardır: 1) Malların Serbest Dolaşımı 2) İşçilerin Serbest Dolaşımı 3) İş Kurma Hakkı ve Hizmet Sunumu Serbestisi 4) Sermayenin Serbest Dolaşımı 5) Kamu Alımları 6) Şirketler Hukuku 7) Fikri Mülkiyet Hukuku 8) Rekabet Politikası 9) Mali Hizmetler 10) Bilgi Toplumu ve Medya 11) Tarım ve Kırsal Kalkınma 12) Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı 13) Balıkçılık 14) Taşımacılık Politikası 15) Enerji 16) Vergilendirme 17) Ekonomik ve Parasal Politika 18) İstatistik 19) Sosyal Politika ve İstihdam 20) İşletmeler ve Sanayi Politikası 21) Trans-Avrupa Şebekeleri 22) Bölgesel Politika ve Yapısal Araçların Koordinasyonu 23) Yargı ve Temel Haklar 24) Adalet, Özgürlük ve Güvenlik 25) Bilim ve Araştırma 26) Eğitim ve Kültür 27) Çevre 28) Tüketicinin ve Sağlığın Korunması 29) Gümrük Birliği 30) Dış İlişkiler 31) Dış, Güvenlik ve Savunma Politikaları 32) Mali Kontrol 33) Mali ve Bütçesel Hükümler 34) Kurumlar 35) Diğer Konular

Müzakereler, sürecin ilk aşaması olan "tarama" ile başlamıştır Müzakereler, sürecin ilk aşaması olan "tarama" ile başlamıştır. Bu sürecin başlıca aktörleri Avrupa Komisyonu ve Türkiye bürokratlarıdır. Türkiye'nin müzakerelere hazırlanmasını ve katılım öncesi sürecin hızlandırılmasını hedefleyen "tarama" döneminde esas olarak, AB müktesebatı kapsamındaki mevzuat hakkında bilgi verilmekte, AB müktesebatı ile aday ülke mevzuatı arasındaki farklılıklar belirlenmekte ve uyum sürecinin çok genel bir takvimi ve bu süreçte karşılaşılacak muhtemel sorunlar saptanmaya çalışılmaktadır.  

Türkiye için Tarama Sürecinin ilk aşaması olan tarama toplantıları 20 Ekim 2005 tarihinde yapılan Bilim ve Araştırma faslı tanıtıcı tarama toplantısı ile başlamış ve 13 Ekim 2006 tarihinde yapılan Yargı ve Temel Haklar faslı ayrıntılı tarama toplantısı ile sona ermiştir. Her bir müzakere faslının taraması bittikten sonra, Komisyon üye ülkelere "tarama sonu raporu" adı altında bir rapor sunmaktadır. Buradaki değerlendirme ve öneriler, o fasılda müzakerelerinin açılmasına temel teşkil etmektedir. Komisyon, raporlarında, ayrıntılı tarama sırasında ülkemizce verilen bilgilere dayanarak ülkemizin müzakerelere hazır olup olmadığını değerlendirmekte ve sonuç kısmında ya faslın müzakereye açılmasını önermekte; ya da bunun için tamamlanması gereken açılış kriterlerini(benchmarks) ortaya koymaktadır.

KATILIM MÜZAKERELERİNDE MEVCUT DURUM Türkiye'nin AB'ye katılım müzakereleri 3 Ekim 2005 tarihinde başlamıştır. Aynı tarihte, müzakerelerin usul ve esaslarını belirleyen "Müzakere Çerçeve Belgesi" de kabul edilmiştir. Müzakerelerin ilk aşamasını tarama toplantıları oluşturmaktadır.   İlk tarama toplantısı 20 Ekim 2005'de "Bilim ve Araştırma" faslı için, son tarama toplantısı da 13 Ekim 2006'da "Yargı ve Temel Haklar" faslı için yapılmıştır. Tarama süreci devam ederken, 12 Haziran 2006'da Hükümetlerarası Konferans'ta (HAK), "Bilim ve Araştırma" faslı için müzakereler açılmış ve fasıl geçici olarak kapanmıştır. Müzakerelere açılan ilk fasıl Bilim Araştırma faslı olmakla birlikte bu güne kadar toplam 13 Fasıl müzakerelere açılmıştır. 

Son olarak, Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı Faslının açılış kriterleri karşılanmış olup, 30 Hazirann 2010 tarihindeki HAK'ta İspanya Dönem Başkanlığında fasıl müzakerelere açılmıştır.   "Eğitim ve Kültür" ve "Ekonomik ve Parasal Politika" fasılları, herhangi bir teknik açılış kriteri bulunmamasına, müzakere pozisyon belgemizi sunmamıza ve teknik olarak açılmaya hazır olmalarına rağmen, bazı üye ülkeler tarafından AB Mevzuatı ile ilgili olmayan nedenlerle bloke edilmektedir. Diğer taraftan, 8 fasıl, Genel İşler ve Dış İlişkiler Konseyinin 11 Aralık 2006 da almış olduğu karar çerçevesinde "Ek Protokolün tam olarak uygulanması şartına bağlı olarak" müzakerelere açılmamaktadır. Aynı sebeple hiçbir fasıl geçici olarak kapatılmayacaktır.

Askıya alınan 8 fasıl aşağıda sıralanmıştır.     1) Malların Serbest Dolaşımı    2) İş Kurma Hakkı ve Hizmet Sunumu Serbestisi    3) Mali Hizmetler    4) Tarım ve Kırsal kalkınma    5) Balıkçılık    6) Taşımacılık Politikası    7) Gümrük Birliği    8) Dış İlişkiler Önümüzdeki dönemde teknik açılış kriterleri yerine getirilebildiği takdirde açılması mümkün olan 3 fasıl bulunmaktadır. Bunlar "Rekabet Politikası", "Kamu Alımları", "Sosyal Politika ve İstihdam" fasıllarıdır.  

Müzakereye Açılan 13 Fasıl:    25) Bilim ve Araştırma (müzakerelere geçici olarak kapanmıştır)    4) Sermayenin Serbest Dolaşımı    6) Şirketler Hukuku    7) Fikri Mülkiyet Hukuku      10) Bilgi Toplumu ve Medya    12) Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı      16) Vergilendirme    18) İstatistik     20) İşletmeler ve Sanayi Politikası     21) Trans-Avrupa Şebekeleri     27) Çevre    28) Tüketicinin ve Sağlığın Korunması    32) Mali Kontrol   

Müzakere Pozisyonunu Vermeye Davet Edildiğimiz ve Müzakere Pozisyonlarını Sunduğumuz Fasıllar:    17) Ekonomik ve Parasal Politika    26) Eğitim ve Kültür   AB Konseyi'nde Onaylanıp Açılış Kriteri Belirlenen Fasıllar:    1) Malların Serbest Dolaşımı    3) İş Kurma Hakkı ve Hizmet Sunumu Serbestisi    5) Kamu Alımları    8) Rekabet Politikası    9) Mali Hizmetler    11) Tarım ve Kırsal Kalkınma    19) Sosyal Politika ve İstihdam    29) Gümrük Birliği

AB Konseyi'nde Görüşülmesi Süren Fasıllar:     2) İşçilerin Serbest Dolaşımı     13) Balıkçılık    14) Taşımacılık Politikası    15) Enerji    22) Bölgesel Politika ve Yapısal Araçların Koordinasyonu    23) Yargı ve Temel Haklar    24) Adalet, Özgürlük ve Güvenlik    30) Dış İlişkiler    33) Mali ve Bütçesel Hükümler   Avrupa Komisyonunda Görüşülmesi Süren Fasıllar:    31) Dış, Güvenlik ve Savunma Politikaları

Katılım Süreci İçin AB Stratejisi Katılım müzakerelerine önümüzdeki dönemde daha fazla ivme kazandırmayı, kamuoyunu bilgilendirerek AB konusunda farkındalığı ve desteği daha da arttırmayı amaçlayan "Türkiye'nin Katılım Süreci için Avrupa Birliği Stratejisi"  4 Ocak 2010 tarihinde Bakanlar Kurulunca onaylanmıştır. 

Stratejinin Birinci Platformu "resmi müzakere sürecini" oluşturmaktadır. Açılabilmesi mümkün olan fasıllarla ilgili çalışmalar, müzakere pozisyon belgelerinin hazırlanması, kurumlararası çalışmaların, mevcut tıkanıklıkların aşılmasına yönelik koordinasyonunun sağlanması, açılmış fasıllardaki taahhütlerimizin ve strateji belgelerindeki unsurların yerine getirilmesi ya da açılmış fasıllarda mevcut kapanış kriterleri ile ilgili vecibelerin sonuçlandırılması bu platform altında yapılacak çalışmalardır.

Stratejinin İkinci Platformu Türkiye'nin AB Müktesebatına Uyumunu kapsamaktadır. Burada fasılların açılıp açılmadığına, askıya alındığına veya bloke edildiğine bakılmaksızın Türkiye'nin daha önce kendi öncelikleri, takvimi ve zamanlaması ile ortaya koyduğu MUP ve UP planlamasını tekrar devreye koyması ve bunu canlandırması öngörülmektedir. Bu şekilde, a) Türkiye senede 1-2 fasıl yerine tüm fasıllardan oluşan bir platformda çalışmalarını sürdürecektir. b) Mevcut enerji doğru ve olumlu bir şekilde değerlendirilebilecek, sivil toplum, üniversiteler ve AB alanında çalışmaya hazır unsurlar yeniden gerektiği biçimde devreye sokulabilecektir. c) Türkiye'nin askıya alınmış veya bloke edilmiş diye kendisi için çok büyük önemi haiz fasıllardaki (tarım, balıkçılık, ulaştırma, hizmetlerin ve malların serbest dolaşımı gibi) çalışmalarını gerektiği şekilde ve hızda sürdüremediği şeklinde bir durum önlenmiş olacaktır. d) AB fasılları açmaya karar verdiğinde, bu noktada Türkiye çok daha fazla ilerleme sağlamış ve faslın kapanabilme noktasına yaklaşmış olacaktır. e) AB'nin Türkiye için biçtiği süre ve hız, tersine çevrilmiş olacaktır. f) Türkiye'nin sıkıntı duyduğu konular daha ileri bir tarihe bırakılabilecek, önem arz eden konular ise daha öncelikli ele alınabilecektir. Buradaki karar ve tercih ülkemize ait olacaktır.  

Bu platform altında 2010-2011-2012-2013 yıllarına ait "Eylem Planları" hazırlanacak ve yürürlüğe konulacaktır. Nitekim 2010-2011 yıllarına ilişkin Eylem Planı hazırlanarak 15 Mart 2010 tarihinde Bakanlar Kuruluna sunulmuş ve kabul edilmiştir. Nihai hedefi, AB müktesebatına 2013 yılına kadar mümkün olan en üst düzeyde uyum sağlamaktır.

Stratejinin Üçüncü Platformu  ise, gerek ülkemizin demokratikleşmesi gerek Avrupa Birliği süreci açısından belirleyici olan siyasi kriterler alanındadır. Siyasi kriterler üye ve aday ülkeler için mutlak uyulması gereken unsurlardır. Sürekli yenilenen yapılarıyla siyasi kriterler ve siyasi reformlar en dinamik platformlardan birisidir.   AB'ye tam üyelik sürecimizin en önemli unsurlarından biri tabii olarak insan hakları, demokrasi ve hukukun üstünlüğü alanlarında yapılan siyasi reformlarımızdır. Kopenhag siyasi kriterlerinin uygulanmasına yönelik olarak 2002 yılından itibaren hızlandırılan çalışmalar, müzakerelerin açıldığı 3 Ekim 2005 tarihinden sonra da ciddi ve kesintisiz şekilde devam etmiştir.

Bu anlayış doğrultusunda 2003 yılında kurulan Reform İzleme Grubu (RİG) artık her iki ayda bir, Sayın Devlet Bakanı ve Başmüzakerecinin, İçişleri, Adalet ve Dışişleri Bakanlarımızın katılımıyla toplanmaktadır. Öte yandan, hem reformların yansımalarının ülkemizin farklı yerlerindeki yansımalarını doğrudan görebilmek, hem de halkımızı sürece ilişkin farkındalığını arttırmak amacıyla toplantıların Ankara dışında ülkemizin farklı köşelerinde yapılması kararı da alınmıştır.   Siyasi reformların daha etkin şekilde sürdürülmesi ve uygulamanın takip edilebilmesi amacıyla, 2000'li yılların başında gerçekleştirilen siyasi reform çalışmalarında çok önemli işlevler gören ilgili kurumlarımızın üst düzey bürokratlarından müteşekkil alt komitenin yeniden canlandırılmasına karar verilmiştir. Bu çerçevede, Reform İzleme Grubu gündemine getirilecek konuları belirleyip olgunlaştırarak Sayın Bakanların talimat ve onaylarına sunmak, RİG'de alınan kararları izlemek ve RİG gündemine bağlı kalmaksızın yeni yasa ve uygulama önerilerinde bulunmak üzere RİG bünyesinde bir "Siyasi İşler Alt Komitesi" (SİYAK) kurulmuştur.

SİYAK'ın ABGS'nin koordinasyonunda; Adalet Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı, Başbakanlık üst düzey yetkilileri ile Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Sayın Cemil Çiçek'in Temsilcisi ve İnsan Hakları Başkanı'nın katılımıyla toplanmasına karar verilmiştir. SİYAK toplantılarına, gündeme göre ve ihtiyaç duyulması halinde diğer ilgili kurumlar da davet edilebilecektir. SİYAK toplantılarının iki RİG toplantısı arasında en az bir kere, gerekli durumlarda ise daha sık aralıklarla gerçekleştirilmesi öngörülmektedir. SİYAK sadece RİG gündemine yönelik çalışmayacak, bizzat reform paketleri hazırlama çalışmalarını da yürütecektir. Bu görevi de, diğer iki platformda olduğu gibi konu bazında oluşturulacak ve sık sık toplanacak alt çalışma grupları vasıtasıyla gerçekleştirecektir.  

Stratejinin Dördüncü Platformu diğer üç platformu destekleyecek iletişim stratejisidir. Uzun bir süredir yeterince devreye sokulmamış olan iletişim boyutu, kamuoyu desteğinin azalmasının altında yatan önemli nedenlerden birini teşkil etmektedir. Bu amaçla, Türkiye'yi Avrupa'ya, Avrupa'yı da Türkiye'ye anlatmayı hedefleyen kapsamlı, tek ve esnek bir Avrupa Birliği İletişim Stratejisi (ABİS) Çerçeve Taslağı hazırlanmıştır. ABİS Çerçeve Taslağı, ilgili kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum ve düşünce kuruluşları ve medyanın görüşleri doğrultusunda güncellenmektedir. Stratejinin Türkiye'yi hedefleyen boyutunda Anadolu'da yeniden bir AB heyecanı başlatıp kamuoyu desteğini yükseltmeyi ve toplumun tüm kesimlerini sürece dâhil etmek hedeflenmektedir.

Bu çerçevede, 81 ilimizde bir Vali Yardımcısının AB temas noktası olarak görevlendirilmiştir., Kaymakamlarımızın AB projeleri hakkında daha yoğun bir şekilde eğitilmesi, Türkiye'nin çeşitli illerinde, üniversitelerimizin, barolarımızın, odalarımızın, derneklerimizin ve sivil toplum kuruluşlarımızın katılacağı toplantılar tertiplenerek, AB sürecinin çeşitli açılardan tartışılması planlanmaktadır.   İletişim Stratejisi, bir takım ülkelerin Türkiye'nin Avrupa Birliği üyeliğine yönelik Avrupa kamuoyunu etkileyen olumsuz tezleri ve söylemlerine karşı önemli bir araç olacaktır. Türkiye'nin ve Avrupa Birliği'nin karşılıklı yararlarından hareketle "kazan-kazan ilişkisi" söylemi özellikle vurgulanacaktır. İletişimin dış ayağı çerçevesinde Avrupa Birliği'nde Türkiye'nin üyeliğine kuşkuyla yaklaşan kesimlere yönelik olarak öncelikle kuşkuların en yüksek olduğu beş ülkeyi (Almanya, Avusturya, Danimarka, Fransa ve Hollanda) hedefleyen bir iletişim çalışması öngörülmektedir.