TOPLAM İNTRAKRANİAL HACİM ÖLÇÜMÜ İki farklı yaklaşımın karşılaştırılması Ozan Cengiz, Orhun Ufuk Tipi, Meriç Ülgen, Emir Şenocak Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi 1. Sınıf GİRİŞ BULGULAR 1. TİKH protokolü çalışıyor mu? (n=10) Dr. Kaan Yücel’in 10 olguda TİKH ölçümlerine göre dört birincil ölçen kişinin güvenilirlik değerlendirmeleri (inter-rater reliabilities) (6) Bonaventura Francesco Cavalieri   ICC Alt-üst güvenilirlik sınırları Ozan 0.991 0.967 – 0.988 Ufuk 0.997 0.989 – 0.999 Meriç 0.983 0.929 – 0.996 Emir 0.988 0.953 – 0.997 http://www.printable-math-worksheets.com/mathematicians.html Stereoloji İki boyutlu görüntülerden hacim hesaplaması Stereolojinin babası ünlü İtalyan matematikçi Francesco Cavalieri’dir. Ozan’ın birinci ve ikinci kez ölçümlerinin güvenilirliği (intra-rater reliability) Stereolojinin prensipleri kullanılarak Toplam alan x Kesit kalınlığı Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG)’de 1980’lerin sonlarından, 1990’ların başından itibaren beyin yapılarının hacimleri sağlıklı kontroller ve nöroloji/psikiyatri hastalarında karşılaştırılmaya başlanmıştır. ICC = 0.988 Alt-üst güvenirlik sınırları= 0.956 - 0.997 2. TİKH’i her 4 kesitte bir ölçmek güvenilir mi? (n=10) İki kesitte bir (orijinal protokol) ve dört kesitte bir beynin çizilmesi ile dört ölçen kişinin (Kaan, Ozan, Ufuk ve Meriç) TİKH ortalama ve standart sapma değerleri Son 25 yılda onlarca nörolojik ve psikiyatrik hastalıkta yüzlerce kranial MRG’ de hacim çalışması (1,2) Ölçen kişi Ortalama ± Standart Sapma (mm3) 2 kesitte bir Ortalama ± Standart Sapma (mm3) 4 kesitte bir ICC (Intra-class coefficient) Kaan 1204875,98 ± 87202,52 1091588,7 ± 373921,8 1,000 Ozan 1207814,19 ± 83018,70 1207471,8 ± 83452,1 Meriç 1217330,21 ± 77564,54 1217307,8 ± 77812,7 Ufuk 1192899,87 ± 80622,83 1191499,9 ± 75919,0 0,996 İşlenmemiş hacim (Raw volume) İlgilenilen yapının (hippocampus, amigdala v.b.) görüldüğü her kesitte alanı çizilerek yapılan ölçümlerde elde edilen hacim Bir beyin yapısı hacim ölçümü projesinde işlenmemiş (ham) hacmin, beynin boyutuna göre değerlendirilmesi gerekir (3). Toplam İntrakranial Hacim (TİKH) daha önceki çalışmalarda olduğu gibi her iki kesitte bir beyin çizilerek yapılır (4). Şekil 2. Ozan’ın her iki yaklaşımla değerlendirilen TİKH ölçümleri x- ekseni: TİKH, (mm3 ), y- ekseni= olgular Her iki kesitte bir TİKH ˜ 70- 80 dak. süre Her dört kesitte bir TİKH güvenilir mi? GEREÇ VE YÖNTEMLER Şekil 3. Ufuk’un her iki yaklaşımla değerlendirilen TİKH ölçümleri x- ekseni: TİKH, (mm3 ), y- ekseni= olgular Migren ile ilgili MRG’de hacim ölçme projesinde, TİKH’leri ölçme görevini üstlenmek üzere dört öğrenci (Ozan, Ufuk, Meriç ve Emir) Dr.Kaan Yücel (Yeditepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi Anabilim Dalı Öğretim Üyesi) tarafından internetten bedelsiz olarak indirilen AFNI (Analysis of Functional Neuromaing) programında eğitildi. http://afni.nimh.nih.gov/afni Palmen ve ark. (5) çalışmalarında kullandığı MRG parametreleri kullanılmıştır. TİKH çizimleri sagittal planda 10 sağlıklı bireyin kranial MRG’lerinde gerçekleştirilmiştir. Herhangi bir beyin yapısı MRG hacim ölçme çalışmasında esas ölçen kişiler (İng. primer rater) en az 10 beyni iki kez ölçerler. Öğreten kişi –ikincil ölçen kişi- (secondary rater) ise bir kez ölçer. Ölçen kişiler arası güvenilirlik, ölçen kişinin kendi içinde güvenirliği hesaplanır. MRG hacim çalışmalarında 0.90 ve üstü ICC (Intra-class coefficient) değeri uygun olarak değerlendirilir. Biz öncelikle, intrakranial hacim (dura mater altında yer alan beyin omurilik sıvısının altında yer alan beyin dokusunun hacmi) ölçüm protokolünün çalışıp çalışmadığına 10 sağlıklı olgunun beyninde baktık. TİKH= Toplam piksel sayısı x 2 x voxel hacmi Daha sonra 4 birincil ölçen kişiden 3’ünün (Ozan, Ufuk ve Meriç) orijinal çizimlerini (her iki kesitte bir), her dört kesitte bir olacak şekilde tekrar değerlendirdik. TİKH= Toplam piksel sayısı x 4 x voxel hacmi Şekil 4. Meriç’in her iki yaklaşımla değerlendirilen TİKH ölçümleri x- ekseni: TİKH, (mm3 ), y- ekseni= olgular SONUÇ 10 beynin toplam 5 kez (Ozan’ın ikinci ölçümlerinde de iki yaklaşım arası güvenilirlik (ICC)= 1) 4 farklı kişi tarafından ölçümü sonucunda her iki kesitte bir TİKH ölçmek ile her dört kesitte bir TİKH ölçmek arasında bir fark görülmemiştir. Beyin hacminin elle çizilip ölçülmesi işlemi orijinal yöntemle 70 dakika sürerken, dört kesitte bir ölçmek bu süreyi yarıya indirecektir. Araştırmacı için zaman tasarrufu olacaktır. REFERANSLAR Şekil 1. T-1 ağırlıklı kranial sagittal MRG’de sağ hemisferde intrakranial alanın çizilmesi. 1. Giorgio A, De Stefano N. Clinical use of brain volumetry. J Magn Reson Imaging. 2013;37:1-14. 2. Geuze E, Vermetten E, Bremner JD. MR-based in vivo hippocampal volumetrics: 2. Findings in neuropsychiatric disorders. Mol Psychiatry. 2005;10:160-184. 3. Geuze E, Vermetten E, Bremner JD. MR-based in vivo hippocampal volumetrics: 1. Review of methodologies currently employed. Mol Psychiatry. 2005;10:147-159. 4. Yucel K, Taylor VH, McKinnon MC, Macdonald K, Alda M, Young LT, MacQueen GM. Bilateral hippocampal volume increase in patients with bipolar disorder and short-term lithium treatment. Neuropsychopharmacology. 2008;33:361-367. 5. Palmen SJ, Durston S, Nederveen H, Van Engeland H. No evidence for preferential involvement of medial temporal lobe structures in high-functioning autism. Psychol Med. 2006;36: 827-834. 6. http://sportsci.org/resource/stats/xrely.xls yeditepeanatomy@yahoo.com