ELEKTRİK İLE YAPILAN ÇALIŞMALARDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ 1

Elektriğin hayatımızdaki yeri ve önemi: Elektrik, hayatımızın en önemli parçalarından biridir. Birçok yerde karşımıza çıkmaktadır. Gelişen teknoloji ile yemek yerken, televizyon seyrederken, yolda giderken, temizlik yaparken, çalışırken tüm hayatımız elektrikle iç içedir. 2

ELEKTRİK TEHLİKESİ İŞARETİ Elektrik evde ve işte modern hayat için vazgeçilmezdir. 3 ELEKTRİK TEHLİKESİ İŞARETİ

ELEKTRİK AKIMI Elektronların hareketiyle ortaya çıkan harekete "Elektrik Akımı" denir. İletkenden birim zamanda geçen elektrik yükü (elektron) miktarına akım şiddeti denir. Birimi ise "Amper" 'dir. Akımlar "Doğru Akım" (Directive Current) ve "Alternatif Akım" (Alternative Current) olarak ikiye ayrılır. 4

doğru akim Zamana bağlı olarak yönü ve şiddeti değişmeyen akıma doğru akım denir. Doğru akım genelde elektronik devrelerde kullanılır. En ideal doğru akım en sabit olanıdır. En sabit doğru akım kaynakları da pillerdir. Alternatif akımı doğru akıma dönüştüren doğrultmaçlar(Rectifier) vardır. 5

ALTERNATİF (DEĞİŞKEN) AKİM: Zamana bağlı olarak yönü ve şiddeti değişen akıma alternatif akım denir. Alternatif akım büyük elektrik devrelerinde ve yüksek güçlü elektrik motorlarında kullanılır. Evlerimizdeki elektrik alternatif akım sınıfına girer. Buzdolabı, çamaşır makinesi, bulaşık makinesi, aspiratör ve vantilatörler direk alternatif akımla çalışırlar. Televizyon, müzik seti ve video gibi cihazlar ise bu alternatif akımı doğru akıma çevirerek kullanırlar. Doğru akımı alternatif akıma dönüştüren eviriciler (Alternater) vardır. 6

V volttur. İ de akım yani Amperdir. Ohm Kanunu Bir elektrik devresinde; Akım, Voltaj ve Direnç arasında bir bağlantı mevcuttur. Bu bağlantıyı veren kanuna OHM KANUNU adı verilir. “Bir iletkenin iki ucu arasındaki potansiyel farkının, iletkenden geçen akım şiddetine oranı sabittir.” R =  V / İ  şeklinde ifade edilir. Burada R direnç tir. Bu direnç rezistans veya empedans (frekansa bağlı olarak değişen direnç) olabilir. V volttur. İ de akım yani Amperdir. 7

Statik Elektrik Elektronların atomlar arasında hareket etmesiyle ortaya çıkan enerji olarak düşünülebilir. Buradaki hareket, elektronların çekirdek etrafındaki hareketi değil, farklı atomlar arasındaki hareketidir. Statik elektrik deşarjı için en iyi örnek yıldırım düşmesi’dir.

Kısaca statik elektrik; Sürtünme sonucu oluşan, genel olarak bir işe yaramayan ve zaman zaman arklar şeklinde boşalan bir elektrik enerjisidir. Bu boşalma genelde kontrol altına alınamaz dolayısıyla çok önemli bir yangın çıkış ve patlama sebebidir.

Elektrİk kuvvetlİ akim tesİslerİ Elektrik enerjisinin üretilmesini, özelliğinin değiştirilmesini, biriktirilmesini, iletilmesini, dağıtılmasını ve mekanik enerjiye, ışığa, kimyasal enerjiye vb. enerjilere dönüştürülerek kullanılmasını sağlayan tesislerdir. Elektrik iç tesisleri: Yapıların içindeki her türlü alçak gerilim tesisleri, evlere ait, bağ, bahçe tesisleri ile sürekli tesislerin işletmeye açılmasına kadar kurulmuş geçici tesislerdir. 10

İSG TÜZÜĞÜ Madde 353 - Elektrik tesisatı,cins ve hacmine göre ehliyetli elektrikçiler tarafından yapılacak,bakım ve işletmesi sağlanacaktır. Madde 354 - Nemli ve tozlu yerlerle geçici olarak nemli olan,ıslak,korozif, yangın tehlikesi arzeden ve yüksek sıcaklığı olan yerlerde yapılmış ve yapılacak elektrik tesisatı ile bina dışına yapılmış elektrik tesisatı,Elektrik İç Tesisat Yönetmeliği ve Fenni Şartnamesine uygun olacaktır. 11

ELEKTRİĞİN TEHLİKELERİ Elektrik görülemediğinden ve etkisi kısa sürede ortaya çıktığından gizli bir potansiyel tehlike olarak işyerlerinde ağır iş kazalarına neden olmaktadır. 12

ELEKTRİĞİN TEHLİKELERİ Elektrik akımı; geçtiği canlı vücutlar üzerinde yanık ve adale krampları oluşturur. Kazaya uğrayan kişi elektriğe tutulduğu yeri bırakamaz. Elektrik kazalarının etkisi, temas anında vücuttan geçen akımın şiddetine bağlıdır. 13

ELEKTRİK AKIMININ İNSAN VÜCUDUNDAKİ ETKİLERİ ! İnsan vücudundan geçen akımın etkileri: Akım şiddeti Fizyolojik belirtisi 0.01 mA Akımın hissedilme sınırı,elde gıdıklanma 1-5 mA Elde uyuşma, el ve kol hareketinin zorlaşması 5-15 mA Elde, kolda kramp başlaması, tansiyon yükselmesi 15-25 mA Kasılmalar artar, ancak kalp etkilenmez 25-80 mA Tahammül edilebilir akım şiddetidir 80-100 mA Kalpte fibrilasyon meydana gelir, şuur kaybolur 14

Vücut üzerinden geçen akım, temas gerilimine göre farklılık gösterir. Küçük gerilimde az, Yüksek gerilimde çok akım geçer. Alçak gerilim değerlerinde kalp etkilenir. Bu nedenle alçak gerilimlerin öldürücü etkisi kalp fibrilasyonundan (şok) kaynaklanmaktadır. 15

Özellikle temas eden deri, ark yüzünden aşırı ısı nedeniyle yanar. Yüksek gerilimlerde vücuttan daha fazla akım geçtiği için dolaşım sistemi dışındaki bir çok organ da zarar görür. Özellikle temas eden deri, ark yüzünden aşırı ısı nedeniyle yanar. 16

Elektrik çarpması geçirmiş kazazedelerde; Bilinç kaybı Solunum-kalp durması Elektrik yanıkları Çarpmanın etkisiyle yerinden fırlama-düşme sonucu yaralanmalar meydana gelir. 17

ELEKTRİK KAZALARININ OLUŞ NEDENLERİ ! Bilgisizlik, Yalıtımla ilgili problemler, Çalışanların kendilerine aşırı güvenmeleri, risk alması, Acelecilik, dikkatsizlik ve özen göstermeme, İş disiplinine/kurallara uymama, Kişisel Koruyucuların kullanılmaması, Periyodik kontrollerin yapılmaması, Cihazların iyi topraklanmaması, Mecburi olmadığı halde yüksek gerilimle çalışmak, Talimat olmadan arızaya müdahale etmek. 18

ÖNLEMLER ALÇAK GERİLİM TESİSLERİNDE İŞE BAŞLAMADAN ÖNCE; Elektrik kesilmelidir, Yalıtkan bir malzeme üzerinde durulmalıdır, Yalıtkan eldivenler ve yalıtkan el aletleri kullanılmalıdır, Çıplak iletkenler civarında çalışırken kafaya baret, yalıtkan altlıklı iş ayakkabısı ve iş elbisesi giyilmelidir, 19

Kırık ve çatlak fiş-prizler kullanılmamalıdır. 20

Elektrİk makİnelerİnİn bağlantilari Bağlantılar iş ve çalışma sırasında meydana gelebilecek titreşimlere dayanıklı olacak şekilde yapılmalıdır. Çünkü sarsıntı gevşemeye, gevşeme ise elektrik arkına sebebiyet vererek cihazlarda sigorta, fiş, duy, lamba, entegre gibi devre elemanlarının yanmasına, zarar görmesine neden olabilir. Örn. Çamaşır Makineleri, fototerapi cihazları, transfer sedye ve küvözleri vb. gibi. 21

ELEKTRİK TESİSLERİNDE; - ORİJİNAL OLMAYAN, - TAMİR GÖRMÜŞ - TEL SARILARAK KÖPRÜLENMİŞ SİGORTALAR KULLANILMAMALIDIR. 22

KONTROL, BAKIM VE ONARIMI YAPILACAK MAKİNE VE ELEKTRİK DEVRELERİNİN, KURULUMU SIRASINDA, Motor veya cihazın enerji kaynağı ile bağlantısı kesilmeli, Akımı kesen anahtarlar açık durumda bulunmalı ve anahtarların üzerine, çalışma yapıldığını gösteren ikaz levhaları asılmalı. Onarım bitirilmeden devreye akım verilmemeli. Çalışma yerinde gerilimin olmadığı tespit edildikten sonra işe başlanmalıdır. 23

üzerine, kumanda ettiği yeri gösteren etiketler konulmalıdır. Tablo veya panodaki; - Sigorta, Şalter ve Anahtarların üzerine, kumanda ettiği yeri gösteren etiketler konulmalıdır. 24

KKD (Kişisel koruyucu donanım) YÜKSEK GERİLİM HÜCRELERİNDE; -Yalıtılmış tabure, Kauçuk eldivenler, Neon lambalı ıstankalar, Manevra çubuğu, Yangın söndürme cihazları, bulundurulmalı. 25

İŞYERLERİNDE SÜREKLİ OLARAK TAŞINABİLİR VEYA UZATMA KABLOLAR KULLANMAMALI. 27

Prize takılı bırakılmamalı, Yerde serili halde bulundurulmamalı, SEYYAR UZATMA KABLOLARI KULLANILMADIĞI ZAMANLARDA ; Prize takılı bırakılmamalı, Yerde serili halde bulundurulmamalı, Bu kablolara ekleme yapılmamalı, Ezilmiş ve izolasyonu hasar görmüş kablolar kullanılmamalıdır. 28

ELEKTRİK İŞLERİNDE KULLANILAN; Penseler, kargaburunlar, tornavidalar ve benzeri el aletleri yalıtkan olmalı. -Süpürgelerin, fırçaların ve diğer temizlik araçlarının sapları akım geçirmeyen malzemeden yapılmış olmalıdır. 29

- Taşınabilir elektrikli aletler ile çalışanlar, bol elbiseler giymemeli, işe uygun izole eldiven kullanmalıdır. Kuru el ile çalışılmalıdır.   30

Elektrikli el aletleri kullanılmadığı zamanlarda, kablosu prizden çekilip toplanarak uygun yerlerde muhafaza edilmelidir. 31

TOPRAKLAMA Alternatif ve doğru akımla çalışan elektrik cihazlarının topraklaması muhakkak yapılmalıdır. 32

Koruma topraklamasi Gerilim altında olmayan tesis bölümlerinin topraklayıcılara doğrudan doğruya bağlanmasıdır. Cihazların iletken, metal aksamdan oluşan muhafazalarına ve gövdelerine uygulanan topraklamadır. Prizler yoluyla panoya ya da direk harici bir toprak hattı ile topraklama levhası, şeriti ya da çubuğuna bağlama gibi. Küçük gerilim: 50 Volt’a kadar olan gerilim değeridir. Alçak gerilim: Değeri 50 volttan 1000 Volta kadar olan gerilimdir. Yüksek gerilim: Değeri 1000 Volt’ un üzerindeki gerilimdir. 34

KAÇAK AKIM RÖLESİ: Elektrikli el aletleri üzerinde meydana gelebilecek akım kaçaklarını; tehlikeli seviyeye gelmeden önce elektrik devresinden kesen cihazlardır. kaçak akım röleleri de uygun bir iş güvenliği tedbiridir. 35

ELEKTRİK KAZALARININ NEDENLERİ Elektrik bağlantılarındaki kötü bağlantı ve temassızlık Elektrik izolasyonunun bozulması Elektrik kısa devresinin meydana gelmesi Statik elektrik oluşmasına karşı önlem alınmaması. Manyetik alan koruması yapılmaması

Elektrik kazaları işyerlerinde sık rastlanan bir işyeri tehlikesidir –– ve öldürebilir ! 37

ELEKTRİK KAZALARINDA İLK İŞ OLARAK; Enerji kesilmeli, Bu mümkün değilse; Kazaya uğrayan kişinin elektrikle olan teması ortadan kaldırılmalı. Bunun için o an çevrede bulunabilen kuru tahta parçası, giyim eşyası gibi yalıtkan maddelerle temas yerine müdahale edilerek kişinin elektrikle teması kesilmelidir. -Kaza anında kazaya müdahale ederken kazazedeye temas edilmemelidir ! 38

ALINMASI GEREKEN GENEL ÖNLEMLER Elektrik kesilerek çalışılmalıdır. Koruyucu ekipmanlarla çalışmaya özen gösterilmeli Koruma topraklaması Sıvaltı ve sıvaüstü kapaklı çocuk korumalı perdeli prizler Seyyar uzatma kabloları sürekli kullanılmamalı ve çocuk korumalı perdeli olmalı ve de akım koruyuculu olanları tercih edilmelidir. Yukarıda sayılanlar ile daha önce bahsettiğimiz konularda bir eksiklik veya hata ya da bozukluk meydana gelmiş ise hemen ilgili teknik servise haber verilmelidir. Kaliteli elektrik malzeme elemanları kullanılmalı Vs. ….. 39

Kaynaklar İnternet ÜNVER Elektrikle Çalışmalarda ISG

teşekkürler