MANEVRALAR

TANIMLAR MANEVRA: Sistemin tamamını veya muhtelif kısımlarını gerilim altına almak veya gerilimsiz duruma getirmek için KESİCİ ve AYIRICI lar kullanarak yapılan işlemdir. BARA :Aynı gerilim ve frekanstaki elektrik enerjisinin toplanıp dağıtıldığı iletkenlere denir.

TANIMLAR TRANSFORMATÖR MERKEZİ:154 kV.’luk gerilimin; 34.5 kV.’a veya 34.5 kV.’luk gerilimin; 10.5 kV.’a düşürülmesi için transformatör kullanılan, tüketim merkezleri yakınlarına kurulmuş tesislerdir. Bu tesislerde manevra yapan personele de TABLOCU denir.

TRANSFORMATÖR MERKEZİ GİRİŞ 1 GİRİŞ 2 34,5 kV. TRANSFORMATÖR MERKEZİ 34,59%1,5/15,8kV. 5MVA Dyn11 15,8 kV. FİDER 1 FİDER 2 FİDER 3

TANIMLAR DAĞITIM MERKEZİ: ( Kesici ölçü kabini K.Ö.K.) Dağıtım sistemlerinde çeşitli branşman noktalarında ve birden fazla çıkış bulunan, kesici ve ayırıcılarla manevra yapılan kapalı tesislerdir. Bu tesislerde manevra yapan personellere ise MANEVRACI denir.

DAĞITIM MERKEZİ ÖRNEĞİ GİRİŞ FİDER 1 FİDER 2 FİDER 3

TANIMLAR ÇIKIŞ KESİCİSİ: Bir transformatör merkezi veya dağıtım merkezi’ ne enerji taşıyan hat veya kablo donanımını bara’ ya bağlayan kesicidir. TRANSFER KESİCİ: Bir teçhizatın kendi kesicisi yerine geçebilen ve ana bara ile transfer bara’ yı bağlayan kesicidir. Bir transfer kesici üzerinden birden fazla kesici beslenemez.

TANIMLAR KUBLAJ KESİCİ: Çift baralı sistemde iki barayı birbirine bağlayan gerektiğinde ring’ i kapatan kesicidir. RİNG DEVRE: En az üç merkezin yada iki merkeze bağlı paralel iki Enerji Nakil Hattının oluşturduğu kapalı devredir. Herhangi bir nedenle açmış olan bir ring devrenin kapatılabilmesi için her iki taraf gerilimleri arasında gerilim farkının %20 nin altında olması şarttır.

RİNG ŞEBEKE ÖRNEĞİ B BARASI A BARASI C BARASI GİRİŞ FİDER 1 FİDER 2

TANIMLAR PARALEL DEVRE: İki ayrı sistemin senkronizasyon şartları yerine getirilerek birleştirilmesi ile oluşan devredir. İki değişik sistemi paralel çalıştırmak için Gerilimler arasındaki fark : %15 Frekans farkı : 0.2 Hz. Faz açısı : 30º nin altında olmalı.

PARALEL ŞEBEKE ÖRNEĞİ    A BARASI B BARASI C BARASI ALTERNATÖR FİDER 1 FİDER 2 FİDER 3 FİDER 1 FİDER 2 FİDER 3 FİDER 3 FİDER 2 FİDER 1  C BARASI ALTERNATÖR

MANEVRALARDA GENEL KURALLAR Bara sistemi ne olursa olsun manevra yapılırken aşağıdaki kurallara kesinlikle uyulması şarttır. Manevraya başlamadan önce İş Güvenliği malzemeleri kontrol edilerek; Tümünün manevranın yapılacağı yerde hazır bulundurulması ve bu malzemelerin kullanılması mecburidir. Bir dağıtım transformatör merkezi veya kesici ölçü kabininde bulunması gerekli iş güvenliği malzemeleri şunlardır:

İŞ GÜVENLİĞİ MALZEMELERİ İzole eldiven. Güvenlik ayakkabısı. İzole halı veya tabure. Neon lambalı ıstanka. Emniyet kartları veya ikaz ve ihbar levhaları. Baret. Gözlük

AÇMA MANEVRALARI Açma manevralarına önce kesicilerden başlanır. Kesici açılır kesicinin her üç fazının da elektriksel olarak açık olduğu neon lambalı ıstanka ile kontrol edilir. Daha sonra BARA ayırıcısından başlamak üzere ayırıcılar açılır, daha sonra hat ta ters besleme yok ise toprak ayırıcısı kapatılır.

KAPAMA MANEVRALARI Manevraya önce TOPRAK ayırıcısının açılması ile başlanır. Daha sonra hat ayırıcısı ve bara ayırıcısı kapatılır. Ayırıcı kontaklarının yerine iyice oturduğu gözle kontrol edildikten sonra kesici kapatılarak servise alınmış olur.

BARA SİSTEMLERİ Dağıtım sistemlerinde kullanılan bara sistemlerini ve bu baralar üzerinde yapılan manevralar ile bara sistemleri özelliklerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür.  

TEK BARALI SİSTEM BARA GİRİŞ FİDER 1 FİDER 2

BAY-PASS AYIRICILI SİSTEM BARA BAY-PAS AYIRICI BAY-PAS AYIRICI BAY-PAS AYIRICI FİDER 1 FİDER 2 GİRİŞ

TRANSFER BARALI SİSTEM ANA BARA TRANSFER BARA TRANSFER AYIRICI TRANSFER AYIRICI TRANSFER AYIRICI TRANSFER KESİCİ GİRİŞ FİDER 1 FİDER 2

ÇİFT BARALI SİSTEM GİRİŞ 1 GİRİŞ 2 BARA 1 BARA 2 KUBLAJ KESİCİ FİDER 1

MANEVRALAR 0.4 Kv.’ un üzerindeki manevralar (Yüksek Gerilim) yetkililer tarafından yaptırılır. 0.4 ve daha aşağı gerilimlerdeki teçhizat manevraları ise çalışma mahallinde teçhizat üzerinde çalışacak kişiler tarafından yapılır.

0.4 kV.’ un üzerindeki gerilimli merkezlerin primer tarafında yapılacak manevralarda çalışma müsaadesi olsun veya olmasın yetkililerce manevra formu yazdırılması gereklidir. Ancak transformatörlerin veya kapasitörlerin dönüşümlü çalışmaları yada programlı olarak devreye alınıp çıkarılmaları hallerinde manevra formu yazdırılmasına gerek yoktur. Bu gibi manevralar ilgililerce yaptırılır.

MANEVRALARDA TAKİP EDİLMESİ GEREKLİ USULLER İlgililerin manevraları, çalışma müsaadesi formuna uygun olarak tuttukları MANEVRA FORMU ile yapılır. Manevrayı yapacak tablocu veya manevracı manevra talimatı alarak aşağıdaki usullere uymalıdır.

 Manevrayı yaptıracak olan yetkili kendisini ismen tanıtarak manevrayı yapacak olan kişiyi de ismen tanımalıdır.  Çalışma müsaadesine uygun olarak servisten çıkarılacak veya servise alınacak teçhizat için düzenlenen manevra şeklini tablocu veya manevracı MANEVRA FORMUNA doldurur. İlgili birim tablocu veya manevracıya; formun yazılı talimat olduğunu belirtmesi gerekir.

Manevralarda takip edilecek işlem sırası her bir işlem için ayrı bir satıra yazılır. Talimatlar açık, kısa ve net olmalı farklı bir anlam taşımamalıdır. Manevra yapılacak kesici ve ayırıcıların varsa kod numaraları yoksa fider isimleri ile belirtilmelidir.

İlgililerin talimatları bitinceye kadar manevra talimatını yazan kişi manevra yazmayı kesmez; anlaşılmayan bir konu varsa talimatı veren kişinin konuşması bittikten sonra tereddütlü konuların açıklanmasını ister. Talimatta gerçekten değişecek bir nokta varsa ilgili birim manevra formunu iptal ederek ayrı bir form yazdırır.

Tablocu veya manevracı yetkililer tarafından yazdırılan ve yazılması sıra ile bildirilen işlemlerin her birini; yaptığı işlemi ve saatini manevra formuna kaydederek yetkililere bildirir. Diğer işlemler için yeni talimatı bekler talimat verilmeksizin işlem yapamaz.

İki taraftan beslenen bir teçhizatın servis dışı edilmesi halinde ilk olarak her iki merkezden kesiciler daha sonra ayırıcılar açılır ve iki merkezden toprak ayırıcıları kapatılır. Servise alınması işleminde ise açma manevrasının tersi önce her iki merkezden toprak ayırıcıları açılır, bara ve hat ayırıcılarını kapattıktan sonra yetkililerin bilgisi dahilinde kesiciler kapatılır.

İki değişik bölgeden enerji taşıyan enerji nakil hatlarındaki manevralarda hattın ait olduğu bölge yetkilileri tarafından yapılan manevraları diğer bölge yetkilileri sadece takip eder.

TABLOCU VEYA MANEVRACININ DİKKAT ETMESİ GEREKLİ HUSUSLAR Manevraya başlamadan önce manevra formu dikkatle gözden geçirilmeli. Manevrayı yaparken manevra formunu yanında bulundurup hangi teçhizat üzerinde ne işlem yapıldığını ve saatini karşı haneye yazmalıdır.

Servisten çıkarılan teçhizatın başka bir noktadan beslenebileceği ihtimalini dikkate alarak ölçü aletleri ve diğer cihazlarla kontrol edilmelidir. Manevra yapılırken herhangi bir şüpheye düşüldüğünde manevra uygun bir noktada bırakılarak yetkililere bildirilmelidir.

Tablocu veya manevracı manevra yaparken dikkatini dağıtacak hiçbir hareket veya söz söylenmemelidir.

ÇALIŞMA MÜSADESİNİ GEREKTİREN HALLER Müşterilerle mutabakat sağlanması işlemini işletme mühendisleri veya yetki verilmiş diğer şahıslar sağlar. Mutabakatı sağlayan kurum elemanının ve müşteri temsilcisinin isimleri çalışma müsaadesi isteğinde belirtilmelidir. Alçak gerilimdeki çalışmalarda çalışma müsaadesi yazdırılmasına gerek yoktur.

HABERLİ ÇALIŞMALAR Servis harici bir teçhizat üzerinde yapılacak (Transfer kesici, yedek transformatör, transfere alınmış kesiciler gibi ) tamir, bakım veya herhangi bir değişiklik amacı ile yapılacak ve sistemin normal işletme durumunu azaltmayacak yönde, müşterilerde inkita yaratmayacak çalışmalar HABERLİ ÇALIŞMALARDIR.

ARIZALI DURUM ÇALIŞMALARI Sistemdeki herhangi bir teçhizat arıza sebebi ile servisten çıkmış veya çıkarılmış ise söz konusu teçhizat üzerinde yapılacak çalışmalar arızalı durum çalışmalarıdır. Bu çalışmalar için çalışma müsaadesi isteğine gerek yoktur.

Transformatör, kesici, ayırıcı, ölçü transformatörleri, bara arızaları ve bağlantılar, doğal afetlerle can ve mal güvenliğini tehlikeye düşürecek ani müdahaleleri gerektiren durumlarda gerekli müdahale yapıldıktan sonra manevra yaptırmaya yetkili birimlere haber verilir.

Arızaya müdahale edecek olan servis (Transformatör bakım, Hat bakım, Röle ekibi gibi ) tüm emniyet tedbirlerini aldıktan sonra çalışmalara başlar. Daha sonra işin gidişatı ile ilgili bilgileri sorumlulara bildirir.

DİREK MUHABERE OLANAĞI OLMAYAN HALLERDE MANEVRALAR Direk muhabere olanağı olmayan yerlerde yetkililer manevraları üçüncü bir kişi aracılığı ile manevrayı yapacak olan kişiye yazdırır. Üçüncü kişide manevra formunu manevrayı yapacak olan kişiye yazdırır ve manevra yapılır. Üçüncü kişi manevra yaptırmaya yetkili birimin görevini üstlenmiş olur. Manevrayı yaptıracak olan üçüncü kişi; manevralar ister tek merkezden isterse birden fazla merkezden yapılacak olsun manevraları yaptırmak ve çalışmayı yapacak sorumlu kişiyle koordinasyonun yapılmasından sorumludur.

GİRİŞ A BARASI B BARASI FİDER 1 FİDER 2 FİDER 3 FİDER 1 FİDER 2 FİDER 3 YERALTI KABLOSU

GİRİŞ 1 GİRİŞ 2 GİRİŞ 1 GİRİŞ 2 A BARASI 34,5 kV. B BARASI 34,5 kV. FİDER 1 FİDER 2 FİDER 3 FİDER 1 FİDER 2 FİDER 3 E.N.H.

GİRİŞ 1 GİRİŞ 2 34,5 kV. 34,59%1,5/15,8kV. 5MVA Dyn11 15,8 kV. ANA ŞALTER Kwh A V Ak Vk 15,8 kV. 400/230 v. SOKAK AYD. 273 SOKAK 274 SOKAK 252 SOKAK YEDEK YEDEK 15,85%1,5/0,4 100KVA Yzn5 FİDER 1 FİDER 2

SON