Planlama ve Araştırma Birim Yöneticisi Halit YILMAZ BURSAGAZ Planlama ve Araştırma Birim Yöneticisi halit.yilmaz@bursagaz.com 08.05.2014

İndex Doğalgazın tarihçesi Ölçümün önemi Akıllı şebekelere geçiş Okuma yöntemleri, yeni çözümler Pratik uygulamalar Teknolojik beklentiler Maliyet beklentileri Mevzuat beklentileri Bursagaz kimdir? Sonuç

Doğalgaz kilometre taşları >2000 – Puls üreten teknolojik sayaçların geliştirilmesi ve uzaktan okumaya yönelim 1954 – İlk modern gaz sayacının imalatı (Fransa) 1855 – Robert Bunsen tarafından doğalgazlı yakıt memesinin icad edilmesi 1843 – İlk kuru gaz sayacının William Richards imal edilmesi (kuzu derisi + vana) Doğalgaz yakın zamanda keşfedilmiş bir olgu olmayıp, binlerce yıl öncesinden beridir yer altında var olan bir kaynaktır. Tarihindeki gelişimi yavaş olsa da 1950’ li yıllardan itibaren üretiminde ve tüketiminde büyük ivmelenmeler yaşamıştır. 1840 – Endüstride doğalgazın ilk kullanımı, ABD, Pennsylvania 1815 – Gaz ölçüm cihazının keşfi, Samuel Clegg tarafından (1840' larda genel kullanıma geçmiştir) 1785 – Kömür kaynaklı gazın ev ve sokak aydınlatmasında kullanımı (Britanya) 100 MS – Persliler tarafından kayıtlı ilk evsel kullanımı 500 MÖ – Doğalgazın Çinliler tarafından ilk keşfedilişi ve faydalanılarak kullanımı Çağlar önce – Yanan doğalgazın doğaüstü olay olduğu sanılıp tapınılması

Ölçüm – tarihteki sayaç örnekleri

AKILLI ŞEBEKELERE GEÇİŞ

Manuel ölçümün zorlukları Çok sayıda personel Hantallaşma Okuma esnasında insan hataları Okuma süresinin geniş olması Ölçüm farkının net bilinememesi Yük dengeleme – tahmin yapma zorluğu Çeşitli okunamama kodları: Sayacın evin içinde olması Bahçe kapısı kilitli Sayaç yakınında köpek Bu nedenler ve teknolojinin gidişatı, AMR gibi sistemleri gerekli kılmaktadır.

Akıllı şebekelere geçiş Sanayi istasyonlarında Büyük tüketimli konutlarda 300 mbar üzerinde basınçlı istasyonlarda Yani; hacim düzeltici kullanımı olan yerlerde AMR kurulumları çoğunlukla yapılmıştır.

Akıllı şebeke kullanım oranı, 2011 Dünyada doğalgaz sayaçlarının uzaktan okuma oranıdır. Görüldüğü gibi tamamına yakınının okuması manueldir.

Okuma Yöntemleri Manuel okuma (mevcut yapı) Mobil okuma (Alternatif -1) Merkezi okuma (Alternatif -2) Diğer ?

Mevcut Durum Bilgi merkezi Okuma personeli Dağıtım bölgesi BURSA 19 günde okuma Haberleşme: 0 TL

Alternatif çözüm-1 Bilgi merkezi Mobil okuma Dağıtım bölgesi BURSA 3 araç 4 günde okuma Haberleşme: 0 TL

Alternatif çözüm-2 Bilgi merkezi Data sinyal Dağıtım bölgesi BURSA 0 personel Anlık okuma Haberleşme: YÜKSEK

Alternatif çözüm-3 Alternatif çözüm-4 Alternatif çözüm-n . Alternatif çözüm-n Yeni çözümleri, bu konuya ilgi duyan şirketlerden bekliyoruz.

Sunulan örnek çözümler A Firmasının çözümü İki ana parça: puls jeneratörü ve ana modül Reed kontak üzerinden algılama Endeks bilgisi kablo ile taşınmakta Ana modül; vanalı, ön ödemeli çalışabilen özellikte Haberleşme GSM / GPRS

Sunulan örnek çözümler B Firmasının çözümü Kompakt modül Cyble sistemi ile algılama (markaya özel uygulama) İki aşamalı haberleşme Birinci aşama haberleşme RF İkinci aşama haberleşme GSM / GPRS

Sunulan örnek çözümler C Firmasının çözümü Kompakt modül Reed kontak üzerinden algılama İki aşamalı haberleşme Birinci aşama haberleşme RF İkinci aşama haberleşme GSM / GPRS

Sunulan örnek çözümler D Firmasının çözümü Kompakt modül Reed kontak üzerinden algılama Endeks doğrudan merkezi yazılıma taşınmakta Haberleşme GSM / GPRS

Sunulan örnek çözümler E Firmasının çözümü İki ana parça: puls jeneratörü ve ana modül Reed kontak üzerinden algılama Endeks bilgisi kablo ile taşınmakta Birinci aşama haberleşme PLC (Power Line Carrier) İkinci aşama haberleşme GSM / GPRS

AMR İLE İLGİLİ BEKLENTİLER

Dağıtım şirketi temsili Sektörün AMR Beklentileri / Teknolojik Entegre çözüm GIS Scada ERP Dağıtım şirketi temsili IT mimarisi Yük tahmin & dengeleme AMR Diğer

Sektörün AMR Beklentileri / Teknolojik Donanımsal uyum Sayaç markasına göre farklı tasarıma uyumlu Kolay monte edilebilen Sayaç üzerine monte edilen kompakt yapı Kablosuz endeks verisi taşıma 10 yıllık kalibrasyon sürelerinde kolay sökme takma

Doğal faktörlerden etkilenmeme Sektörün AMR Beklentileri / Teknolojik Doğal faktörlerden etkilenmeme N S Reed kontak – puls jeneratörü kalıcı bağlantı Puls noktasında doğal unsurlardan (nem, toz, sıcak-soğuk) etkilenmeme 1 9 2 8 Reed contact Magnet

Sektörün AMR Beklentileri / Teknolojik Besleme yöntemi Düşük voltaj kullanımı Numaratör çalışmasına etki etmeyen manyetik alan Uzun süre dayanımlı pil (10 yıl ideal)

Haberleşme kapsama alanı ve hızı Sektörün AMR Beklentileri / Haberleşme Haberleşme kapsama alanı ve hızı RF ve GPRS çözümlerinde %100 erişim Şehirlerde kurulu olan sayaç sayısını taşıyabilecek haberleşme altyapısı Sadece Bursa’ da 561.346 sayaç Baz istasyonları randımanı için gece haberleşmesi (6 saat) Haberleşme süresi = 0,04 sn / sayaç

Sektörün AMR Beklentileri / Haberleşme Haberleşme mesafesi Puls algılayıcının RF olması durumunda mesafe maliyeti direk etkilemektedir. Uzun haberleşme mesafesi, daha az data toplayıcı anlamına gelmektedir. «Kısa Mesafe Erişimli Telsiz Cihazları Hakkında Yönetmelik» güç – mesafe şartları hesaba katılmalıdır. Puls algılayıcı GPRS ise mesafe ile ilgili sorun olmayacaktır.

Haberleşme maliyetleri (Bursa örnektir) Sektörün AMR Beklentileri / Giderler Haberleşme maliyetleri (Bursa örnektir) RF / GPRS ortak çözümünde nokta sayısı 18.711 adettir. Nokta başına haberleşme 1 TL / ay bile olsa aylık 18.711 TL Bu maliyetler, manuel yönteme ödenenin 3-4 katıdır. GSM / GPRS noktadan noktaya çözümlerde ise 561.346 TL Özel havuz paket anlaşmaları gerekecektir.

Fatura gönderim maliyetleri (Bursa örnektir) Sektörün AMR Beklentileri / Giderler Fatura gönderim maliyetleri (Bursa örnektir) Mevzuat gereği fatura adrese gönderilmelidir. Nokta başına fatura gönderim ücreti 10 KRŞ / ay bile olsa aylık 56.135 TL Fatura gönderimi için de kargo / posta kurumlarının özel fiyatlar sunması gereklidir. Mesela; GSM operatörlerinin faturalarını teslim ettikleri adreslerde doğalgaz abonelerinin de olacağı düşünülerek sinerjik çözümler üretilebilir

Sektörün AMR Beklentileri / Mevzuat Kararlar 4793 nolu Karar: Konut tüketicisi dışında kalan tüm tüketiciler serbest tüketicidir. Konut tüketicilerinde yıllık tüketimi 100.000 m3 üzerinde kalanlar serbest tüketicidir. 4169 nolu Karar: Tedarikçiden doğalgaz satın almak isteyen serbest tüketicilerin, sayaçlarını dağıtım şirketine anlık bilgi akışı sağlayacak şekilde, dağıtım şirketinin istediği uzaktan okuma sistemine uygun hale getirmesi gerekmektedir (7-a). Doğalgaz Piyasası Dağıtım ve Müşteri Hizmetleri Yönetmeliği (Madde 48) Dağıtım şirketi, ihbarname ve/veya faturayı, son ödeme tarihinden en az yedi gün önce abone adresine bırakır

Düzenleme beklentileri Sektörün AMR Beklentileri / Mevzuat Düzenleme beklentileri Serbest tüketici sayısının bir anda >70.000 üzerine çıkması nedeniyle mahsuplaşmanın devamı Mevcut dağıtım şirketinden gaz alan serbest tüketiciye de AMR sistem kurulumunun maliyetinin yansıtılabilmesi Fatura gönderimi konusunda mevzuatlarda düzenleme beklentisi

Sektörün AMR Beklentileri / Mevzuat Tip onayı Ölçü Ve Ölçü Aletleri Muayene Yönetmeliği Madde 97 “Sayacın ilave cihazlarla (Ön ödeme cihazları, sinyal üreticileri, çevrim cihazı, otomatik kontrol ve otomatik ayar cihazı) bağlantılı olması halinde, izin verilebilen maksimum hata paylarının geçilmesine izin verilmeyecek özellikte olacaklardır. Bu cihazlar sayacı oluşturan parçalar olarak kabul edilip, tip ve sistem onayı testlerinde sayaçla birlikte muayene edilirler.” Kullanılmakta olan sayaçlara takılacağından, puls algılayıcıların «tip onayı» ndan muaf olacağına dair düzenleme (Tübitak gibi kurumların test raporları istenebilir)

Bu beklentileri sunan kimdir ?

Türkiye’ nin İKİNCİ BÜYÜK ÖZEL DAĞITIM şirketidir BURSAGAZ… 5.200 km hat >800.000 abone 2.7 milyar m3 gaz sunumu 800.000 m3/h kapasiteli en büyük istasyona sahip Türkiye’ nin İKİNCİ BÜYÜK ÖZEL DAĞITIM şirketidir

Hissedarlarının SİNERJİSİNİ TAŞIYAN bir şirkettir BURSAGAZ… Teknoloji & İnovasyon Toplumsal Bütünlük Ulusal Tecrübe Hissedarlarının SİNERJİSİNİ TAŞIYAN bir şirkettir

TEKNOLOJİ kullanan bir şirkettir BURSAGAZ… Yolbil Online tesisat GIS SAP Sanayi AMR SCADA TEKNOLOJİ kullanan bir şirkettir

Sahip olduğu belgelerle KALİTEYE ÖNEM VEREN bir şirkettir BURSAGAZ… Sahip olduğu belgelerle KALİTEYE ÖNEM VEREN bir şirkettir

BURSAGAZ… Çalışanlarına ömür boyu destek amaçlı GLOBAL YÖNETİM MODELLERİNİ UYGULAYAN bir şirkettir

BURSAGAZ… Aktivite ve yetenekleri ile SOSYAL bir şirkettir

Sonuç Doğalgaz; üreticiden ileticiye, ileticiden dağıtıcıya, dağıtıcıdan son tüketiciye aktarılırken mahsuplaşmak için «ölçüm» önemlidir. Şartlar (serbest tüketici limiti, teknoloji gibi) dağıtım şirketlerini akıllı ve uzaktan sistemlere yöneltmektedir. Dünyadaki gaz sayaçlarının sadece %1,9’ unun akıllı şebekeye bağlı olduğu düşünülürse, pazarın potansiyeli görülebilir. Ancak bu pazarın canlı kalabilmesi için aşağıdaki beklentilerin karşılanması önemlidir: ERP, Faturalama, Scada, GIS gibi mevcut sistemlerle entegre çözüm Tüm markalara uyumlu puls algılayıcı Kablosuz, inşaat faaliyeti gerektirmeyen çözüm Uzun pil ömrü Ucuz teknoloji Mevzuat düzenlemeleri (tip onayı, serbest tüketici limiti) Uygun haberleşme ve posta maliyeti

Kaynaklar 3516 Sayılı Ölçüler ve Ayar Kanunu, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, www.epdk.gov.tr, 2013, 2014 kurul kararları İletim Şebekesi İşleyiş Düzenlemelerine İlişkin Esaslar, Botaş National Energy Education Development, Natural Gas, 2012 International Energy Agency, World Energy Outlook 2013 Department of Energy Report DOE/EIA-0484, September 2011 www.naturalgas.org Emerson Process Management Flow Computer Division Kısa Mesafe Erişimli Telsiz (Ket) Cihazları Hakkında Yönetmelik Ölçü Ve Ölçü Aletleri Muayene Yönetmeliği, Madde 97

SORU - KATKI

Teşekkürler ! Vielen Dank ! Thank you !