7.Örnek Olay Çalışması Toplu Taşıma Araçlarında Yolcu Davranışları ve Güvenlik: Otobüste olanlar... Sıkışık otobüse şoför orta kapıdan yolcu alınca, diğer yolcular yeni binene, “Görmüyor musun adım atacak yer yok! Niye hala uğraşıyorsun, bir sonraki otobüsü beklesene" nidaları yükseldi. Vatandaşın, "20 dakikadır bekliyorum, işe gideceğim, sana ne oluyor!" cevabıyla başlayan olaylar, otobüs hareket halindeyken orta kısma sıçradı. Olayların bir anda meydan muharebesine dönüşmesiyle, kulaklığından müzik dinleyen Volkan durumu anladı. Ortalık yolcuların çığlığı, küfürler ve yumruklarla doldu. Otobüs ortalama hızla seyir halindeydi ve ayakta en az 55-60 kişi vardı. Birkaç kişinin araya girip yumruklaşanları ayırmasıyla ortam biraz olsun duruldu. Volkan biraz sonra teyzenin birinin torununa yedirdiği bisküvi paketini camı açıp dışarı attığını gördü. Camı serinlemek için açtığını sanmasa, o an kadını durdururdu ama artık çok geçti. Volkan, “Bunlar tamamen eğitimle düzelecek şeyler. Orta yaş üstü için geçti , ama çocuklar ve gençler okulda bu konuda ciddi olarak bilinçlendirilirse sorun kalmaz” diye umutlandı. Ama birden o küçük çocuğun, ninesinin yaptığı bu temizliğin(!) doğru olduğunu sanacağını düşünerek, “Hepsi yalan” diye geçirdi içinden. Tartışma Soruları: Olay nerede, ne zaman, hangi şartlarda oluşmuştur? Sorunun nedenlerini açıklayınız? Fark edilen tehlike etkenleri nelerdir? Bu tehlikelerden korunmak, olayı engellemek için olay kişilerine düşen sorumluluklar nelerdir? Bu olayda hangi trafik güvenliği kuralının kaza ve kayıplardan koruyucu olacağını belirtiniz… Bu örnek olay Elif Sungur tarafından gerçek bir hikayeye dayandırılarak yazılmıştır.

Örnek olay konusu Örnek olayın içeriği Müfredata göre ilgili kazanım numarası Sağlayacağı kazanım 7-Toplu taşıma araçlarında yolcu davranışları ve güvenlik Toplu taşıma araçlarında nezaket kurallarına uyulması Güvenli yolcu davranışları, Trafik çevre ilişkisi 5 - Trafiğin çevre üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak için alınabilecek önlemleri tartışır

Toplu ulaşım araçlarında toplumsal kurallar

(Kişisel Standartlar) Ahlaki gelişim süreci Hukuk (Kanuni Standartlar) Etik (Sosyal Standartlar) Özgür İrade (Kişisel Standartlar) Dış Kontrol Düzeyi Yüksek Düşük

Ahlaki gelişim Toplu ulaşım araçlarında uyulması gereken toplumsal kurallar, tüm toplu yaşama alanlarında olduğu gibi başkalarının hakkına saygı gösterme, kurallara uyma, hoşgörü ve nezaket değerleri üzerine kurulmuştur Bu kuralların kimilerine uyum hukuki bir zorunlulukken, kimilerine uymak sosyal gelişim sonucu ulaşılan kişisel kontrol düzeyinin artması (içselleştirme) ile sağlanabilir İçselleştirmenin sağlanmasında ahlaki gelişim sürecinde bireyin aldığı geribildirimler de önemli yer tutar

Ahlaki gelişim Çocuk gelişirken: Davranışları üzerinde iç kontrol sağlar Kurallara cezalandırılmaktan korktuğu için değil, içselleştirdiği için uyar Ancak Yaşın artması, ahlaki gelişimin ileri aşamalarına geçiş için tek başına yeterli değildir Bilinçli ve sorumluluk sahibi olan birey, özgür iradesi ile kuralların gerekliliğine inanır ve kurallara uyar

Sürdürülebilir ulaşım Ulaşım kalkınmanın temelidir. Sosyal ve ekonomik gelişme için hareketliliğin ve bunun için gereken altyapının sağlanması gerekmektedir Sürdürülebilir ulaşım, insanların bu hizmetlere güvenli ve ekonomik bir şekilde erişmelerini sağlarken, sağlık ve çevreye olan olumsuz etkileri de azaltır Sürdürülebilir ulaşım, toplu taşıma sistemleri, yaya ve bisiklet ulaşımı gibi sosyal, ekonomik ve çevresel zararları düşük olan ulaşım türlerini kapsar Özellikle hareketliliğin fazla olduğu büyük kentlerde sürdürülebilir ulaşım sistemlerinin desteklenmesi gerekmektedir Sürdürülebilir ulaşımın ekonomik ve çevresel faydalarının yanı sıra, insan sağlığı üzerinde de önemli etkileri vardır. Sürdürülebilir ulaşım projelerinin insan sağlığı üzerindeki etkilerini üç şekilde sıralayabiliriz: Hava kalitesi Fiziksel aktivite seviyesi Yolda yaralanma/ölüm riskleri

Sürdürülebilir ulaşım Hava kalitesi: Motorlu araçlar pek çok yerde hava kirliliğinin en büyük nedenidir. Sürdürülebilir ulaşım sistemleri CO2 ve sera etkisi yaratan gazların salımını azaltarak hava kirliliğinin iyileştirilmesine yardımcı olur. Hava kalitesinin iyileştirilmesiyle solunum yolu hastalıklarının oluşumunda azalmalar meydana gelir Fiziksel aktivite seviyesi: Sürdürülebilir ulaşımın kapsadığı ulaşım türleri içerisinde yaya ulaşımı ve bisiklet ulaşımı gibi aktif ulaşım türleri de bulunmaktadır. Bu aktif ulaşım türlerinin kullanılması, fiziksel aktivite seviyesinin artmasına yardımcı olur. Fiziksel aktivitenin artışının kalp-damar hastalıkları ve obezite gibi problemlerin azalmasında belirgin bir etkisi vardır Kaza ve yaralanma/ölüm riskleri: Sürdürülebilir ulaşım araç kullanım seviyesinin azalmasını sağlar. Böylece trafik kaza sayısının ve buna bağlı yaralanma ve ölümlerin azalmasına yardımcı olur. Bu durum yol güvenliğinin artması olarak gösterilmektedir

Toplu ulaşım Dünyanın ve ülkemizin gündeminde, enerji ve çevre politikalarından ayrılamaz biçimde bireysel ulaşıma karşı toplu ulaşım kavramının öne çıkarılması, bunun bir insan hakkı olarak görülmesi ve bir dizi yaptırımı da içeren uluslararası bir norma dönüştürülmesi bulunmaktadır Ulaşım emisyonla doğrudan ilgilidir ve hava kirliliğinde büyük payı vardır. Sanayileşmeye bağlı çevre kirliliğinin en büyük kaynağının trafiğe bağlı emisyon olduğu (CO, NOx) bilinmektedir Teknolojik gelişmeler petrol türevi yakıt kullanan ulaşım araçlarında yanma verimini yükseltmiş, yakıt tüketimini azaltmış olsa da bireysel otomobil üretimi ve kullanımında büyük artış, trafiğe katılan araç sayısında son yıllarda aşırı yoğunlaşma havaya emisyon salımını artırmıştır. Bu gelişmelere bağlı olarak trafik kökenli emisyonun azaltılması, uluslararası ortamda yeni kent ve arazi kullanım politikalarını, ulaşımda çevreye endeksli çözümleri öne çıkarmaktadır Bireysel ulaşıma karşı toplu ulaşımın desteklenmesi, yerel, bölgesel ve ulusal ölçekli yönetimlerin planları içinde yer almaya başlamış, ulaşım yatırımları yolcu başına emisyon oranını en aza indirgeyen toplu ulaşım sektörüne kaydırılmaya çalışılmaktadır

Toplu taşıma araçlarının kullanımı İstanbul'da nüfusun yüzde 41'i toplu taşımayı tercih ediyor İstanbul’da tüm ulaşım kanalları dahil günde 9,8 milyon yolculuk gözlemleniyor İstanbul'da en fazla, belediye/halk otobüsleri, minibüsler ve servis araçları tercih ediliyor Toplu taşımanın yüzde14’ü ise otobüsler ile yapılıyor

Şehirlerarası toplu ulaşımda uyulması gereken kurallar Yolculuk sırasında alçak sesle konuşulması, başka yolcuların rahatsız edilmemesi Taşıt durduktan sonra taşıttan inilmesi ve binilmesi Yolculuk sırasında taşıtların penceresinden kol ve başın çıkartılmaması Yolculuk sırasında kokulu ve kabuklu yiyecek yenilmemesi Yolculuk sırasında şoförün meşgul edilmemesi Yolculuk sırasında taşıtların temiz tutulması Yolculuk sırasında emniyet kemeri takılması Yolculuk sırasında taşıtların penceresinden çeşitli maddelerin atılmaması

Şehir içi toplu ulaşımda uyulması gereken kurallar Bineceği araca ait durağa/istasyona/iskeleye gidilmesi Durağı kullanırken kirletmemek ve zarar vermemek Araca binmek için sıraya girilmesi Araca binmeden önce kullanılacak bilet veya belgenin hazır edilmesi Gelen araçların gittiği yönü belirten yazıları okuyarak, gidilecek yöne uygun araca binilmesi Tehlike uyarısı yapılan konularda (sarı çizginin geçilmemesi, iskele verilmeden binmeye çalışmamak gibi) uyulması Araca binmek için kapının açılmasını beklenmesi Araca bindikten sonra kartın basılması/biletin atılması/para verilmesi Araçta oturulacak yer varsa oturulması yoksa arkaya doğru ilerleyip tutamak, koltuk başı ve borular gibi uygun bir yerden tutulması Kalabalık bir ortamda gazete, dergi veya kitap okurken katlayarak okuyarak diğer yolcuları rahatsız etmemeli İniş kapılarını engellememeli, bu kapılara dayanmamalı Yüksek sesle sohbet etmek, uzun telefon konuşması yapmak, müzik dinlemek gibi başkalarını rahatsız edecek davranışlardan kaçınmalı Yaşlı, hamile, engelli ve çocuklu kişilere yer verilmesi Unutulmuş bir eşya bulunduğunda ilgililere haber verilmesi İneceği yere yaklaştığında yolcunun hazırlanması Araç durunca inmek için kapının açılması beklenmeli

Öğrencilerin toplu ulaşım araçlarını kullanması Okula giderken taşıdığınız ders malzemesinin bile trafik güvenliğinizle ilişkisi vardır. Mümkünse ağızları özenle kapanmış ve taşıması kolay ve alışık olduğunuz çantalar kullanınız Araçlara binerken, inerken ya da indikten sonra yürürken düşürebileceğiniz malzemeler, sizi hiç düşünmeden yerden onları almaya yöneltecektir Otobüs, servis gibi araçların çevresindeki potansiyel tehlike alanlarında bu başınıza gelirse, servis sürücüsünün ya da diğer sürücülerin sizi fark etmeme olasılıkları vardır, kazaya uğrayabilirsiniz

Otomobillerin daima sağ kapısından inilmelidir Türkiye’de trafik sağdan akmaktadır. Bu durumda araç geçişleri araçların solundan yapılır. Bu nedenle bir aracın diğerini geçmesine “sollama” diyoruz. Bindiğiniz otomobilin sol tarafı akan trafikle yan yanadır Otomobil bir durağa yanaşsa dahi, hiçbir biçimde sol taraftaki kapıdan dışarı çıkmayınız. Bunun trafik şeritlerinde yapılması çok daha büyük tehlikelere neden olur. Araçtan indiğinizde, daha çevrenize bakamadan, sizin aracınızı geçmeye çalışan bir diğer aracın darbesiyle karşılaşabilirsiniz İçinde bulunduğunuz aracın sağ kapısından dışarı çıkınız. Yine de adımınızı atarken, çevrenin güvenli olup olmadığını kontrol ediniz. Bazen yanlış yol yerleşimleri ya da sürücünün yanlış biçimde aracın sağında mesafe bırakması, bir diğer yanlışa ortam hazırlar Araç tamamen durmadan inmeye kalkışmayınız

Toplu ulaşım araçlarında yolcu olmak • Örnek: Binmek istediğiniz taksi/minibüs/otobüsün çok bakımsız ve hasarlı gözükmesi… - Tehlike kaynakları nelerdir? - Riskler nelerdir? - Hata ve ihlal davranışları neler olabilir? - Tehlikeden korunmak için neler yapılmalıdır? - Engellenmesi gereken kritik davranış neler olabilir? - Hangi durumlar kıl payı atlatılan kaza tanımı içine girer? - Ne yapmalı?