Göz ve Gözün Yapısı Metin Kılıç

Göz ve Görme Duyusu Göz; görme olayını gerçekleştiren özelleşmiş bir organdır. Göz, görmeyi sağlayan kısımlarla bunları koruyan kaş, göz kapakları, kirpikler, gözyaşı bezleri, yağ bezleri ve kaslardan oluşmuştur. Gözün görmeyi sağlayan kısımları duyu hücreleri, mercek ve uyarıyı beyne ileten sinirlerdir.

Gözün Kısımları Göz dıştan içe doğru üç tabakadan oluşur. Bunlar; Sert Tabaka Damar Tabaka Ağ Tabaka şeklindedir.

Gözün Anatomisi Gözlerimiz çok önemli duyu organlarıdır. Çevremizdeki bilgileri toplar ve beyne iletirler. Bilgi beyinde işlenerek görebileceğimiz görüntüler oluşur. Göz küresi hafifçe dışarı çıkmış bir küredir. Dışarıdan gördüklerimiz iris, gözbebeği ve saydam tabakadır. Geri kalan kısımda kafa tasının içindedir.

Sert Tabaka Göz yuvarlağını en dıştan saran beyaz renkli koruyucu tabakadır. İçteki dokuları korur ve göz yuvarlağına dayanıklılık kazandırır. Sert tabaka göz yuvarlağının ön kısmında incelerek saydam bir yapı kazanır. Işığı kıran bu saydam yapıya da kornea denir.

Damar Tabaka Kan damarı bakımından zengindir. Sert tabakanın altında yer alır. Gözü besleyen tabakadır. Göz bebeği ve iris bu tabakada yer alır. Damar tabaka merceğin ön kısmına doğru uzar ve irisi oluşturur. İrisin tam ortasında göz bebeği vardır. İristeki kasların kasılıp gevşemesiyle göze giren ışık miktarı ayarlanır.

Ağ Tabaka Göz küresinin en iç tabakasıdır. Çok sayıda görme hücresi içerir. Göz merceği ve sarı leke bu tabakada bulunur. Retinanın arka kısmında merceğin tam karşısında net görüntünün olduğu yere sarı leke denir. Göz merceği, göz bebeğinin arkasında yer alır. Oldukça elastik ve ince kenarlı bir mercektir.

Ağ Tabaka Göz merceği bakılan cismin uzaklığı ve yakınlığına göre incelip kalınlaşır. Uzaktaki ve yakındaki cisimleri net görebilmek için göz merceğinin kalınlığının ayarlanmasına göz uyumu denir.

Ağ Tabaka Sarı lekede iki tip görme hücresi bulunur. Bunlar cismin rengini ve şeklini algılayan hücrelerdir. Cismin şeklini algılayan hücreler dışta, şeklini algılayanlar ise içte bulunur. Bu nedenle önce cismin şeklini sonra da rengini algılarız.

Ağ Tabaka Gözdeki üç tabakayı delip göz küresinin arka kısmından dışarı çıkan sinir demetine optik sinir denir. Optik sinirlerin gözden çıktıkları noktaya da kör nokta denilir. Kör noktada görüntü oluşmaz.

Ağ Tabaka Aydınlıkta cisimlerin renklerini ve ayrıntılarını algılayan koni hücreleri ile az ışıkta siyah ve beyaz renklerini algılayan çomak hücreleri bulunur. Sarı benekte koni hücreleri çok olduğundan dolayı görüntü net olmaktadır.

Görme Olay Cisimlerden yansıyan ışık ışınları, önce saydam tabakaya gelir ve burada kırılır. Kırılan ışın ardından göz bebeğine gelir. Göz bebeğinden gelen ışınlar, göz merceğinde tekrar kırılarak ağ tabaka üzerine düşer. Ağ tabakada yer alan sarı leke üzerinde ters bir görüntü oluşur. Oluşan görüntü buradaki görme almaçları tarafından algılanır. Algılanan görüntü, görme sinirleri vasıtasıyla beyindeki görme merkezine iletilir. Ters görüntü, beyindeki görme merkezinde düz olarak algılanır. Böylece görme gerçekleşir.

Göz Kusurları Göz kusurları doğuştan olabileceği gibi sonradan da kazanılabilir. Doğuştan olan göz kusurları şaşılık ve renk körlüğüdür. Sonradan kazanılan göz kusurlarında görüntü sarı lekenin üzerine düşmez bu nedenle görüntü net olmamaktadır.

Miyop Göz küresinin optik eksen doğrultusunda uzamasıyla veya göz merceğinin fazla kırıcı olmasıyla meydana gelen bir kusurdur. Görüntü sarı lekenin önünde oluşur. Kalın kenarlı mercekle düzeltilir.

Hipermetrop Göz küresinin optik eksene dik olarak şişkinleşmesiyle veya merceğin az kırıcı olmasıyla oluşan göz kusurudur. Görüntü sarı lekenin arkasında oluşur. İnce kenarlı mercekle düzeltilir.

Astigmat Saydam tabaka veya mercek yüzeyinin kavislenmesiyle oluşan göz kusurudur. Retina üzerinde birkaç noktada birden görüntü oluşur. Cisimler bulanık görünür. Özel yapılmış silindirik camlar kullanılır. Yaşlılardaki yakını görememe hastalığıdır.

Presbitlik Yaşlılarda yakını görememe hastalığıdır. Saydam tabakanın küreselliğinin bozulmasıyla oluşur. Silindirik mercekle düzeltilir.

Renk Körlüğü Bazı renkleri ayırt edememe durumudur. Kalıtsal bir hastalıktır. Genelde yeşil ve kırmızı renkler ayırt edilemiyor.

Şaşılık Göz yuvarlağını hareket ettiren kasların normalden uzun ya da kısa olmasından kaynaklanan bir hastalıktır. Ameliyatla düzeltilebilir.

Katarakt Merceğin saydamlığını yitirmesiyle oluşur. Ameliyatla düzeltilebilir.

Burun ve Burnun Yapısı

Burun koku alma ve solunum organıdır. Burnun uç kısmı kıkırdaktan arka kısmı ise kemikten yaratılmıştır. Burun boşluğu bir kemikle ikiye ayrılır. Boşluklardan ortaya doğru üç kemik çıkıntı uzanır. Bu kemiklerin arasında kalan boşluklara da sinüs denilir.

Koklama Burnumuzla nefes aldığımızda nefes alma olayı gerçekleşir. Burun boşluğunun üstünde bulunan sinirler yardımıyla kokular algılanır ve beyne iletimi gerçekleştirilir. Böylece yaklaşık 10.000 çeşit kokuyu algılamış oluruz. Daha fazla nefes alarak kokuyu daha iyi ayırt edebiliriz.

Burun ve Koku Alma Duyusu Sinüsler toz ve mikropları tutan mukus ile kaplıdır. Toz ve mikropları tutmada kıllar da rol oynar. Yaz veya kış fark etmeden aldığımız nefesin nemlendirildiği kısımda yine sinüslerdir. Havayı ısıtan ise sinüs boşluklarındaki kılcal damarlardır. Sinüzit hastalığı da sinüslerin iltihaplanmasıyla oluşur.

Koku Nasıl Algılanır? Burun boşluğunun üst tarafında koku alma sinirleri bulunur. Sinirlerin yoğunlaştığı bölgeye sarı bölge denir. Koku zerrecikleri sarı bölgede mukus sıvısı ile çözünerek sinirleri uyarır ve bu uyarılar beynin koku alma merkezine sinirler yardımıyla iletilir.

Sinüzit Sinüslerin iltihaplanmasına sinüzit denir. Doktorun tavsiye edeceği ilaçlarla tedavi edilebilir.

Saman Nezlesi Saman nezlesi bir alerjidir. İlkbahar ve yaz aylarında polenler rüzgârlara kapılarak geniş alanlara yayılır. Aldığımız nefesle burnumuza yerleşen polenler şiddetli hapşırıklar eşliğinde burnun suya benzer bir akıntı salgılamasına neden olur. ilaçlarla ya da aşı yapılarak tedavi edilebilir.

Kaynaklar: Kitaplar İnternet Siteleri http://www.fenokulu.net/portal/Sayfa.php?Git=KonuKategorileri&Sayfa=KonuAnimasyonListesi&baslikid=34&AniID=273 http://www.fenokulu.net/portal/Sayfa.php?Git=KonuKategorileri&Sayfa=KonuBaslikListesi&baslikid=34&KonuID=149 http://www.erguven.net/anasayfa/yazigoster/Burun-Yapisi-Burun-Nedir-6-Sinif-Fen331 http://www.fenbilimleridersim.com/2012/10/duyu-organlari-insanlar-degisen-bir.html http://www.erguven.net/anasayfa/yazigoster/Gozun-Yapisi-7-Sinif-Fen245 Kitaplar Fen ve teknoloji konu anlatımı 7.sınıf (FDD) Anatomi Atlası – Sinir sistemi ve duyu organları, W. Kahle: Arkadaş Yayınları Fen ve Teknoloji 7.sınıf Konu Anlatım Kitabı – Tudem Yayınları Anadolu Üniversitesi Yayınları – İnsan Anatomisi