KAMUSAL MAL VE HİZMETLER
+ Kamusal mallar, toplumun tüm üyelerinin herhangi bir bedel ödemeden tüketebileceği ve bir kişinin tüketiminin bir başkasının tüketimine engel teşkil etmediği mallardır. Bu mallar toplumda ödeme yapan ya da yapmayan tüm toplum üyelerine fayda sağlar. Ödeme yapmayanlar bu faydayı elde etmekten mahrum bırakılmadığı için kamusal mallarda bedavacılık sorunu ile karşılaşılır. Bu tür mallara verilebilecek en uygun örnek ulusal güvenliktir.
+ Kamu ekonomisinin ekonomik açıdan, ortaya çıkış sebebi ve görevi, piyasada optimum kaynak dağılımında ve tam rekabetten sapmalar nedeniyle ortaya çıkan sorunları telafi etmektir. Kamu ekonomisinin ortaya çıkış nedenlerinden bir diğeri de mal ve hizmetlerin özellikleridir. Bu nedenle bu mal ve hizmetlerin ayırımını yapmada fayda vardır. Ekonomide optimumu sağlama açısından mal ve hizmetlerin kimler (kamu ve özel olarak) tarafından üretilebileceğini bu mal ve hizmetlerin özelliklerine bağlı olarak belirlemek mümkündür. Bu anlamda kamusal mal ve hizmetleri 3 ana başlık altında toplayabiliriz:
1. Tam kamusal mal ve hizmetler 2. Yarı kamusal mal ve hizmetler 3 1. Tam kamusal mal ve hizmetler 2. Yarı kamusal mal ve hizmetler 3. Özel mal ve hizmetler
TAM KAMUSAL MAL VE HİZMETLER +Bu mal ve hizmetlerin bizzat devlet tarafından üretilmesi zorunluluğu vardır.Zira hiçbir özel kesim kuruluşu bu alanda etkin bir fonksiyon gösteremez. +Bu malların faydaları pazarlanamaz ve bölünemez. +Ortak(kollektif) tüketim için üretilirler.Ortak tüketim,üretilen tek bir ürünün birden fazla tüketici tarafından kullanılmasını ifade eder.Kamusal mallar bir defa üretildi mi,artık bireylerden herhangi birisini bu maldan faydalandırmamak söz konusu olamaz. +Örneğin, savunma hizmetleri dış tehditlere karşı tüm toplum içindir. Bu tür bir hizmetten herhangi bir vatandaşın yararlanması, diğerlerinin bundan daha az yararlanacağı anlamına gelmez. Vatandaşların birinin olmaması bu hizmetin azalmasına veya üretilmemesine de neden olmayacaktır. Ancak bu özellik, herkesin bu hizmetten aynı derecede faydalanacağı anlamına da gelmez
+Tam kamusal mal ve hizmetlerin üretiminde ya da tüketiminde kanuni bir zorunluluk bulunmaktadır.Devlet için,iç ve dış güvenliğin saglanması çoğu defa anayasal bir zorunluluk olmaktadır.Vatandaşların devletten bu hizmeti yerine getirmesini beklemeleri de anayasal haklarıdır. +Tam kamusal mal ve hizmetlerin finansmanı bütçeden karşılanmaktadır.Bütçeden sağlanan finansmanda en önemli pay,vergi gelirlerine aittir.
+Kamusal malın finansmanı için gerekli kaynaklar vergilerle,zorlamaya dayanılarak tahsil edilmektedir. +Söz konusu mal ve hizmetlerden faydalananlar tüketimde birbirine rakip olmazlar +Sağladıkları faydanın bütününün ya da önemli bir bölümünün pazarlanamaması ve fiyatlandırılamaması bu malların özelliklerindendir. +Ülkemizdeki tam kamusal mal ve hizmetler bakanlıklar seviyesindeki devlet kurulusları tarafından sağlanmaktadır.
TAM KAMUSAL MAL VE HİZMETLER GENEL GÜVENLİK ADALET DİPLOMASİ TAM KAMUSAL MAL VE HİZMETLER TRAFİK HİZMETLERİ ÇEVRE HİZMETLERİ
YARI KAMUSAL MAL VE HİZMETLER +Bu mallar, hem kamusal hem de özel mal özelliği gösteren mallardır. + Faydanın bir kısmı topluma (dışsallık) bir kısmı da hizmetten yararlanan kişiye ait olmaktadır. Örneğin bir kişi sıtma veya benzeri bir hastalığın kendi üzerindeki etkisini azaltmak için iğne yaptırırsa,ilk planda kendisi özel bir fayda temin etmiş olur.Fakat bu sayede aynı zamanda komşusununda böyle bir hastalıga yakalanma ihtimali zayıflamış olur. +Finansman biçimi kamu ve özel (karma finansman)’dır.
+ Bu mal ve hizmetler, parçalar halinde bölünebilir ve fiyatlandırılabilir. + Bu mal ve hizmetlere örnek olarak eğitim ve sağlık hizmetleri gösterilebilir.Devletin eğitim hizmetlerinden faydalananlar bunun karşılığında bir takım ödemeler yapmaktadır(harç gibi).Eğitim hizmetinden faydalananlar kişisel seviyede bazı menfaatler elde ederken;çeşitli yönlerden örneğin; gelir seviyelerinin, hayat standartlarının yükselmesi , toplumdaki sosyal statülerin değişmesi vb. gibi çeşitli yönlerden toplum hayatına olan katkıları da arttırmaktadır.
+ Yarı kamusal mal ve hizmetler, nitelikleri itibariyle piyasa tarafından üretilebilir. Ancak, bu malların toplum açısından taşıdığı önem, toplumsal faydası, en önemlisi de yeterince üretilmedikleri durumlarda ortaya çıkacak maliyetler, piyasanın yanında devletin de üretimde bulunmasına neden olmaktadır. +Gelişmekte olan pek çok ülkede yarı kamusal mal ve hizmetlerin topluma yaydıkları fayda dikkate alınarak bu mal ve hizmetlerin finansmanında bütçe imkanlarının daha büyük ölçülerde kullanılmasına çalışılmaktadır .Bu durum ülkemiz içinde geçerlidir.
ÖZEL MAL VE HİZMETLER +Özel mal ve hizmetler, kişisel tüketime konu olan mal ve hizmetlerdir. +Özel mal ve hizmetlerden faydalanabilmek için bunların bedelinin ödenmesi zorunludur.Çünkü özel mal ve hizmetlerin faydası pazarlanabilmekte yani bölünebilmektedir. +Faydası kişiseldir. +Özel mal ve hizmetlerin tüketimi diğer kişileride etkiler.Tüketimdeki artış, fiyatların yükselmesine neden olabilir.
+Bu mal ve hizmetlerden herkes zevkine ve gelirine göre bundan istediği miktarda yararlanır. Finansman biçimi mal ve hizmetlerden yararlananlardan alınan ücretlerdir.Örneğin gıda ve giyim malları gibi mallardır. +Özel nitelikteki mallar; sosyo-ekonomik, mali, teknolojik nedenlerle, devlet tarafından da üretilebilmektedir. Devlet tarafından, hizmetten yararlananlardan bedelinin alındığı çok çeşitli hizmetler mevcuttur. Bunlara karayolları, demiryolu, havayolu, elektrik, su, telefon ve haberleşme gibi çok sayıda örnek verilebilir.
TOPLUM İÇİN FAYDALI ÖZEL MAL VE HİZMETLER +Toplum için faydalı özel mal ve hizmetler esas itibariyle tüketimleri sonucu dış fayda sağlayan mal ve hizmetler olarak tanımlanabilir. +Toplum için faydalı özel mal ve hizmetlere örnek olarak; devletin yaşlılara, düşkünlere yönelik hizmetleri, yeterli mali imkanı olmayan çalışkan ve başarılı öğrencilere öğrenimlerine yardımcı olmak üzere tahsis ettiği burslar, sosyal konutlar ve ücretsiz sağlık hizmetleri verilebilir.
+Toplum için zararlı mallar konusunda alkollü içkileri, keyif verici uyuşturucu maddeleri ve fabrikaların çıkardıkları artıkları sıralayabiliriz. Bu tür maddelerin, özel sektör tarafından üretimi durumunda topluma önemli ölçüde dışsal zararlar yayılmaktadır. Bu nedenle bu malların üretim ve tüketiminin kontrolü devlet tarafından yapılmaktadır.
DIŞSAL EKONOMİLER +Dışsal ekonomiler bir ekonomik birimin diğer ekonomik birim veya birimler üzerinde dolaylı olarak ortaya çıkardığı olumlu ve olumsuz etkileri ifade etmektedir. +Eğer ortaya çıkan etki diğer firma veya kişinin fayda fonksiyonunu olumlu olarak etkiliyorsa pozitif dışsal ekonomiler, olumsuz yönde etkiliyorsa negatif dışsal ekonomiler söz konusudur.
+Çelik üreten bir firmanın üretim yapısının teknolojik olarak geliştirilmiş yeni fırınlar alınmasıyla daha etkin bir hale getirileceği ve yeni ocakların eski ocaklara nazaran daha fazla hava kirlenmesine neden olduğunu varsayalım. +Bu olayda çelik üreten firma yeni fırınlar nedeniyle üretim artışından dolayı içsel kazanç elde ederken, çevrede oturanlar hava kirliliği nedeniyle dışsal zarara uğrayacaktır.
+Devlet bu konuda negatif dışsallığın önlenebilmesi için üretici firmaya arıtma tesisleri yapabilmek veya daha kaliteli girdiler kullanabilmesi amacıyla sübvansiyon sağlayabileceği gibi, dışsallıktan zarar gören tüketicilere de katlanmak zorunda kaldıkları dış zararları kısmen de olsa azaltacak önlemler alabilmeleri maksadıyla sübvansiyon verilebilir. +Yapılan bir hizmet dolayısıyla dışsal etkilerle karşılaşılabilmektedir. +Faaliyeti sonucunda, üretici tarafından piyasada doğrudan katlanılan maliyet dışında, bu üretim faaliyetinin dışsal bir sosyal maliyeti de olabilmektedir.
+Bazı durumlarda belirli malların üretilmesi durumunda üreticiye olan direkt fayda yanında bir dışsal sosyal fayda da ortaya çıkabilmektedir.
HAZIRLAYANLAR ŞEYMA TURAN 2010473085 HALE DÜŞÜNCE 2010473026