İlkyardımın Önemi İlkyardım, yaşamla ölümü ayıran ince bir çizgidir… İstatistiksel verilere göre kazalara bağlı ölümlerin %10 kadarının ilk 5 dakikada, %50 kadarının ise 30 dakika içerisinde meydana geldiği saptanmıştır. İlkyardım, yaşamla ölümü ayıran ince bir çizgidir…

İlkyardımın Öncelikleri A (Airway opening)=Soluk yolunun açılması B (Breating)= Solunumun sağlanması C (Circulation)= Dolaşımın sağlanması

İlkyardımın Temel Uygulamaları Koruma: Olay yerindeki hasta veya yaralılar ile diğer kişilerin yaşamını veya sağlığını olumsuz etkileyebilecek etkenlere karşı alınacak olay yeri güvenlik önlemleri ve olaya ilişkin bazı değerlendirmeleri kapsar Bildirme: Hasta veya yaralılara gerekli yardımların sağlanması amacıyla ilgili kuruluşların haberdar edilmesidir. Bildirmede; ilkyardımcı kendisini tanıtarak, olay yerini açık ve anlaşılır biçimde belirttikten sonra olayın türü, yaralı sayısı ve sağlık durumları, olay yerinin durumu ve diğer koşullar hakkında bildirimde bulunur. Kendi telefon numarasını da vererek, acil yardım ekibi telefonu kapattıktan sonra telefonu kapatıp yardımın gelmesini bekler. Kurtarma: Olay yerindeki hasta ve yaralıların değerlendirilmesi, değerlendirme sonucuna göre gerekli ilkyardımın yapılması, ve hasta / yaralıları öncelik sırasına göre ayırarak usulünce nakledilmesi aşamalarını kapsar.

III. BÖLÜM TEMEL YAŞAM DESTEĞİ

Vücutta Nabız Alınabilen Bölgeler Nabız; Kalp atımları, bilek ve boyun gibi yüzeysel atardamarlardan hissedilebilir. Kalp atımlarının yüzeysel damarlardan hissedilmesine “nabız” denir Nabız alma bölgeleri; Şah damarı Kolların üst iç bölgeleri Bilekler Kasıklar Ayak taraklarıdır

Hasta / Yaralı Değerlendirilmesinin Amacı H/Y’nın, yaralarının ağırlık düzeyinin belirlenmesi H/Y’nın durumuna göre müdahale önceliklerinin belirlenmesi H/Y’nın durumuna özgü en güvenli ilkyardım yöntemlerinin belirlenmesi

Hasta/Yaralının İlk Değerlendirilmesi Bilinç durumunun değerlendirilmesi Solunum yolunun açık tutulması Solunum durumunun değerlendirilmesi Dolaşım durumunun değerlendirilmesi

Bilinç Durumunun Değerlendirilmesi Bilinç durumunun değerlendirilmesinde hasta veya yaralıya belirli uyarılar gönderilir. Yetişkin ve çocuklarda “-iyi misin, iyi misin?” diye sesli uyaranların yanı sıra omuzlarına dokunarak, bebeklerde topuklarına dokunarak uyaran gönderilir. Eğer bilinç yerindeyse H/Y uyaranlara cevap verir. Bilinç yerinde değilse hiçbir uyarana cevap yoktur, derin uyku hali (koma) vardır.

Bilinç Durumunun Değerlendirilmesi Uyartılı bilinçsizlikte; ani ve şiddetli uyaranlara duyarlı, sorulara anlamlı ve tam cevap verme ışıklı ve sesli uyarıcılar karşısında huzursuzluk, Yarı uykulu bilinçsizlikte; genel bir uyuşukluk ve uyku hali vardır. Dokunma ve sesli uyaranlara cevap verir ancak konuşma ve tepkiler zayıf, konuşmalar anlamsız ve mırıldanma şeklinde, Tam bilinçsizlikte (koma); derin uyku hali ve tüm uyaranlara tepkisizlik söz konusudur.

Solunum Yolunun Açık Tutulması H/Y bilinçsizse öncelikle ağız içi kontrolü yapılarak varsa görünen yabancı cisimler alınır. H/Y’da boyun yaralanması şüphesi yoksa baş-çene pozisyonu verilerek, boyun yaralanması söz konusu ise alt çene manevrası (uyarlanmış çene) yapılarak solunum yolu açıklığı sağlanır. Solunum yolu açıklığı sağlanırken baş-boyun-gövde ekseni aynı hizada tutulmalıdır.

Solunum Durumunun Değerlendirilmesi Solunum yolu açıklığı sağlanmış H/Y’da solunum BAK-DİNLE-HİSSET yöntemiyle en az 5 sn. kadar değerlendirilir. Bu yöntemle; bir el göğüs alt bölgesine konularak göğüs kafesinin hareketlerine (iniş-çıkışlarına)bakılır, Eğilerek yüz H/Y’nın ağız ve burnuna yaklaştırılarak soluk alış verişi dinlenirken nefesi yanaklarla hissedilmeye çalışılır.Solunum yoksa yapay solunuma başlanır.

Dolaşım Durumunun Değerlendirilmesi Dolaşım durumunun değerlendirilmesiyle kalbin çalışıp çalışmadığı belirlenir. İlkyardımcı kalbin çalışıp çalışmadığını nabız kontrolü yaparak tespit eder. Dolaşım kontrolü yetişkin ve çocuklarda şah damarı nabzına bakılarak, bebeklerde (0-12 ay) ise üst kol iç yüz atardamarı nabzına üç parmakla bakılarak yapılır.

Hasta/Yaralının İkinci Değerlendirilmesi İkinci değerlendirme; Görüşme ve Muayene aşamalarını içerir.

Görüşme Görüşme; H/Y hakkında bilgi edinmek için yapılan değerlendirmedir.Görüşmeyle, H/Y’nın kimliği Olayın ne olduğu H/Y’nın öz geçmişi Sürekli kullandığı ilaçların neler olduğu Alerjisi olup olmadığı En son yemeğini hangi saatte yediği ve ne yediği gibi durumlar öğrenilmeye çalışılır

Muayene Muayene; Baş Boyun Göğüs kafesi Karın boşluğu H/Y’nın çevreye ilgisi, söylenenleri anlayıp anlamadığı ve uyaranlara cevabı, Solunum değerlendirmesi Nabız değerlendirmesi Vücut veya cilt ısısı değerlendirmesinden sonra sırayla Baş Boyun Göğüs kafesi Karın boşluğu Kollar ve bacaklar muayene edilir.

Olay Yeri Değerlendirmesi Amaç; Kaza tehlikesini ortadan kaldırmak, Tekrar kaza olma tehlikesini önlemek Olay yerindeki yaralıların sayısı ve Yaralanma türlerini belirlemektir.

Olay Yeri Değerlendirmesinde Yapılacaklar Olay yeri hakkında bilgi toplanır Olay yerinin güvenli olup olmadığı incelenir, güvenlik önlemleri alabilmek için ihtiyaçlar belirlenir, gereken önlemler( acil durum uyarı işaretleri, reflektör vb.) alınır. Olay yeri ikincil kazalar yönünden araştırılır ve önlem alınır. Olay yerinde birden fazla yaralı varsa, ilkyardım için öncelikli olanlar belirlenir. H/Y ve yakınları sakinleştirilir, meraklılar ortamdan uzaklaştırılır.Sağlamlardan gerekli yardım sağlanır(haber verme gibi) H/Y’nın yakın çevresindeki belge ve ipucu olabilecek maddeler belirlenir, bulundukları yerde muhafazalarına özen gösterilir. H/Y’dan çevreye akan kan, kusmuk, doku parçaları belirlenir Olayın oluş şekli, sonuçları ve kalıntıları hakkında bilgi toplanır. Olayın nedeni araştırılır. Olay yerinde öncelikli ilkyardım uygulamaları yapıldıktan sonra daha güvenli ortam belirlenir. Tehlike yoksa H/Y kesinlikle kımıldatılmaz

III. BÖLÜM TEMEL YAŞAM DESTEĞİ

Solunum Durması Solunum Durması; akciğerlere hiç oksijen gitmemesi sonucu vücudun yaşamak için ihtiyacı olan oksijenden yoksun kalmasıdır Hemen solunum başlatılmazsa bir süre sonra kalp de durur.

Solunum Durmasının Belirtileri Göğüs kafesinde hareketsizlik Solunum sesi alınamaması, soluk havası hissedilememesi Dudaklardan başlayıp, yüze yayılan morarma Bilinç kaybı

Kalp Durması Kalbin kan pompalama işlevini yapamamasıdır. Kalp durmasına 3 - 5 dakika içinde müdahale yapılmazsa, beynin kansız kalması sonucu, beyin hücrelerinde oksijenlenme olmaz ve beyin hasarı gelişir.

Kalp Durmasının Belirtileri Bilinç kaybı Atar damarlardan nabız alınamaması Dinleme ile kalp seslerinin duyulamaması Göz bebeklerinde genişleme Reflekslerin kaybolması Solunum durması Yüzde dudaklardan başlayan morarma Deride soğuma ve soğuk terleme gibi

Soluk Yolunun Açılması Soluk yolunu açma yöntemleri; Başı geri itme – çeneyi öne kaldırma yöntemi Uyarlanmış çene itme yöntemi Tıkanıklık var ise ; Sırta darbe yöntemi Elle bası yöntemi ( Heimlich Manevrası )

Baş – Çene Pozisyonu Verilmesi Başı geriye itme – çeneyi öne kaldırma yöntemi: Bu yöntemde baş alından bir elle arkaya itilirken, diğer elle çene öne ve yukarı kaldırılır. Daha sonra çene hafifçe arkaya doğru itilerek soluk yolunun açık hale getirilmesine çalışılır. Bebeklerde başı geriye fazla itmekten kaçınılır Bu pozisyonda boyun iyice geriye doğru gerildiği için, dil kökü soluk yolundan kaldırılarak soluk yolu açılmış olur.

Alt çenenin Yukarı Kaldırılması (Uyarlanmış Çene Yöntemi) Bu yöntem boyun omurlarının yaralanmasında uygulanır İlkyardımcı kişinin baş ucuna geçerek dirseklerini yere dayar. Eller alt çene köşesine yerleştirilip, işaret parmağı ile bastırılarak alt çene öne ve yukarı doğru itilir. Böylece soluk yolunun açıklığı sağlanır

Temel Yaşam Desteği Temel Yaşam Desteği; Hayat kurtarma amacıyla solunumu ve/kalbi durmuş kişide yapay solunum ile akciğerlerine oksijen gitmesini, dış kalp masajı ile kalpten kan pompalanmasını sağlamak için yapılan müdahaledir. Temel yaşam desteğinin amacı; dokulara acil oksijen desteğinde bulunmaktır. Gereksinim duyulan oksijen vücuda solunum yoluyla alınmaktadır. Herhangi bir nedenle solunum güçlüğü çeken veya solunumu durmuş olanlara öncelikle yeterli oksijen sağlanmalıdır.

Temel Yaşam Desteği İLKELER Kendinin ve H/Y’nın güvenliğinden emin olmak için olay yeri güvenlik önlemleri alınır. Temel yaşam desteğine başlamadan önce ilk olarak bilinç düzeyi belirlenir. Bilinç yoksa ; yetişkinlerde hemen, çocuk ve bebeklerde çevrede birileri varsa hemen, ilkyardımcı olay yerinde yalnızsa 5 tur (30/2) temel yaşam desteği uygulamasından sonra 112 aranır. H/Y sert bir zemin üzerine yatırılarak, sıkan giysileri gevşetilir. H/Y A,B,C yönünden değerlendirilir.Soluk yolu açıklığı sağlanarak solunum kontrolü yapılır. Solunum yoksa 2 kez kurtarıcı solunum (bebeklerde 5 kurtarıcı solunum) verdikten sonra kalp bası noktası tespit edilerek 30 kalp basısı 2 yapay solunum yaparak temel yaşam desteği sürdürülür.

Hasta yaralıda yaşam belirtileri görülürse II Hasta yaralıda yaşam belirtileri görülürse II. değerlendirme yapılıp, baş-boyun- gövde hizası korunarak koma pozisyonu verilir. Tıbbi yardım ulaşıncaya kadar 2-3 dakika aralıklarla H/Y’nın yaşam bulguları kontrol edilerek probleme göre ilkyardım uygulaması sürdürülür.

Yetişkinlerde Temel Yaşam Desteği Olay yeri güvenlik önlemleri alınır Bilinç kontrolü yapılır. Bilinç yoksa 112 aranarak tıbbi yardım istenir. H/Y sert bir zemine yatırılarak sıkan giysileri gevşetilir. Ağız içi kontrol edilerek görünen cisimler alınır. Baş –çene pozisyonu verilerek hava yolu açılır. Bak – dinle –hisset yöntemiyle en az 5 sn. solunum kontrolü yapılır. Solunum yoksa; H/Y nın burnu kapatılarak, ağzı tamamen ağız içine alıp göğüs yükselinceye kadar 1 sn. den fazla süre ile 2 kurtarıcı nefes verilip, verilen havanın geri çıkıp çıkmadığı kontrol edilir.

Yetişkinlerde Temel Yaşam Desteği Göğüs kemiğinin üst ve alt ucunun ortası (göğüs kemiğinde orta nokta) tespit edilir. Bir el topuğu tespit edilen bölgeye yerleştirilir. Diğer el bu el üzerine yerleştirilerek her iki elin parmakları birbirine geçirilir. Parmaklar göğüs kafesiyle temas ettirilmeden, dirsekleri bükmeden, göğüs kemiği üzerine dik olacak şekilde 30 kez peş peşe ritmik olarak bası (göğüs kemiğini 4-5 cm veya göğüs yüksekliğini 1/3 oranında esnetecek şekilde) uygulanır. Bası dakikada 100 olacak şekilde uygulanmalıdır. H/Y’ya 30 kalp basısı, 2 solunum yaparak yaşamsal refleksler başlayıncaya ya da tıbbi yardım gelene kadar işleme kesintisiz devam edilir.

Çocuklarda Temel Yaşam Desteği Bilinç kontrolü yapılır. Bilinç yoksa çevrede birileri varsa hemen 112 aratılır, ilkyardımcı yalnızsa 30:2 göğüs basısını 5 tur uyguladıktan sonra kendisi arayarak tıbbi yardım ister. H/Y sert bir zemine yatırılarak sıkan giysileri gevşetilir. Ağız içi kontrol edilerek görünen cisimler alınır. Baş –çene pozisyonu verilerek hava yolu açılır. Bak – dinle –hisset yöntemiyle en az 5 sn. solunum kontrolü yapılır. Solunum yoksa; H/Y nın burnu kapatılarak, ağzı tamamen ağız içine alıp göğüs yükselinceye kadar 1 sn. den fazla süre ile 2 kurtarıcı nefes verilip, verilen havanın geri çıkıp çıkmadığı kontrol edilir.

Çocuklarda Temel Yaşam Desteği Göğüs kemiğinin üst ve alt ucunun ortası (göğüs kemiğinde orta nokta) tespit edilir. Bir el topuğu tespit edilen bölgeye yerleştirilir. (Çocuk yetişkin görünümündeyse diğer el bu el üzerine yerleştirilerek her iki elin parmakları birbirine geçirilir). Parmaklar göğüs kafesiyle temas ettirilmeden, dirsekleri bükmeden, göğüs kemiği üzerine dik olacak şekilde 30 kez peş peşe ritmik olarak bası (göğüs kemiğini 2,5-5 cm veya göğüs yüksekliğini 1/3 oranında esnetecek şekilde) uygulanır. Uygulanacak bası dakikada 100 olacak şekilde uygulanmalıdır. Çocuğa 30 kalp basısı, 2 solunum yaparak yaşamsal refleksler başlayıncaya ya da tıbbi yardım gelene kadar işleme kesintisiz devam edilir.

Çocukta Göğüs Basısı

Bebeklerde TYD Uygulama Ayak tabanına hafifçe vurarak bilinç kontrol edilir. Bilinç yoksa çevrede birileri varsa hemen 112 aratılır, ilkyardımcı yalnızsa 30:2 göğüs basısının uygulamasından sonra kendisi arayarak tıbbi yardım ister. H/Y sert bir zemine yatırılarak sıkan giysileri gevşetilir. Ağız içi kontrol edilerek görünen cisimler alınır. Baş hafifçe geriye itilerek baş –çene pozisyonu verilip, hava yolu açılır.

Bebeklerde TYD Uygulama Bak – dinle –hisset yöntemiyle en az 5 sn. solunum kontrolü yapılır. Solunum yoksa; bebeğin ağzı ve burnu tamamen ağız içine alınıp, göğüs yükselinceye kadar 1 sn. den fazla süre ile 5 kurtarıcı nefes verilip, verilen havanın geri çıkıp çıkmadığı kontrol edilir. Kalp basısı uygulamak için iki meme başının altındaki hattın orta noktası tespit edilir. Bir elin orta ve işaret parmakları bu noktaya yerleştirilerek 30 kez peş peşe ritmik olarak bası (göğüs kemiğini 1-1,5 cm ya da göğüs yüksekliğini 1/3 oranında esnetecek şekilde) uygulanır. Bası dakikada 100 olacak şekilde uygulanmalıdır. Bebeğe 30 kalp basısı, 2 solunum yaparak yaşamsal refleksler başlayıncaya ya da tıbbi yardım gelene kadar işleme kesintisiz devam edilir.

Temel Yaşam Desteğini Sonlandırma Temel yaşam desteğine; H/Y’da dolaşım ve solunumun geri gelmesi (aksırma, öksürme, hareket etme, hırıltılı solunum başlaması) Tıbbi yardım gelmesi halinde son verilir.

Kısmi Tıkanmalarda (Solunum Zorluğu) İlkyardım Kısmi tıkanma: Çeşitli fiziksel ve kimyasal nedenlerle akciğerlere yeterli miktarda oksijen gitmemesine bağlı olarak ortaya çıkan bir tablodur. Belirtileri: Öksürme Kısmen de olsa nefes alma Konuşabilme İlkyardım; bu durumdaki hastaya dokunulmaz, öksürmeye teşvik edilir.

Tam Tıkanmalarda İlkyardım (Heimlich Manevrası) Sırta darbe; kürek kemikleri arasına 4-5 kez art arda kuvvetlice vurulur. Elle bası; H/Y nın bilinci yerinde ise Heimlich yöntemi ayakta uygulanır. Bu yöntemde ilkyardımcı solunum yolu tıkalı kişinin arka kısmından kollarını koltuk altına geçirerek, bir elini yumruk yapıp göğüs kemiğinin altına (karın üst bölümüne) yerleştirir. Diğer elini ise yumruk yapılmış elin üzerine yerleştirerek yukarı doğru kuvvetlice bastırır. Bu işlem 5-10 kez kadar tekrarlanır.

Bebeklerde Heimlich Manevrası Bilinç kontrol edilir ve ABC değerlendirilir. Bebek bir kol üzerine yüzükoyun yatırılır. Bebeğin başı parmaklarla tutularak öne doğru eğilir. 5 kez el bileğinin iç kısmıyla omuz arasına sertçe vurulur. Bebek diğer kolun üzerine sırtüstü gelecek şekilde çevrilerek yabancı cismin çıkıp çıkmadığı kontrol edilir. Çıkmadıysa 5 kez göğüs kemiğinin alt kısmına iki parmakla göğüs basısı uygulanır. Yabancı cisim çıkana kadar bu uygulamaya devam edilir. 112 aranarak tıbbi yardım istenir. Bilinç kaybı gelişirse temel yaşam desteğine geçilir.