MEVLANA VE ETİK Hazırlayanlar Oğuz YAMAN M.Süleyman ATASEVER İlker BAŞARAN Semih Kasım ÖZ

Mevlana Celaleddin RumI Gel, gel, ne olursan ol yine gel, Ister kafir, ister mecusi, ister puta tapan ol yine gel, Bizim dergahımız, ümitsizlik dergahı degildir, Yüz kere tövbeni bozmuş olsan da yine gel.

Amaç Mevlana’nın hayatı hakkında bilgi vermek. Mevlana’nın düşüncelerini, tasavvufunu anlatmak. Mevlana’nın fikir ve yaşantısını etik ile ilişkilendirmek.

Mevlana’nIn HayatI 30 Eylül 1207’de Belh şehrinde doğdu. Babasının adı Bahaeddin Veled’dir. Moğol istilasıyla Belh’ten ayrıldılar. Babasıyla hacca gitmiştir. Hacdan sonra Karaman’a yerleştiler. Karaman’da Gevher Hatun ile evlendi.

Mevlana’nIn HayatI Alaeddin Keykubat babasını Konya’ya davet etti. 3 Mayıs 1228’de Konya’ya göçtüler. Babası 12 Ocak 1231’de vefat etti. Mevlana babasının varisi oldu. İplikçi Medresesi’nde vaazlar verdi. Şems Tebrizi ile dostluk kurdu.

Mevlana’nIn HayatI Yaşamını “Hamdım, piştim, yandım” sözleriyle özetlemiştir. 17 Aralık 1273’te vefat etti. Cenaze namazını Kadı Sıraceddin kıldırdı Ölüm gününe “Şeb-i Arus” demiştir. Şeb-i Arus, düğün günü demektir.

Mevlana’ nIn Tasavvufu Onun tasavvufu olgunlaşmadır. Tasavvufunda gaye, kulluk ve yokluktur. Tasavvufunda yaratılışın manası aşktır. Tasavvufunda esas, gönül sahibine ulaşmaktır. O, hayattan el etek çekmemiştir. Toplumsal kurtuluşun ancak ahlaki değerleri uygulamakla mümkün olacağını belirtmiştir.

Mevlana’nIn Tasavvufu Mevlana nefsin terbiye edilmesi gerektiğine inanan bir düşünürdür. Bütün kötü huyların kaynağını nefisten kaynaklandığına savunur.

Mevlana hakkInda Bİlİnmeyenler O her şeyden önce, kadının kapanmasının ve örtülmesinin aleyhindeydi. “Fi-hi Mafih” adlı eserindeki bir fasılda, karısını örten kapatıp kimseye göstermeyen erkeği ‘koltuğunun altına bir somun ekmeği saklamaya çalışan insan’a benzeterek kınamıştır. Gizlenmenin ve örtünmenin karşısındaki insanın daha çok merakını arttıracağını ve görme duygusunu kamçılayacağını belirten Mevlana bunun sadece kötülüğü arttıracağını ifade etmiştir.

Mevlana hakkInda Bİlİnmeyenler  Kadının veya erkeğin değil, insanın iyisi ve zararlısı olduğunu söyleyen Mevlana, bu görüşlerini hayatında da uygulamıştır. O’nun bir çok kadın müritleri vardı ve onların davetlerine hep uyar, aralarına katılır onlarla şiirler okur ve onlarla sema derdi. 

Mevlana hakkInda Bİlİnmeyenler Din, dil, ırk ayırmayan, her şeyi ve herkesi Tanrı’nın bir parçası olarak görür.  Hz. Mevlana tek kadınla yaşamış, cariye ve köle kullanmamıştır. Oğlu Sultan Veled‘e yazdığı bir mektupta zevcesini hoş tutmasını, ona saygı göstermezse kendisini de incitmiş olacağını belirtmiştir.

Mevlana AHLAKI VE ETİK Mevlana'ya göre etiğin konusu olan ahlak, "insanı Tanrı'dan uzaklaştıran kötü huy diye nitelenebilecek "hırs, kıskançlık, yalan, kibir" vs. özelliklerden uzaklaşıp; "şefkat, sevgi, cömertlik, alçak gönüllülük" vs. "iyi huy" diye nitelenebilecek özellikleri ilke edinme, ahlaklılık ise, onları yaşama geçirmedir. Bu ahlaki ilkelere bağlı kalındığında "kamil insan"; bu ilkelerden sapıldığında da eksik insan olunur.

Mevlana AHLAKI VE ETİK Mevlana aşırı mal tutkusunun karşısında olduğu gibi, tembelliğin ve dilenciliğin de karşısındadır: " O rahmet kapısı, hırslarından dolayı bu görmedik dilencilerin yüzlerine kapandı. Zekat verilmeyince yağmur bulutu gelmez, zinadan dolayı da etrafa veba yayılır. İçine sıkıntıdan ne gelirse korkusuzluktan ve küstahlıktan gelir. Kim dost yolunda pervasızlık ederse erlerin yolunu vurucudur, namert olur. "

Mevlana AHLAKI VE ETİK Mevlana öfke ve şehveti yermiştir: "Öfke ve şehvet insanları şaşı yapar. Ruhu doğruluktan ayırır. Kine gelince gizlenir. Gönülden göze yüzlerce perde iner."

Mevlana AHLAKI VE ETİK Mevlana, daima yardımlaşmadan ve zayıfları düşünmeden yanadır: "İnleyen dolap gibi gözü yaşlı ol ki, can meydanında yeşillikler bitsin. Ağlamak istersen göz yaşı dökenIere acı, merhamete nail olmak istersen zayıflara merhamet et."

Mevlana AHLAKI VE ETİK Mevlana, dedikoduyu, gereksiz iddia ve tartışmaları da yermiştir: "Ey kişi! Sen bu dünya kuyusunun dibinde hapsedilmiş bir insansın. Tavşan gibi olan nefsin seni nasıl kahretti. Senin tavşan nefsin sahrada yiyip içmekte, zevk ve sefa etmekte. Sen ise şu dedi-kodu, iddia ve tartışma kuyusunun dibindesin"

Mevlana AHLAKI VE ETİK Mevlana, dünyada nefsin eğilimlerine köle olmanın, öğünmenin ve büyüklenmenin karşısındadır: "Nefis çok öğülmesi yüzünden Firavunlaştı. Alçak gönüllü, hor, hakir ol! Ululuk taslama! Elinden geldikçe insan ol, sultan olma! Yoksa bu inceliğin, bu güzelliğin kalmayınca, o seninle düşüp kalkanlar senden usanırlar. Evvelce seni aldatıp duranlar, o zaman seni görünce şeytan adını takarlar. Seni kapı dibinde görünce hepsi birden (mezarından çıkmış hortlak) derler"

Mevlana AHLAKI VE ETİK Ayrımcılığın karşısında olmuştur; Beri gel, beri! Daha da beri! Niceye şu yol vuruculuk? Madem ki sen bensin, ben de senim, niceye şu senlik benlik? “Birleşin! Ben, bölmeye değil, birleştirmeye geldim.” “Ya olduğun gibi görün, Ya göründüğün gibi ol.”

Mevlana AHLAKI VE ETİK Maddeden çok manaya önem vermiştir; Nice insanlar gördüm, üzerinde elbisesi yok. Nice elbiseler gördüm, içinde insan yok “Ya üst ol, ya bir üstünü ara; ya görüş sahibi ol, ya bir görüş sahibini ara.”

Mevlana AHLAKI VE ETİK Cömertlik ve yardım etmede akarsu gibi ol. Şefkat ve merhamette güneş gibi ol. Başkalarının kusurunu örtmede gece gibi ol. Hiddet ve asabiyette ölü gibi ol. Tevazu ve alçak gönüllülükte toprak gibi ol. Hoşgörülülükte deniz gibi ol. Ya olduğun gibi görün, ya göründüğün gibi ol.

Dinlediğiniz için teşekkür ederiz…