FİKRİ MÜLKİYET HAKLARINA Kültür ve Turizm Uzmanı GENEL BAKIŞ Bilge Kılıç Kültür ve Turizm Uzmanı

Fikri Mülkiyet Hakları (Intellectual Property Rights) Tanım: Kişinin her türlü fikri emeği ile meydana getirdiği ürünleri üzerinde hukuken sağlanan haklarıdır.

Fikri Mülkiyet Haklarının Özellikleri-1 1. Fikri mülkiyet hakları soyut niteliğe sahiptir. Fikri mülkiyet hakları ile koruma altına alınan, insan düşüncesinin yarattığı maddi olmayan mallardır. Fikri mülkiyet hakları somutlaştığı maddeden ayrı ve bağımsız bir varlık ve hukuki değere sahiptir.

Fikri mülkiyet hakları ürünü meydana getiren fikir üzerinde kurulur. Örneğin bir tablonun sahibi eserin değil, o tablonun sahibidir. O resmi kartpostal yapıp satamaz, veya o tabloyu izinsiz bir şekilde tahrip edemez. Çükü o tabloyu satmış olsa bile ressamın o eser üzerindeki hakları sürer.

Fikri Mülkiyet Hakkının Özellikleri-2 2. Fikri mülkiyet haklarında ülkesellik ilkesi geçerlidir. Koruma hangi ülkede talep ediliyorsa koruma şartları o ülke mevzuatına göre belirlenir. Fikri mülkiyet haklarının korunmasındaki asgari sırınlar çeşitli uluslararası sözleşmelerde ve Avrupa Birliği düzenlemelerinde belirlenmiştir.

Fikri Mülkiyet Hakkının Özellikleri-3 3. Mutlak hak niteliği Fikri mülkiyet hakları herkese karşı ileri sürülebilirler. Ancak toplum menfaatinin korunması gibi nedenlerle bu mutlak hakka çeşitli sınırlamalar getirilmiştir. Mutlak hakka getirilen sınırlandırmalar: Kamu düzeni, genel ahlak, kamu yararı gibi sebeplerle getirilen sınırlamalar. (Örneğin, yayınlanması veya kullanılması kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı olan buluşlar patentle korunmazlar) Hususi menfaat (şahsi kullanım v.s.) yararına getirilen istisnalar. (Örneğin, bir eserin kâr amacı güdülmeksizin, şahsi kullanım amacıyla çoğaltılabilmesi mümkündür.) Fikri mülkiyet hakları belli bir süre boyunca korunurlar. (Örn.;patentlerde:20 yıl, fikir ve sanat eserlerinde 70 yıl v.s.)

Fikri Mülkiyet Hakkının Özellikleri-4 4. Fikir ürünleri somutlaştıkları eşyadan ayrı ve bağımsız bir hukuki statüye sahiptir. Fikri ürünler özel kanun, tüzük ve yönetmelikler çerçevesinde düzenlenmektedirler. (Örneğin bir fikir ve sanat eseri üzerindeki haklar, Eşya Hukukunun dahil olduğu Medeni Kanun çerçevesinde değil 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu çerçevesinde korunur.)

5846 SAYILI FİKİR VE SANAT ESERLERİ KANUNU ve İLGİLİ YÖNETMELİKLER PATENT ◦ 551 SAYILI PATENT HAKLARININ KORUNMASI HAKKINDA KHK ◦ 551 SAYILI PATENT HAKLARININ KORUNMASI HAKKINDA KHK UYGULAMA YÖNETMELİĞİ MARKA ◦ 556 SAYILI MARKALARIN KORUNMASI HAKKINDA KHK ◦ 556 SAYILI MARKALARIN KORUNMASI HAKKINDA KHK UYGULAMA YÖNETMELİĞİ ENDÜSTRİYEL TASARIM ◦ 554 SAYILI ENDÜSTRİYEL TASARIMLARIN KORUNMASI HAKKINDA KHK ◦ 554 SAYILI ENDÜSTRİYEL TASARIMLARIN KORUNMASI HAKKINDA KHK UYGULAMA COĞRAFİ İŞARETLER ◦ 555 SAYILI COĞRAFİ İŞARETLERİN KORUNMASI HAKKINDA KHK ◦ 555 SAYILI COĞRAFİ İŞARETLERİN KORUNMASI HAKKINDA KHK UYGULAMA ENTEGRE DEVRE TOPOGRAFYALARI ◦ 5147 SAYILI ENTEGRE DEVRE TOPOGRAFYALARININ KORUNMASI HAKKINDA KANUN ◦ ENTEGRE DEVRE TOPOGRAFYALARININ KORUNMASI HAKKINDA KANUNUN UYGULAMA YENİ BİTKİ ÇEŞİTLERİ ◦ 5042 SAYILI YENİ BİTKİ ÇEŞİTLERİ VE ISLAHÇI HAKLARININ KORUNMASI HAKKINDA KANUN ◦ YENİ BİTKİ ÇEŞİTLERİNE AİT ISLAHÇI HAKLARININ KORUNMASINA DAİR YÖNETMELİK ◦ ÇİFTÇİ İSTİSNASI UYGULAMA YÖNETMELİĞİ

FİKRİ VE SINAİ HAKLARI KORUMA NEDENLERİ Yaratıcı düşünce ürünlerinin yeterince korunmadığı bir toplumda ilerleme kaydedilmesi mümkün değildir. 2. Fikri hakların korunması temel insan haklarından biridir.

1948 Tarihli Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nda kabul edilen İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin 27’inci Maddesi: “1. Herkes toplumun kültürel faaliyetine serbestçe katılmak, güzel sanatları tatmak, bilim alanındaki ilerleyişe katılmak ve bundan yararlanmak hakkına sahiptir. 2. Herkesin sahibi bulunduğu (yarattığı) her türlü bilim, edebiyat veya sanat eserinden doğan manevi ve maddi yararlarını korunmasını isteme hakkı vardır.”

FİKRİ VE SINAİ HAKLARI KORUMA NEDENLERİ 3.Taklit malların kullanımı toplum sağlığı ve güvenliği açısından büyük risk teşkil etmektedir. 4. Korsan ve Taklit ürün üretimi ve satışı ülke ekonomisine ciddi zararlar vermektedir. (Vergi kayıpları, yabancı yatırımcıların ülkeye girişinin önlemesi, alanda yatırım yapan şirketlerin zarar etmeleri sonucunda kapanması nedeniyle meydana gelen istihdam alanı kaybı.)

FİKRİ VE SINAİ HAKLARI KORUMA NEDENLERİ 5. Uluslar arası arenada ülkemizin prestijinin korunması bakımından taklit ve korsan malların üretim, ithalat ve satışının önlenmesi büyük önem arz etmektedir. 6. Korsan ve taklit mallar terör örgütlerinin gelir kalemlerinden biri haline gelmesi nedeniyle bu malların satış, ithalat ve üretiminin önlenmesi, ülke güvenliği açısından da hayati öneme sahiptir.

Fikri Mülkiyet Haklarının Türleri Fikri mülkiyet hakları sanat eserleri üzerindeki haklar (fikri haklar) ile endüstriyel alandaki faaliyetlere ilişkin haklar (sınai haklar) şeklinde ayrıma tabii tutulmaktadır.

Fikri mülkiyet haklarının konusu Fikir ve sanat eserleri ►Kişisel fikri yaratım (eser) Patent ► Teknik faaliyet (buluş) Faydalı model ► Teknik faaliyet (buluş) Endüstriyel tasarım ► Görünüme yönelik faaliyet (desen/model) Marka/coğrafi işaret ► Pazarlama faaliyeti

FİKRİ HAKLAR

Fikri Hakların Düzenlendiği Mevzuat Ülkemizde fikri haklar, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ile düzenleme altına alınmıştır.

Fikri hak, kişinin düşünce ve sanat becerisine dayanarak meydana getirdiği fikir ve sanat eserleri üzerindeki hakkıdır.

Eserin Tanımı (FSEK. m 1/b) Sahibinin hususiyetini taşıyan ve İlim ve edebiyat eseri Sinema eseri Müzik eseri Güzel sanat eseri sayılan fikir ve sanat mahsullerini ifade eder.

Sahibinin kişilik özelliklerini yansıtmayan diğer bir değişle özgün olmayan fikir ve sanat ürünleri eser olarak korunmaz. Kanunda belirlenen eser gruplarından birine girmeyen ürünler, eser olarak korunmaz. Şekle bürünmemiş bir düşünce, eser olarak korunamaz. Hususiyet yenilik değildir. Somut olayın özelliklerine göre eser sahibinin üslubunu yansıttığı ürünler eserdir. Hususiyetin ölçüsü sıradan olmamaktır.

İlim ve edebiyat eserleri Dil ve Yazı İle İfade Olunan Eserler (hikaye, roman, şiir, piyes ve tiyatro) Bilgisayar Programları ve Bir Sonraki Aşamada Program Sonucu Doğurması Koşuluyla Bunların Hazırlık Tasarımları Sözsüz Sahne Eserleri (raks ve pantomim, bale ve dans gibi koreografi eserleri, revüler, illüzyonistlerin gösterileri ) Estetik Niteliği Bulunmayan Bilimsel ve Teknik Nitelikteki Resim, Fotoğraflar, Planlar, Maketler

Müzik eserleri Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun 3. maddesinde “Musiki eserleri her nevi sözlü ve sözsüz bestelerdir.” şeklinde tanımlanmıştır. Sözsüz musiki eserlerinde sadece besteler, sözlü musiki eserlerinde hem beste hem de güfteler Musiki eseri olarak Kanun tarafından korunurlar

Güzel Sanat Eserleri Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun 4. maddesinde estetik değere sahip olmak kaydıyla güzel sanat eseri kapsamına girecek ürünler 8 bent halinde sayılmaktadır.

Güzel Sanat Eserleri Güzel sanat eserleri, estetik değere sahip olan; Yağlı ve suluboya tablolar; her türlü resimler, desenler, pasteller, gravürler, güzel yazılar ve tezhipler, kazıma, oyma, kakma veya benzeri usullerle maden, taş, ağaç veya diğer maddelerle çizilen veya tespit edilen eserler, kaligrafi, serigrafi, 2. Heykeller, kabartmalar ve oymalar, 3. Mimarlık eserleri, 4. El işleri ve küçük sanat eserleri, minyatürler ve süsleme sanatı ürünleri ile tekstil,moda tasarımları, 5. Fotoğrafik eserler ve slaytlar, 6. Grafik eserler, 7. Karikatür eserleri, 8. Her türlü tiplemelerdir.

FSEK.m.4 /II: “Krokiler, resimler, maketler, tasarımlar ve benzeri eserlerin endüstriyel model ve resim olarak kullanılması, düşünce ve sanat eserleri olmak sıfatlarını etkilemez.”

Sinema Eserleri Sinema eserleri, elektronik veya mekanik veya benzeri araçlarla gösterilebilen, sesli veya sessiz, birbiriyle ilişkili hareketli görüntüler dizisidir . Estetik, öğretici veya teknik özelliklere sahip olan hareketli görüntüler, Günlük olayları tespit eden filmler, Sinema filmleri, sinema eseri olarak kabul edilirler.

Uygulamada Play Station’lar ve bilgisayar oyunları da sinema eseri kategorisinde değerlendirilmektedir. Burada önemli olan, sahibinin hususiyetini taşıma unsurudur.

Yaratıcı katkıların önemi göz önünde bulundurularak sinema eserlerine özellik veren yönetmenin, özgün müzik bestecisinin, senaryo yazarının ve diyalog yazarının, sinema eserinin birlikte sahibi oldukları kabul edilmiştir. Ayrıca çizgi filmlerde animatörün de birlikte eser sahibi olacağı belirtilmiştir.

Eser sahibinin tanımı: Eser sahibi yaratıcı fikri çabası ile eseri meydana getiren kişidir. Eser sahibi birden fazla kişi olabilir.

Eser Sahibinin Hakları Manevi Haklar (Eser ile onu meydana getiren arasındaki kişisel bağı temsil eden yetkilerden oluşur) Mali Haklar (Eser sahibine eserinden ekonomik yararlar sağlama imkânı veren yetkilerden oluşur)

Eser Sahibinin Mali Hakları İşleme Hakkı: Diğer bir eserden yararlanmak suretiyle bu esere oranla bağımsız olmayan ve işleyenin hususiyetini taşıyan fikir ve sanat ürünleri meydana getirme hakkıdır. (Tercümeler, bir romanın dizi haline getirilmesi…vs.)

Eser Sahibinin Mali Hakları Yayma Hakkı Bir eserin aslını veya çoğaltılmış fiziki nüshalarını kiralamak,ödünç vermek, satışa çıkarmak veya diğer yollarla dağıtma hakkıdır.

Eser Sahibinin Mali Hakları Çoğaltma Hakkı: Eserin aynısının çok sayıda nüshasının çıkarılmasıdır. (Fotokopi ile çoğaltma, bilgisayara download etme…vs.)

Eser Sahibinin Mali Hakları Kamuya İletme Hakkı: Bir eserin aslının veya çoğaltılmış nüshalarının radyo-TV , uydu ve kablo gibi telli veya telsiz yayın yapan kuruluşlar vasıtasıyla veya dijital iletim de dahil olmak üzere işaret ses ve/veya görüntü nakline yarayan araçlarla yayınlanmasıdır. (İnternet veya televizyon yoluyla yayınlama)

Eser Sahibinin Mali Hakları Temsil Hakkı: Bir eserden, doğrudan doğruya yahut işaret, ses ve resim nakline yarayan aletlerle okumak, çalmak, oynamak, göstermek gibi yollarla faydalanmaktır. (Bir tiyatro oyununun tiyatroda sergilenmesi, bir şarkının okunması…vs.)

Eser Sahibinin Manevi Hakları Umuma arz hakkı (FSEK md.14) Adın belirtilmesini isteme hakkı (FSEK md.15) Eserde değişiklik yapılmasını önleme hakkı (FSEK md.16) Eserin aslına ulaşma hakkı (FSEK md.17)

Mali Haklar-Manevi Haklar Manevi haklar kişiye bağlı haklar kural olarak devredilmez, vazgeçilmez ve mirasla intikal etmezler. Mali haklar ise miras yoluyla mirasçılara geçebilir, yazılı bir sözleşme yoluyla devredilebilir veya bu hakların kullanım yetkisi verilebilir.

Bağlantılı Haklar : 1- Fikir ve sanat eserlerini icra eden ve yorumlayan icracı sanatçılara (oyuncu, dansçı, şarkıcı…), 2- Bu icrayı yada eserleri ilk defa tespit eden fonogram yapımcılarına, 3- Radyo televizyon kuruluşlarına 4- Filmi ilk defa tespit eden yapımcılarına tanınmış haklardır.

Fikri Haklarda Koruma Süresi Fikir ve sanat eserleri üzerinde eser sahiplerinin sahip oldukları haklar, eser sahibinin yaşadığı müddetçe ve ölümünden itibaren 70 yıl devam eder . İcracı sanatçıların hakları, icranın tespitinin yapıldığı tarihten başlayarak, yetmiş yıl devam eder. Yapımcıların hakları,İlk tespitin yapıldığı tarihten başlayarak yetmiş yıl devam eder. Radyo-televizyon kuruluşlarının hakları, programın ilk yayınlandığı tarihten başlayarak 70 yıl devam eder.

Fikri Hakların Korunması Genel Kural: Eserin yaratıldığı an tescile gerek olmaksızın otomatikman kazanılır. İspat kolaylığı açısından: Hak ihdas etmek amacı taşımaksızın, hak ihlalinin önlenmesi ve hak sahipliğinin belirlenmesinde ispat kolaylığı sağlaması bakımından tüm eserlerin kayıt ve tescili yaptırılabilir. (FSEK md.13/3)

SINAİ HAKLAR Bir alanda “yenilik getirme” veya “ayırt etme” fonksiyonları olan ve sınaî alanda yararlanılan, patent, marka, faydalı model, tasarım gibi fikrî ve sınaî ürünleri üzerindeki haklardır.

SINAİ HAKLAR •Patent •Faydalı modeller •Endüstriyel tasarımlar Coğrafi işaretler •Entegre devre topoğrafyaları •Yeni bitki çeşitleri

PATENT

Düzenlendiği Mevzuat 551 sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında KHK 551 sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında KHK Uygulama Yönetmeliği

Patent nedir? Patent, buluş sahibinin buluş konusu ürünü belirli bir süre üretme, kullanma ve satma hakkıdır. Bir buluş için buluş sahibine devlet tarafından verilen patent, buluş sahibinin izni olmadan başkalarının buluşu -üretmesini -kullanmasını veya -satmasını belirli bir süre boyunca engelleme hakkı vermektedir. (Bu süre, incelemeli patentte 20 yıl, incelemesiz patentte 7 yıldır.)

Patent Korumasının Amacı Buluşçunun buluşu üzerindeki fikri mülkiyetinin tanınması (mülkiyet teorisi) Buluşçunun ödüllendirilmesi (ödüllendirme teorisi) Buluşçuların ve endüstrinin buluş ve yatırım yapmaya teşvik edilmesi (teşvik teorisi) Teknik bilginin mümkün olduğu kadar erken açıklanmasının desteklenmesi (açıklama teorisi)

Ürün veya usul (süreç) olabilir. Buluş nedir? Buluş, teknik bir probleme teknik araçların kullanılması yoluyla getirilen çözümdür. Ürün veya usul (süreç) olabilir.

Bir buluşun patent ile korunabilmesi için taşıması gereken nitelikler a)Yenilik: Patent başvurusunun yapıldığı tarihten önce patent hakkına konu edilen buluşun dünyanın hiçbir yerinde herhangi bir yolla kamuya sunulmamış ve kullanılmamış olmasını ifade etmektedir. Bu kamuya sunuş yazılı , sözlü olabileceği gibi fuar ve tanıtım faaliyetleri ile açıklamasını  da kapsar. b)Tekniğin bilinen durumunun aşılması (Buluş Basamağı) Buluş, ilgili olduğu teknik alandaki bir uzman tarafından, tekniğin bilinen durumundan aşikar bir şekilde çıkarılamayan bir faaliyet sonucu gerçekleşmiş ise, tekniğin bilinen durumunun aşıldığı kabul edilir (buluş basamağı vardır).

Bir buluşun patent ile korunabilmesi için taşıması gereken nitelikler c) Sanayiye Uygulanabilir Olma: Buluş, tarım dahil sanayinin herhangi bir dalında üretilebilir veya kullanılabilir nitelikte ise, sanayiye uygulanabilir olduğu kabul edilir

Buluş niteliğinde olmadıkları için patent verilemeyecek konular: a) Keşifler, bilimsel teoriler, matematik metotları; b) Zihni, ticari ve oyun faaliyetlerine ilişkin plan, usul ve kurallar; c) Edebiyat ve sanat eserleri, bilim eserleri, estetik niteliği olan yaratmalar, bilgisayar yazılımları (fikir ve sanat eserleri); d) Bilginin derlenmesi, düzenlenmesi, sunulması ve iletilmesi ile ilgili teknik yönü bulunmayan usuller. e) İnsan veya hayvan vücuduna uygulanacak cerrahi ve tedavi usulleri ile insan,hayvan vücudu ile ilgili teşhis usulleri.

Patentle korunamayacak buluşlar: Yayınlanması veya kullanılması kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı olan buluşlar Bitki veya hayvan türleri yada önemli ölçüde biyolojik esaslara dayanan bitki ve hayvan yetiştirilmesi usulleri.

Patent isteme hakkı kime aittir? Patent isteme hakkı, buluşu yapana veya onun haleflerine aittir. Buluş isteme hakkı başkalarına devredilebilir. Buluş birden çok kişi tarafından birlikte gerçekleştirilmişse, patent isteme hakkı, taraflar başka türlü kararlaştırmamışsa, bunlara müştereken ait olur. Patent almak için ilk başvuran kişi, aksi sabit oluncaya kadar, patent isteme hakkının sahibidir. Aynı buluş birbirinden bağımsız birden çok kişi tarafından aynı zamanda gerçekleştirilmişse, patent isteme hakkı, daha önce başvuru yapana veya diğerine göre rüçhan hakkı olana aittir.

“Rüçhan Hakkı” nedir? Eğer buluşun birden fazla ülkede korunması istenirse, ilk patent başvurusunun herhangi bir ülkede yapılması tarihinden itibaren 12 aylık bir süre içinde aynı buluş için başka bir ülkede başvuru yapma konusunda bir haktan yararlanılabilir, buna rüçhan hakkı denir. Rüçhan hakkı öncelik hakkı anlamına gelir.

Buluşların patent ile korunması, her ülkede geçerli olan ulusal yasalar ile sağlanmaktadır. Bir buluşun patentle korunması için, korunma istenen her ülkede ayrı ayrı başvurunun yapılması gerekmektedir. Ancak Avrupa Patent Sözleşmesi çerçevesinde, başvuru sahibi tek bir tescil başvurusu ile sözleşmeye üye Avrupa ülkelerinde buluşunun korunmasını sağlayabilir.

Türkiye'de biri incelemesiz; diğeri incelemeli olmak üzere iki çeşit patent sistemi vardır. İncelemesiz sistemde, ülkemizde mali kaynakları kısıtlı olan buluş sahiplerine ucuz, süratli, ancak süresi nispeten kısıtlı, 7 yıllık bir koruma sağlanmaktadır. İncelemeli sistemde işlemler daha uzun sürmekte, ancak incelemeli patent, başvurunun patentlenebilirlik kriterlerine sahip olup olmadığını gösteren bir inceleme raporuna dayanarak verildiği için daha güvenli ve daha uzun bir koruma elde edilmektedir. (20 yıl) İncelemesiz patent, gerekli şartlar yerine getirilmek ve incelenmek şartıyla incelemeli patente dönüştürülebilmektedir.  

FAYDALI MODEL

Düzenlendiği Mevzuat 551 sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında KHK 551 sayılı Patent Haklarının Korunması Hakkında KHK Uygulama Yönetmeliği

Faydalı Model Nedir? “Küçük buluş”, “küçük patent” olarak da anılır. Buluş basamağı olarak nitelendirilmeyecek teknolojik ilerleme kaydeden küçük buluşları korumak amacıyla verilir. Yeni olan ve sanayiye uygulanabilir buluş sahiplerine 10 yıl süre ile buluş konusu ürünü üretme ve pazarlama hakkını sağlar. Patentlere ilişkin hükümler, niteliklerine uygun düştüğü sürece faydalı modeller hakkında da uygulanır.

Bir buluşun faydalı model verilerek korunması için gerekli kriterler: Yenilik Sanayiye uygulanabilirlik

Faydalı Modelin Patentlerle Ortak Yönleri Patentler gibi faydalı model belgeleri de teknik alana ilişkin buluşlara verilir. Patentlerde olduğu gibi “mutlak yenilik” ölçütü geçerlidir. Patentlerde olduğu gibi sanayiye uygulanabilirlik şartı aranır. Patent de faydalı model belgesi de sahibine tekelci mutlak hak tanır.

Faydalı Modelin Patentlerle Farklı Yönleri Patentlerde aranan buluş basamağını gerçekleştirme şartı faydalı model belgesi verilmesinin bir şartı değildir. Buluş basamağı şartı aranmadığından faydalı model belgeler patente oranla daha “küçük” nitelikteki buluşlara verilir. Faydalı model belgeleri incelemesiz olarak verilir. Araştırma ve inceleme işlemlerinin olmaması nedeniyle faydalı model belgesinin verilmesi hem zaman hem de masraf açısından daha elverişlidir.

Faydalı Model Korumasının Nedenleri İncelemeli patent sisteminin uzunluğu ve masraflı oluşu gibi dezavantajlarına bir alternatif getirmek. Patent verilebilirlik şartlarına oranla daha düşük ölçütler kabul edilmesine bağlı olarak daha az ARGE faaliyeti gerektirmesi nedeniyle KOBİ’ler ile bağımsız buluşçuların buluşlarının korunmasına olanak sağlamak. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde patent sisteminin faydalı model korumasıyla desteklenmesi gerektiği kabul edilmektedir.

Patent/Faydalı Modellerde Koruma Süresi Patentlerde İncelemeli sistemde 20 yıl, İncelemesiz sistemde 7 yıl, Faydalı modellerde 10 yıl Patent ve faydalı modellerde süre uzatımı yapılamaz.

ENDÜSTRİYEL TASARIMLAR

Düzenlendiği Mevzuat: 554 Sayılı Endüstriyel Tasarımların Korunması Hakkında KHK 554 Sayılı Endüstriyel Tasarımların Korunması Hakkında KHK Uygulama Yönetmeliği

Tasarım nedir? Bir ürünün tamamının veya bir parçasının çizgi, şekil, renk, biçim, doku, malzemenin esnekliği veya süslemesi gibi insan duyuları ile algılanabilen çeşitli özelliklerinin oluşturduğu görünümdür. Endüstriyel Tasarımlarla, ürünün sadece estetik özellikleri (görsel nitelikleri) korunur, o ürüne ait herhangi bir teknik özellik korunmaz.

Endüstriyel tasarımlara bazı örnekler

Endüstriyel Tasarım Patent ve faydalı modelle ortak yanları •Fikri ürün •Yenilik •Mutlak hak Patent ve faydalı modelden farkı Patent ve faydalı modeller teknik alana ilişkin iken tasarımlar görsel-estetik alana ilişkindir.

Bir Tasarım aynı zamanda : Faydalı model (551 sayılı KHK md.169: “Bir faydalı model belgesi konusu, aynı zamanda endüstriyel tasarım olarak da tescil edilebilir. Bu durumda ilgili kanun hükümleri uygulanır”) Eser (554 sayılı KHK md.1/3: “Bu KHK çerçevesinde tasarım olarak sağlanan koruma, Fikir ve Sanat Eserleri Kanununda aranan şartların gerçekleşmesi halinde öngörülen korumaya halel getirmez.”) Marka ( 554 sayılı KHK md:3/b ) korumasına konu olabilir. (Örneğin; ambalajlar, logolar, işaretler ve her türlü şekiller bir taraftan tasarım (554 sayılı KHK md:3/b), diğer taraftan marka korumasına konu olabilir (556 sayılı KHK md:5/1).

Endüstriyel Tasarımlarda Korumanın Amacı Tasarım hukukuyla korunması amaçlanan, ürünün dış özelliklerinin ürüne sağladığı ekonomik değerdir.

Endüstriyel Tasarımın Korunma Şartları 554 sayılı KHK md: 5 Yeni ve Ayırt edici niteliğe sahip tasarımlar korunur. Yenilik: Bir tasarımın aynısı, başvuru veya rüçhan tarihinden önce dünyanın herhangi bir yerinde kamuya sunulmamış ise o tasarım yeni kabul edilir. (Tasarımlar sadece küçük ayrıntılarda farklılık gösteriyorlarsa aynı kabul edilir.) (554 sayılı KHK md:6 ) Ayırt Edici Nitelik: Bir tasarım bilgilenmiş kullanıcı üzerinde yarattığı genel izlenim ile herhangi bir tasarımın bıraktığı genel izlenim arasındaki belirgin farktır. ( 554 sayılı KHK md:7/1 )

Tasarımın Estetik veya İşlevsel olması arasında fark yoktur. 554 sayılı Endüstriyel Tasarımların Korunması Hakkında KHK her iki tasarım türünü de korur.

Endüstriyel Tasarımların Koruma Süresi Tescilli tasarımların koruma süresi başvuru tarihinden itibaren 5 yıldır. Bu süre 5’er yıllık dönemler halinde yenilenmek üzere toplam 25 yıla kadar uzatılabilir. ( 554 sayılı KHK md: 12)

MARKALAR

MARKA NEDİR? Tanım Bir işletmenin mal veya hizmetlerini bir başka işletmenin mal veya hizmetlerinden ayırt amacıyla kullanılan sözcükler, şekiller, harfler, sayılar, veya ambalajların biçimleridir.

MARKANIN FONKSİYONLARI Mal ve hizmetin kaynağını gösterme Ayırt edici nitelikte olma Ürünün kalitesini garanti etme

Marka Olarak Kullanılabilecek İşaretlerin Unsurları Ayırt edici karaktere sahip olmalıdır. Çizimle görüntülenebilmeli veya benzer şekilde ifade edilebilmelidir. 3. Baskı yoluyla yayınlanabilmeli veya çoğaltılabilmelidir.

MARKANIN KORUMA SÜRESİ Tescilli markanın koruma süresi başvuru tarihinden itibaren 10 yıldır. Bu süre 10’ar yıllık dönemler halinde yenilenir. ( 556 Sayılı KHK md:40 )

Tescilli Markanın Kullanılmaması Halinde Tescilli bir markanın tescil tarihinden itibaren beş yıl içinde haklı bir neden olmadan kullanılmaması veya bu kullanıma beş yıl süre için kesintisiz ara verilmesi halinde marka mahkeme kararıyla iptal edilebilir.

COĞRAFİ İŞARETLER

Coğrafi İşaretlerin Düzenlendiği Mevzuat ve Koruma Süresi 555 Sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkında KHK 555 Sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkında Khk Uygulama Yönetmeliği Koruma Süresi: Koruma süre ile sınırlı değildir.

TANIM Coğrafi İşaret ( 555 sayılı KHK md:3/1 ): Belirgin bir niteliği, ünü veya diğer özellikleri itibariyle kökenin bulunduğu bir yöre, alan, bölge veya ülke ile özdeşleşmiş bir ürünü gösteren işaretlerdir. Coğrafi işaret, malın coğrafi kökenini gösteren veya kullanılan bir unsur, madde, motif, malzeme yada usul sebebiyle bir alana, yöreye, bölgeye yahut ülkeye yollamada bulunarak o mala talebi artıran ve güven duyulmasını sağlar.

Coğrafi İşaretin Marka ile Ortak Yönleri ve Farklı Yönleri •Ayırdedicilik •Tanıtıcılık Markadan farkı •Mal ferdileşmiyor, •Malın işletmesel değil, coğrafi kaynağı gösteriliyor, •Sahibine tekelci hak vermiyor, aynı özellikleri taşıyan ürünleri üreten diğer işletmelerce de kullanılabilir.

COĞRAFİ İŞARETLERİN TÜRLERİ Mahreç İşareti Ürünün tüm veya esaslı özellikleri bir bölgeden kaynaklanmaz. Ancak belli bir niteliği bir bölgeye özgüdür, bu bölge dışında da üretilebilir. Menşe Adı Ürün, sadece coğrafi sınırları belli bir yöre veya bölgeden çıkar. Tüm veya esaslı unsurlarını o bölgeden alır, o bölgede üretilip işlenir.

????????????????????????????????????????????????? Maraş Dondurması Anamur muzu Eskişehir Lületaşı Anzer Balı Trabzon Ekmeği Malatya kayısısı Hereke ipek el halısı Kangal Köpeği

Coğrafi İşaretlerin Korunmasının Nedenleri Ürün kalitesini korur ve üretim standardı yaratır Yerel veya bölgesel üretimi koruyarak üretimi özendirir Tüketicilerde güven yaratır Yöre veya bölge halkına ekonomik kazanç sağlar Geleneksel mirası korur

Coğrafi İşaretlerin Tescili Coğrafi işaretlerin diğer sınai mülkiyet haklarından üstünlüğü tek bir üreticiyi değil, belirli şartlar altında üretim yapan kişilerin tümünü birden korumasıdır. Çünkü coğrafi işaretin sağladığı hak belli bir kişiye veya bazı kişilere bağlanamaz. Tescil başvurusunda bulunma hakkına sahip olanlar: 1- Söz konusu ürünün üreticisi olan gerçek veya tüzel kişiler, 2- Tüketici dernekleri, 3- Konu ve coğrafi yöre ile ilgili kamu kuruluşları.

Coğrafi işareti, tescilde düzenlenen şartlara uygun üretim yapan herkes kullanabilir.

Coğrafi İşaret Korumasının Kapsamı Coğrafi işaretin üçüncü kişiler tarafından Yarar sağlayıcı ticari kullanımını, Yanıltıcı izlenim yaratacak şekilde kullanımı, Yanlış bilgi veren kullanımı, Yanıltıcı ambalajlama veya sunumu önlenebilir.

Baklava tescillendi Gaziantep Sanayi Odası'nın (GSO), baklava için uluslararası tescil başvurusu kabul edildi. Rumların, Avrupa Birliği'ne üye ülkelerin milli yemeklerinin yer aldığı kitapçıkta baklavayı Kıbrıs Rum tatlısı gibi göstermesinin ardından başlayan tartışmaya son noktayı koyan Gaziantep, bu kapsamda yaptığı çalışmalarını genişletti. Baklavanın Türkiye'deki tescilini elinde bulunduran GSO, baklavayı Avrupa ülkelerinde de koruma altına almak üzere yaptığı uluslararası tescil başvurusu AB Komisyonu tarafından kabul edildi. GSO, uluslararası tescil işleminin tamamlanması ile birlikte 27 AB ülkesi ve aday ülkelerde Antep Baklavasını tescil ettirme imkânı bulacak. Baklavanın coğrafi işaret tescil belgesi, 2008 yılında GSO Başkanı Nejat Koçer'e verilmişti.

ENTEGRE DEVRE TOPOGRAFYALARI

Entegre Devre Topografyalarının Düzenlendiği Mevzuat ve Koruma Süresi Entegre Devre Topografyalarının Korunması Hakkında Kanun (5147 sayılı ve 22.04.2004 tarihli) Hakkında Kanunun Uygulama Şeklini Gösterir Yönetmelik Koruma Süresi : 10 yıldır. (Entegre Devre Topografyalarının Korunması Hakkında Kanun Md.6/2)

TANIM Entegre Devre (Mikroçip, çip,..vs.) Elektronik bir işlevi veya bunun gibi diğer işlevleri yerine getirmek üzere tasarlanmış, içerisinde birçok elektronik devre elemanını barındıran, tümleşik devre elemanıdır. Entegre devreler bugün neredeyse tüm elektronik cihazlarda kullanılmaktadır.

TANIM Entegre Devre Topografyası: Entegre devreyi oluşturan tabakaların üç boyutlu dizilimini gösteren, üretim amacıyla hazırlanan ve herhangi bir formatta sabitlenmiş görüntülerdir.

Entegre devre topografyaları neden korunmalıdır? Entegre devre dizaynının maddi yükümlülüğü yüksek ve yıllar süren bir bilimsel çalışma sonucunda ortaya çıkmaktadır. Yarı iletken teknolojisinin elektronik devre elemanlarının üretimlerinde kullanılması ve minyatürleşme çağımızın en önemli atılımlarından biridir. Örneğin, 1950'lerde çok basit özelliklere sahip bir bilgisayar bir oda boyutunda iken, bugün bir diz üstü bilgisayar ile giga-hertzler mertebesinde işlem yapabilmekteyiz.

Entegre devre topografyaları neden korunmalıdır? Entegre devreler bu gelişimin en önemli parçalarıdır. Birkaç santimetrelik bir çip içerisine milyonlarca transistor, direnç, kondansatör vb. devre elemanlarının yerleştirilmesi sayesinde elektronik içeriğe sahip sistemler gün geçtikçe küçülmekte veya aynı boyutlarda kalarak performanslarını arttırmaktadır.

Entegre devre topografyası üzerinde hak sahibi olan kişi, izni dışında yapılan aşağıda belirtilen faaliyetleri önleme yetkisine sahiptir: Orijinal olma şartlarına haiz bulunmayan parçaların çoğaltılması hariç olmak üzere, koruma altındaki entegre devre topografyasının bütününün veya bir kısmının, bir entegre devre içine alınması ya da bunun dışında herhangi bir şekilde çoğaltılması 2) Korunan bir entegre devre topografyasını içeren bir entegre devrenin ya da yasal olmayan bir biçimde çoğaltılmış entegre devre topografyasını içeren ürünün ithali, satışı veya ticarî amaçlı dağıtılması.

YENİ BİTKİ ÇEŞİTLERİ

Düzenlendiği Mevzuat Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Haklarının Korunmasına İlişkin 5042 sayılı Kanun Korunmasına Dair Yönetmelik

Tanımlar Çeşit: Islahçı hakkının verilmesi için gerekli şartların karşılanıp karşılanmadığına bakılmaksızın, bir veya birden fazla genotipin ortaya çıkardığı bazı özelliklerin kendini göstermesiyle tanımlanan ve aynı tür içindeki diğer genotiplerden en az bir tipik özelliği ile ayrılan ve değişmeksizin çoğaltmaya uygunluğu bakımından bir birim olarak kabul edilen en küçük taksonomik kısım içerisinde yer alan bitki grubudur. (Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Haklarının Korunmasına İlişkin Kanun md:2/e) Islahçı: Yeni bir bitki çeşidini ıslah eden veya bulan ve geliştiren kişidir (md:2/c).

Türkiye’de ıslahçı hakları 5042 sayılı Kanun hükümlerine göre Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’na bağlı kuruluşlara başvuru sonucunda tescil edilerek korunmaktadır. Bu Kanunla yoğun emek ve zaman harcanarak ortaya çıkan yeni bitki çeşitlerini ıslah eden, bulan ve geliştiren ıslahçıların haklarının korunması sağlanmaktadır

Bitki Çeşidinin Taşıması Gereken Özellikler Yenilik Yeknesaklık : Çeşidin çoğaltımı esnasında, çoğaltma metoduna bağlı olarak beklenen varyasyonun dışındaki diğer özellikler yönünden bir örneklik göstermesini veya yeterince homojen olması Farklılık Bir çeşidin müracaatının yapıldığı tarihte herkesçe bilinen çeşitlerden, tescile esas özelliklerden, en az birisi bakımından farklılık göstermesi Durulmuşluk Çeşidin, tekrarlanan üretimlerden sonra veya belirli çoğaltım dönemleri sonunda ilgili özellikleri değişmeksizin aynı kalmasını,

Koruma Süresi Koruma süresi ıslahçı hakkının tescilinden itibaren yirmi beş yıldır. Bu süre ağaçlar, asmalar ve patates için otuz yıldır.

Tarıma 6 yeni bitki çeşidi daha kazandırıldı 06 Temmuz 2009 Tarımsal üretime 6 yeni bitki çeşidi daha kazandırıldı Eskişehir Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü, tarımsal üretime 6 yeni bitki çeşidi daha kazandırdı. Enstitü, tarımsal araştırma faaliyetleri ile ıslah ettiği 119 bitki çeşidine 2009 yılında 2 kimyon, 2 haşhaş, 1 nohut ve 1 sarımsak çeşidi ıslah ederek tescil ettirdi. Kurum, söz konusu 6 yeni bitki çeşidiyle birlikte tescilli bitki çeşidini 125'e çıkardı. Söz konusu geliştirilen ürün çeşitlerinin özellikle kuraklığa karşı büyük dayanıklılık göstermesi ve verim miktarını koruması yönünden büyük önem taşıyor. Elde edilen yeni ürün çeşitleri, çiftçilere uygulamalı olarak anlatılmaya başlandı. Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürü Yakup Karaman, özellikle kuraklığa dayanıklı bitki çeşitlerinin geliştirilmesi çalışmalarına önem verdiklerini belirterek şunları söyledi: "Bu ürünlerimiz kuraklığa karşı büyük dayanıklılık gösteriyor. Ayrıca verim miktarını kuraklık karşısında kolayca yitirmiyor. Bu bağlamda bu yeni ürünler çiftçimiz için büyük önem taşıyor."

AVRUPA BİRLİĞİ KATILIM MÜZAKERELERİ ÇERÇEVESİNDE FİKRİ MÜLKİYET HAKLARI ALANINDA YAŞANILAN GELİŞMELER

Faslın Yürütülmesinden Sorumlu Kurumlar 7 No’lu Fikri Mülkiyet Hukuku faslı çalışmaları Kültür ve Turizm Bakanlığı (fikri haklar) ve Türk Patent Enstitüsü’nün (sınai haklar) eş başkanlığında yürütülmektedir.

İlgili Diğer Kurumlar Adalet Bakanlığı İçişleri Bakanlığı (Emniyet Genel Müdürlüğü) Gümrük Müsteşarlığı Sağlık Bakanlığı Tarım ve Köyişleri Bakanlığı

Tanıtıcı Tarama Toplantısı (6-7 Şubat 2006) Brüksel’de gerçekleştirilen toplantıda Fikri Mülkiyet Hukuku alanında Avrupa Birliği bünyesinde kabul edilen Direktiflere ilişkin sunumlar, AB Komisyonu uzmanlarınca gerçekleştirilmiştir.

Ayrıntılı Tarama Toplantısı (2-3 Mart 2006) Tanıtıcı tarama toplantısında ele alınan AB müktesebatına karşılık gelen konulara ilişkin Türk Mevzuatındaki durumun aktarılması amacıyla gerçekleştirilen toplantıya, fikri haklar alanında görev yapan tüm kurum ve kuruluş temsilcileri tarafından katılım sağlanmıştır. Telif haklarına ilişkin ülkemizdeki idari ve yasal duruma ilişkin sunumlar, Avrupa Birliği Komisyonu uzmanlarına aktarılmıştır.

Tarama Sonu Raporu Tanıtıcı Tarama ve Ayrıntılı Tarama Toplantıları sonucunda AB Komisyonu tarafından hazırlanan tarama-sonu raporu tarafımıza iletilmiştir. Bu raporda fikri mülkiyet haklarının genel itibariyle topluluk mevzuatına uyumlu olduğu ancak bazı kanunlardaki (sınai mülkiyet mevzuatı ile 5846 sayılı Kanun) hükümlerin hala uyumsuzluklar arz ettiği belirtilmiş ve uyumsuzluk arz ettiği düşünülen hususlar bildirilmiştir.

Fikri Mülkiyet Hukuku Faslı Müzakereleri Açılış Kriterleri Tarama toplantıları sonrasında Fikri Mülkiyet Hukuku Faslı’nın müzakereye açılabilmesi için bir Avrupa Komisyonu tarafından açılış kriteri öngörülmüştür. Açılış kriteri gereğince Türkiye’nin Komisyona, “sonuçlandırma tarihleri ve ara hedefleri içerecek şekilde, bu faslın kapsadığı her alan itibariyle müktesebatın uygulanması için gerekli kapasitenin oluşturulmasına yönelik bir eylem planı” sunması beklenmiştir.

Eylem Planı İlgili kurumların katkıları ve ABGS’nin koordinasyonu ile söz konusu Eylem Planı hazırlanmış ve Ocak 2008’de Avrupa Komisyonu’na gönderilmiştir.

Eylem Planı Komisyon, “Fikri Mülkiyet Hukuku Eylem Planı”nın, açılış kriterini karşıladığı kabul ederek, faslın müzakereye açılmasını üye ülkelere öneren “Komisyon Değerlendirme Raporunu” hazırlamış ve üye ülkelere sunmuştur.

Müzakere Pozisyon Belgesi Bu süreci takiben Avrupa Birliği tarafından “Fikri Mülkiyet Hukuku” faslına ait “AB Ortak Müzakere Pozisyon Belgesi” ile dört teknik kapanış kriteri tarafımıza iletilmiştir. AB Ortak Müzakere Pozisyon Belgesi’nde, Türkiye tarafından sunulan Eylem Planının Avrupa Birliği tarafından takip edileceği; bu kapsamda Türkiye’nin kaydettiği gelişmelere ilişkin olarak AB’ye düzenli ve yazılı bilgi sunmasının beklendiği belirtilmiş, ve korsan ve sahtecilikle mücadele konusunun AB tarafından yakından izlendiği vurgulanmıştır.

Kapanış Kriterleri -Ülkemizle diyalog mekanizması oluşturma talebinin hayata geçirilmesi, -Ülkemizin korsan ve sahte mallarla mücadele konusunda uygulama kapasitesinin güçlendirilmesi, -Kovuşturma, soruşturma ve yargılama faaliyetlerinde korsan ve sahtecilik konularında kayda değer düşüşü sağlayacak şekilde etkin uygulama sağlanması -Üyelikle beraber uygulanmak üzere hakların tükenme ilkesini birlik sınırları içinde kabul edilmesi

Türkiye-AB Hükümetler Arası Katılım Konferansı ve Fikri Mülkiyet Hukuku Faslının Müzakereye Açılması AB Katılım Müzakereleri kapsamında ‘Fikri Mülkiyet Hukuku’ faslının müzakereye açılmasına ilişkin toplantı, 17 Haziran 2008 tarihinde Lüksemburg’da gerçekleştirilmiş olup Katılım Konferansında Fikri Mülkiyet Hukuku ile Şirketler Hukuku fasılları müzakerelere açılmıştır.

Kapanış Kriterleri Değerlendirme Toplantısı (13 Ekim 2008) 13 Ekim 2008’de Brüksel’de Türkiye’den ilgili kurum temsilcileri ile AB Komisyonu uzmanlarının katılımıyla düzenlenen toplantıda; kapanış kriterlerinin karşılanmasına yönelik Türkiye tarafından gerçekleştirilen çalışmaların Komisyon tarafından gözlemleneceği, kaydedilen gelişmelerin izlenmesinde istatistiklerden faydalanılabileceği, gerçekleştirilen çalışmalara ilişkin Türkiye’nin Komisyona düzenli rapor sunmasının faydalı olacağı, AB Komisyonu uzmanlarının Türkiye’ye ziyaretlerde bulunabileceği, müzakere sürecinde iletişimin ve koordinasyonun çok önemli olduğu ifade edilmiştir.

Teşekkür Ederim Bilge Kılıç bkilic@telifhaklari.gov.tr