TÜKETİCİ HUKUKU MAHKEME KARARLARI YARGITAY İÇTİHATLARI SUNUM NOTLARI Hazırlayan İlhan KARA Ankara Hakimi-2011

BİRİNCİ BÖLÜM 1.AMAÇ: Tüketici Hukuku ve Tüketici Kanunundaki temel amaç TÜKETİCİ olarak ifade edilen kitlenin korunması amaçlanmıştır. Avrupa ve Amerika’da yaşanan gelişmelere paralel olarak ülkemizde yasal mevzuat hazırlanması ihtiyacı doğmuştur. 1995 yılında kamuoyunda PROMOSYON YASASI olarak bilinen 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun yasalaşarak 08 Eylül 1995 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Yürürlüğe giren kanun ihtiyaçları tam olarak karşılamadığı için 2003 yılında 4822 sayılı yasa ile önemli değişiklikler yapıldı ve bu değişiklikler 14 Haziran 2003 tarihinde yürürlüğe girdi. Yapılan bu değişikliklerle kamuyararına uygun olarak tüketicilerin güncel ve önemli temel sorunlarının çözülmesi amaçlanmıştır.

4822 yasa ile yapılan değişikliklerle Tüketicilerin SAĞLIK GÜVENLİK, EKONOMİK ÇIKARLARI KORUMA, AYDINLATMA-BİLGİLENDİRME, EĞİTİM, ÇEVRESEL TEHLİKELERDEN KORUMA VE ÖNLEM ALMA, GÖNÜLLÜ ÖRGÜTLER KURMA, MADDİ-MANEVİ ZARARLARIN TAZMİNİ AMAÇLANMIŞTIR.

TÜKETİCİNİN KORUNMASINA İLİŞKİN TEMEL NEDEN : TÜKETİCİLERİN KORUMYAYA MUHTAÇ VE DAHA ZAYIF KONUMDA OLMASIDIR.

4077 SAYILI KANUN’UN KORUMA ALANI VE KAPSAMI: TÜKETİCİ KANUNU MAL VE HİZMET PİYASALARINDA TÜKETİCİ İLE SATICI-SAĞLAYICI (ÜRETİCİ, İTHALATÇI, BAYİ, ACENTE, KREDİ VEREN, SAĞLAYICI VB.) ARASINDA YAPILAN HER TÜRLÜ İŞLEMİ TÜKETİCİ SÖZLEŞMESİ SAYMAK SURETİYLE ÖNEMLİ ÖLÇÜDE GENİŞLETMİŞTİR.

TÜKETİCİ SÖZLEŞMELERİNİN TESPİTİNDE DOKTRİNDE VE UYGULAMADA ÜÇ FARKLI YÖNTEM KULLANILMAKTADIR. OBJEKTİF YÖNTEM, SUBJEKTİF YÖNTEM, KARMA YÖNTEM,

OBJEKTİF YÖNTEM: YASA KOYUCUNUN SINIRLI SAYIDA (TADADİ-TAHDİDİ) TEK TEK SAYDIĞI SÖZLEŞMELER TÜKETİCİ İŞLEMİ KABUL EDİLİR. BU HAHDE TARAFLARIN HİÇBİR ÖNEMİ YOKTUR.

SUBJEKTİF YÖNTEM: ESAS KISTAS TÜKETİCİ OLUP, TÜKETİCİNİN YAPTIĞI BÜTÜN İŞLEMLER AYRIM GÖZETMEKSİZİN TÜKETİCİ SÖZLEŞMESİ OLARAK KABUL EDİLİR.

KARMA YÖNTEM: BAZI SÖZLEŞMELERİN TÜKETİCİ İŞLEMİ OLACAĞI VEYA OLMAYACAĞI BELİRTİLDİKTEN SONRA BUNUN DIŞINDA KALAN TÜKETİCİNİN TARAF OLDUĞU TÜM SÖZLEŞMELER TÜKETİCİ SÖZLEŞMESİ OLARAK KABUL EDİLİR.

TÜKETİCİ KİMDİR? TÜKETİCİ BİR MAL VEYA HİZMETİ TİCARİ VEYA MESLEKİ OLMAYAN AMAÇLARLA EDİNEN, KULLANAN VEYA YARARLANAN GERÇEK YADA TÜZEL KİŞİDİR.

TÜKETİCİ SÖZLEŞMELERİNİN TEMEL ÖZELLİKLERİ: MAL VEYA HİZMET ALINMASINI AMAÇLAR, SÖZLEŞMENİN ÇEŞİDİ VE NİTELİĞİ ÖNEM TAŞIMAZ, SATIŞ SÖZLEŞMESİ, TRAMPA SÖZLEŞMESİ, TAKSİTLİ SATIŞ SÖZLEŞMESİ, DEVRE TATİL SÖZLEŞMESİ, PAKET TUR SÖZLEŞMESİ, KAMPANYALI SATIŞ SÖZLEŞMELERİ, KAPIDAN SATIŞ SÖZLEŞMELERİ, KREDİ KARTI SÖZLEŞMESİ, TÜKETİCİ KREDİ SÖZLEŞMELERİ, (BİREYSEL BANKACILIK İŞLEMLERİ) - Tüketici Kredisi, - Konut Kredisi, - Taşıt Kredisi, - Nakit Kredi Sözleşmesi vb. ABONELİK SÖZLEŞMELERİ,(Su, Elektrik, Doğalgaz, Dergi vb.) EĞİTİM SÖZLEŞMELERİ, KONUT VE TATİL AMAÇLI TAŞINMAZ ALIM SÖZLEŞMELERİ,

YARGITAY UYGULAMASINDA BAZI SÖZLEŞMELER TÜKETİCİ SÖZLEŞMESİ OLARAK KABUL EDİLMEMEKTEDİR. ESER SÖZLEŞMESİ, VEKALET SÖZLEŞMESİ, TAŞIMA SÖZLEŞMESİ, SİGORTA SÖZLEŞMESİ,

BİR SÖZLEŞMENİN TÜKETİCİ SÖZLEŞMESİ KABUL EDİLMESİ İÇİN TÜRK HUKUK SİSTEMİNDE ESAS ALINAN KISTAS TÜKETİCİ OLMASI NEDENİYLE TARAFLARDAN BİRİNİN TÜKETİCİ OLMASI, KARŞI TARAFIN SATICI VEYA SAĞLAYICI OLMASI ZORUNLU VE YETERLİDİR. BUNUN DIŞINDA ARANAN BAŞKA BİR UNSUR YOKTUR.

GÖREVLİ MAHKEME: MAHKEMELERİN GÖREVİ KANUNLA BELİRLENİR. GÖREVE İLİŞKİN KURALLAR KAMU DÜZENİNDENDİR.(YENİ HMK m.1) GÖREV DAVA ŞARTI OLUP YARGILAMANIN HER AŞAMASINDA HAKİM TARAFINDAN RE’SEN NAZARA ALINIR. TÜKETİCİ SÖZLEŞMESİNDEN DOĞAN İHTİLAFLARDA TÜKETİCİ MAHKEMELERİ GÖREVLİDİR. MÜSTAKİL TÜKETİCİ MAHKEMESİ OLMAYAN YERLERDE ASLİYE HUKUK MAHKEMELERİ TÜKETİCİ MAHKEMESİ SIFATIYLA DAVAYA BAKAR.

TÜKETİCİ MAHKEMELERİNİN TARİHÇESİ: 4077 SAYILI TÜKETİCİ KANUNU 08 EYLÜL 1995 TARİHİNDE YÜRÜRLÜĞE GİRDİ. HSYK 22.06.1995,437-2 SAYILI KARARI İLE 4077 SAYILI YASA KAPSAMINDA KALAN DAVALARA DEĞERE BAKILMAKSIZIN ASLİYE TİCARET MAHKEMELERİ OLMAYAN YERLERDE ASLİYE HUKUK MAHKEMELERİ BU DAVALARA BAKMAKLA GÖREVLENDİRİLDİ. HSYK 24.03.2005 TARİH VE 188 SAYILI KARARI İLE MÜSTAKİL TÜKETİCİ MAHKEMESİ KURULAN YERLERDE (ANKARA, İZMİR, İSTANBUL, BURSA, ADANA, KAYSERİ, SAMSUN…) BU MAHKEMELER OLMAYAN YERLERDE ASLİYE HUKUK MAHKEMELERİ TÜKETİCİ MAHKEMESİ SIFATIYLA BU DAVALARA BAKMAKLA GÖREVLENDİRİLMİŞTİR. TÜKETİCİ SÖZLEŞMELERİNİ TÜRK TİCARET KANUNU ANLAMINDA TARAFLARDAN BİRİSİ TACİR OLDUĞUNDAN TİCARİ İŞ MAHİYETİNDEDİR. BU MAHKEMELER FAALİYET ALANI AÇISINDAN EN ÇOK TİCARET MAHKEMELERİNE BENZER.

TÜKETİCİ MAHKEMELERİNİN NİTELİĞİ: ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ NEVADINDA BİR MAHKEMEDİR. TÜKETİCİ MAHKEMESİ SULH MAHKEMESİ EŞİTİ BİR MAHKEME DEĞİLDİR. TÜKETİCİ MAHKEMESİ, ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ NEVADINDAN BİR MAHKEME OLDUĞUNDAN TEMYİZ SÜRESİ TEBLİĞDEN İTİBAREN 15 GÜNDÜR. TÜKETİCİ MAHKEMESİNDE YARGILAMA USULÜ BASİT YARGILAMA USULÜNE TABİDİR.

TÜKETİCİ MAHKEMESİNE KİMLER DAVA AÇABİLİR? TÜKETİCİLER, TÜKETİCİ ÖRGÜTLERİ, TÜKETİCİ DERNEKLERİ, SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞI, TÜKETİCİ SÖZLEŞMESİNE TARAF OLAN, - SATICI, - İMALATÇI, - BAYİİ, - ACENTE, - BANKA DAVA AÇABİLİR. TÜKETİCİ MAHKELERİNDE SADECE TÜKETİCİLERİN DAVA AÇABİLECEĞİNE İLİŞKİN DÜŞÜNCE YASA KOYUCUNUN AMACINA UYGUN OLMADIĞI GİBİ YASADAKİ MEVCUT DÜZENLEMEYEDE UYĞUN DEĞİLDİR. SÖZLEŞMENİN TARAFI OLAN HERKES HUKUKİ YARARI BULUNMAK KAYDIYLA DAVA AÇABİLİR.

YETKİLİ MAHKEME: GENEL YETKİLİ MAHKEME DAVALININ YERLEŞİM YERİ MAHKEMESİDİR. (YENİ HMK m.5) SÖZLEŞMEDEN DOĞAN DAVALARDA SÖZLEŞMENİN İFA EDİLECEĞİ YER MAHKEMESİDE YETKİLİDİR. (m.10) TÜKETİCİ KANUNUNDA YETKİYE İLİŞKİN YAPILAN ÖZEL DÜZENLEME MEVCUT OLUP (4077 s.K. 23/3) BUNA GÖRE TÜKETİCİ DAVALARI TÜKETİCİNİN İKAMETGAH MAHKEMESİNDE AÇILABİLİR. ANCAK GAYRİMENKULUN AYNINA İLİŞKİN İHTİLAFLARDA TAŞINMAZIN BULUNDUĞU YER MAHKEMESİ KESİN YETKİLİDİR. (YENİ HMK m.12) BU HALDE TÜKETİCİ KENDİ İKAMETGAHINDA DAVA AÇAMAZ.

TÜKETİCİ SORUNLARI HAKEM HEYETİ: 4077 SAYILI YASAYLA GETİRİLEN EN ÖNEMLİ YENİLİKLERDEN BİRİSİ TÜKETİCİ SORUNLARI HAKEM HEYETİ MÜESSESESİNİN FAALİYETE GEÇMESİDİR. İL VE İLÇE MERKEZLERİNDE TÜKETİCİ KANUNUNDAN DOĞAN İHTİLAFLARI ÇÖZMEK AMACIYLA EN AZ BİR TÜKETİCİ SORUNLARI HAKEM HEYETİ OLUŞTURULMASI ZORUNLUDUR. DAVA DEĞERİ 2011 YILI İÇİN 1.031,87-TL ALTINDA OLAN UYUŞMAZLIKLARDA HAKEM HEYETİNE BAŞVURU YAPILMASI ZORUNLUDUR. VERİLEN KARARLAR İLAM HÜKMÜNDEDİR. TEBLİĞDEN İTİBAREN 15 GÜN İÇİNDE TÜKETİCİ MAHKEMELERİNE İTİRAZ YAPILABİLİR. BELİRLENEN MİKTARIN ÜZERİNDEKİ İHTİLAFLAR VEYA DEĞERİ PARAYLA ÖLÇÜLEMEYEN İHTİLAFLARDA VERİLEN KARARLAR DELİL MAHİYETİNDEDİR.

TÜKETİCİ KANUNU KAPSAMINDA KALAN SÖZLEŞMELERDE MALIN AYIPLI OLMASI HALİNDE TÜKETİCİ SEÇİMLİK HAKLARA SAHİPTİR. SÖZLEŞMEDEN DÖNME VE BEDEL İADESİ İSTEME, MALIN AYIPSIZ YENİSİ İLE DEĞİŞTİRİLMESİ, AYIP ORANINDA BEDELDE İNDİRİM, ÜCRETSİZ ONARIM,

TÜKETİCİ KANUNU KAPSAMINDA HAKSIZ ŞART (4077 s.K.m.6) YAPILAN SÖZLEŞMEDE SATICI VE SAĞLAYICININ TÜKETİCİ İLE MÜZAKERE ETMEDEN TEK TARAFLI OLARAK SÖZLEŞMEYE KOYDUĞU, SÖZLEŞEMEDEN DOĞAN HAK VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ İYİ NİYET KURALLARINA AYKIRI DÜŞECEK ŞEKİLDE TÜKETİCİ ALEYHİNE DENGESİZLİĞE NEDEN OLAN SÖZLEŞME KOŞULLARI HAKSIZ ŞART SAYILIR VE TÜKETİCİYİ BAĞLAMAZ. BUNA GÖRE; SÖZLEŞMEYE MÜZAKERE EDİLMEDEN TEK YANLI OLARAK KONULMUŞ OLMASI, TÜKETİCİ ALEYHİNE DENGESİZLİK OLUŞTURMASI, İYİ NİYET KURALLARINA AYKIRI OLMASI HALİNDE SÖZLEŞMEDİ ŞART HAKSIZ ŞART OLARAK KABUL EDİLİR.

İKİNCİ BÖLÜM TÜKETİCİ KANUNUNDA DÜZENLENEN SÖZLEŞMELER: TAKSİTLİ SATIŞ (m.6/A): Satış bedelinin en az iki taksitte ödendiği mal veya hizmetin sözleşmenin düzenlendiği anda ifa edildiği satım sözleşmesidir. Yazılı şekilde yapılması zorunludur. DEVRE TATİL SÖZLEŞMESİ (m.6/B) Devre tatil sözleşmeleri en az 3 yıl süre ile yapılan ve bu süre zarfında bir yıl içinde belirli veya belirlenecek ve bir haftadan az olmayacak dönem için bir veya daha fazla sayıda taşınmazın kullanım hakkı, devri yada devri taahhüdünü içeren sözleşmelerdir. Sözleşmenin yazılı olarak yapılması zorunludur. Devre tatil sözleşmesi imzalanmasından itibaren tüketicinin 10 günlük cayma hakkı mevcuttur. (Yönetmelik m.6) Ancak bu süre Yüksek Yargıtay yerleşik uygulamasına göre tecrübe ve muayene koşulunun fiilen yerine getirildiği tarihten itibaren başlar.

PAKET TUR SÖZLEŞMELERİ (m PAKET TUR SÖZLEŞMELERİ (m.6/C) Paket tur sözleşmeleri, ulaştırma, konaklama ve bunlara yardımcı sayılmayan diğer turistik hizmetlerinin en az ikisinin birlikte herşeyin dahil olduğu fiyatla satılan ve satış taahhüdü yapılan ve hizmeti 24 saatten uzun bir süreyi kapsayan ve gecelik konaklamayı kapsayan yazılı bir sözleşmedir. Yazılı olarak yapılması zorunludur. KAMPANYALI SATIŞ SÖZLEŞMELERİ (m.7) Kampanyalı satış, gazete, radyo, tv vb. yollarla tüketiciye duyurularak düzenlenen kampanyalara iştirakçi kabul edilmesi veya mal ve hizmetin daha sonra teslim veya ifa edilmesi suretiyle yapılan satımdır. Kampanyalı satışlar Sanayi Bakanlığı izniyle yapılır.

KAPIDAN SATIŞ SÖZLEŞMELERİ (m KAPIDAN SATIŞ SÖZLEŞMELERİ (m.8) Kapıdan satış işyeri, fuar, panayır gibi satış mekanları dışında yapılan satımdır. Bu tür satışlarda tüketici teslim tarihinden itibaren 7 gün içerisinde koşulsuz cayma hakkına sahiptir. MESAFELİ SÖZLEŞMELER (m.9/A) Mesafeli sözleşmeler yazılı görsel telefon ve elektronik ortamda veya diğer iletişim araçları kullanılarak tüketicilerle karşı karşıya gelinmeksizin yapılan ve malın veya hizmetin tüketiciye anında veya sonradan teslimi veya ifası kararlaştırılan sözleşmelerdir. TÜKETİCİ KREDİSİ SÖZLEŞMELERİ (M.10) Tüketicilerin mal veya hizmet edinmek amacıyla kredi verenden nakit olarak aldıkları kredidir. Yazılı olarak yapılması zorunludur. KREDİ KARTI SÖZLEŞMELERİ (M.10/A) Kredi kartı ile mal veya hizmet alımı sonucu nakdi krediye dönüşen veya kredi kartı ile nakit çekim suretiyle kullanılan kredi kullanma aracıdır.

SÜRELİ YAYINLAR (m. 11) Süreli yayın kuruluşlarınca düzenlenen ve her ne amaç ve şekilde olursa olsun, bilet, kupon iştirak numarası, oyun, çekiliş vb. yollarla süreli yayın dışında ikinci bir ürün veya hizmetin verilmesinin taahhüt edildiği durumlarda kitap, dergi, ansiklopedi, optik disk gibi yayıncılık amaçlarına aykırı olmayan kültürel ürünler dışında hiçbir mal yada hizmetin taahhüdü ve dağıtımı yapılamaz. ABONELİK SÖZLEŞMELERİ (m.11/A) Tüketicinin taraf olduğu her türlü abonelik sözleşmesi bu kapsamda sayılır.

TÜKETİCİ MAHKEMESİ UYGULAMALARI VE YARGITAY İÇTİHATLARI