Alerjide akılcı ilaç kullanımı DR. FATİH ÇİÇEK ULUDAĞ ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ ÇOCUK İMMÜNOLOJİ VE ALERJİ BİLİM DALI

AKILCI İLAÇ KULLANIMI Akılcı İlaç Kullanımı tanımı ilk defa 1985 yılında Nairobi’ de Dünya Sağlık Örgütü tarafından yapılmıştır. “Kişilerin klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre uygun ilacı, uygun süre ve dozda, en uygun maliyetle ve kolayca sağlayabilmeleridir.” İlk olarak Hollanda’da yeni bir klinik farmakoloji ve farmakoterapi eğitim modeli (RASYONEL FARMAKOTERAPİ, 1984). Bu model ile ilaçla tedavi maliyetlerinde belirgin bir azalma sağlanmış. Conference of Experts on the Rational Use of Drugs, World Health Organization, Nairobi, Kenya, WHO/CONRAD/WP/RI, (25-29.12.1985).

TANI VE TEDAVİ SÜRECİNDE AKILCI İLAÇ KULLANIMI Hastanın sorununun saptanması ve uygun tanının konması, Tedavi ile hedeflerin belirlenmesi, İlaçlı veya ilaçsız, etkili ve güvenilir tedavinin tanımlanması, Tedavinin uygunluğunun ve maliyetinin değerlendirilmesi, Hastaya tedavinin amacı, uygulama şekli, süresi, olası yan etkiler ile ilgili bilgi ve uyarıların verilmesi → hasta uyuncunun ve tedavi başarısının ↑ önemli Eğer ilaçla tedavi uygulanacaksa uygun ilaçların seçimi,

TANI VE TEDAVİ SÜRECİNDE AKILCI İLAÇ KULLANIMI Çoklu ilaç kullanımlarında etkileşimlerin öngörülmesi, Her bir ilaç için uygun dozun ve uygulama süresinin belirlenmesi ve uygun reçetenin yazılması gerekmektedir. Bu aşamada güncel tanı ve tedavi kılavuzları esas alınmalıdır. Tüm şartlar sağlandıktan, tedavi kararı verildikten sonra hasta ve hasta yakını tedavi hakkında tekrar bilgilendirilmelidir.

SORUMLULUK SAHİBİ TARAFLAR Hekim Eczacı Hemşire Diğer sağlık personeli Hasta ve hasta yakını Üretici Düzenleyici otorite Diğer (fakülteler, diğer eğitim kurumları, medya vb.)

Tedavi seçenekleri Ekonomik etmenler İlaç endüstrisinin etkileri Alışkanlıklar İş yükü ve personel sıkıntısı Yasal etmenler Yetersiz ve eksik bilgi Sosyo-kültürel etmenler Diğer etmenler

BİZİM AÇIMIZDAN SORUNLAR MEZUNİYET ÖNCESİ DÖNEM İlaçlara ilişkin eğitimlerin daha çok teorik olarak öğrenciye aktarımı şeklinde olması. ASIL GEREKSİNİM; Hangi hastada hangi ilacın neden ve nasıl seçildiğinin yöntemi ve pratiğinin öğretilmesi Bu pratiğin meslek hayatına yansıtılması.

BİZİM AÇIMIZDAN SORUNLAR MEZUNİYET SONRASI DÖNEMDE Görüleni-yapılanı örnek alma(meslektaşı taklit etme) Alışkanlıklar Hasta baskısı, sosyo-kültürel faktörler Zaman, personel sıkıntısı Sürekli eğitim eksikliği Sektör baskısı Yasal faktörler

AKILCI OLMAYAN İLAÇ KULLANIMI ŞEKİLLERİ Gerekmediği halde ya da gereğinden fazla çeşit ilaç kullanılması, çoklu ilaç kullanımı İlaçların gereksiz ve aşırı kullanımı, kendi kendine ilaç kullanma(reçete ile verilmesi gereken ilaçların reçetesiz kullanımı) Yan etkiler konusunda bilgilendirme eksikliği Klinik rehberlere uyumsuz, kanıta dayanmayan tedavi seçimi Piyasaya yeni çıkan ilaçlara aşırı eğilim İlaç kullanımında özensiz davranılması (uygulama yolu, süre, doz..) Uygunsuz kişisel tedavilere başvurulması

AKILCI OLMAYAN İLAÇ KULLANIMI ŞEKİLLERİ (2) Gereksiz antibiyotik tüketimi Gereksiz enjeksiyon önerilmesi Gereksiz ve uygunsuz vitamin kullanımı Bilinçsiz gıda takviyesi ve bitkisel ürünlerin kullanımı İlaç-ilaç etkileşimleri ve besin-ilaç etkileşimlerinin ihmal edilmesi Dünya genelinde reçete edilen ilaçların yarısından fazlasının uygun olmayan biçimde reçete edildiği, hazırlandığı ya da satıldığı ve hastaların da reçete edildiği şekilde kullanmadığı bildirilmiştir. WHO. (2007). WHO Operacional package for assessing, monitoring and evaluating country pharmaceutical situations. Guide for coordinators and data collectors. WHO Operacional package for assessing, monitoring and evaluating country pharmaceutical situations Guide for coordinators and data collectors.

AKILCI OLMAYAN İLAÇ KULLANIMI SONUÇLARI Akılcı ilaç kullanımı tanımında yer alan maddelerden herhangi birinin veya birkaçının karşılanamaması durumu, sadece ülkemizde değil pek çok gelişmiş ülkede de sonuçları gözlenmektedir. Hastaların tedaviye uyuncunun azalmasına, Hospitalizasyon, morbidite ve mortalitenin artmasına, İlaç etkileşimlerine, Bazı ilaçlara karşı direnç gelişmesine, Advers olay görülme sıklığının artmasına, Tedavi maliyetlerinin artmasına neden olur. USA ve UK → yaklaşık 1.5 milyon önlenebilir advers ilaç reaksiyonu / yıl USA ve UK →yaşlılarda tüm hospitalizasyonların %7’ si advers ilaç reaksiyonlarına bağlı Kaynak : The Instıtute of Medicine, USA - BMJ

MEVCUT DURUM sağlık harcamaları artıyor.

İş yükü artıyor.

iş yükü artıyor

2002 yılında 699.1 milyon kutu idi.

Çocuk ve adölesanlara reçete edilen ilaçları inceleyen bir yayında 1999-2014 yılları arasındaki veriler ele alınmıştır. Toplam 38.277 çocuk ve adölesana ulaşılmış ve en sık kullanılan ilaç gruplarının astım grubu ilaçlar olmak üzere sırasıyla antibiyotikler, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuna yönelik ilaçlar, topikal ajanlar, antihistaminikler olduğu belirlenmiştir. Hales CM, Kit BK, Gu Q, Ogden CL. (2018). Trends in prescription medication use among children and adolescents—United States, 1999-2014. JAMA Pediatri, 319(19):2009-20.

AKILCI İLAÇ KULLANIMI İnhaler ilaç formlarını halen kullanmakta olan hastalarda ciddi kullanım hataları ve bilgi eksikliği mevcuttur. Ülkemizde ve dünyada yapılan bir çok çalışmada gösterilmektedir ki inhaler ilaç cihazı kullanan hastaların yaklaşık yarısı herhangi bir eğitim almadan ilaçlarını kullanmaktadırlar. İnhaler ilaç ilk reçetelendiğinde ve sonrasında en az bir kez kontrol vizitinde inhaler kullanım eğitiminin yapılması ile bilgi eksiklikleri giderilebilir ve bu ilaçların etkin ve akılcı kullanımı sağlanabileceği bir çok çalışma ile desteklenmiştir. Ayakta tedavi gören hastalar için kurulan ve maliyeti olmayan İnhale İlaç Eğitim Birimi sayesinde akılcı ilaç kullanımının sağlanabilir. Ayrıca bu birim sayesinde kronik hastalığa sahip hastaların, doğru ilaç kullanmaları neticesinde kuruma tekrar başvuru sayısında azalma olabilir, akılcı ilaç kullanımı sonucunda ilaç zayilerinin, dolayısıyla ilaç maliyetlerinin azalabileceği düşünülmektedir. Ari A., Hess D., MyersImothy R, et al. Solunum Tedavileri Uygulayanlar İçin Aerosol Tedavi Cihazları Rehberi, 2012, 2. Baskı.

Etkinlik (etkinliğine dair kanıt var mı? Kanıt düzeyi nedir?) ‘’Akılcı İlaç Kullanımı’’ İlaçlar; Etkinlik (etkinliğine dair kanıt var mı? Kanıt düzeyi nedir?) Güvenlilik (yan etkiler, ilaç etkileşimleri) Uygunluk (uyglama şekli, sıklığı, kontraendikasyonları, ilaç etkileşimleri) Maliyet kriterleri bazında (kutu fiyatı değil, toplam tedavi maliyeti, enj, iş gücü kaybı vs.) mantıksal bir yaklaşımla düşünme ve analiz sonrası reçete edilmelidir. Akılcı ilaç kullanımı için kabul edilen 8 doğru; temel ilke ⃗͢. Bu ilkeler: doğru ilaç, doğru doz, doğru hasta, doğru zaman, doğru yol, doğru ilaç biçimi, doğru kayıt ve doğru yanıttır.

DSÖ TARAFINDAN AKILCI İLAÇ KULLANIMININ TEŞVİK EDİLMESİ İÇİN ÖNERİLEN 12 TEMEL MÜDAHALE İlaç kullanım politikalarını koordine edecek ve bunların etkilerini izleyecek kurum Eğitim denetim ve karar alma süreçlerinin desteklenmesine yönelik Klinik Tanı ve Tedavi Rehberlerinden yararlanma İlk seçenek tedavileri esas alan temel ilaçlar listesi oluşturma Bölgelerde ve hastanelerde ilaç ve tedavi kurulları kurma Mezuniyet öncesi müfredat programında probleme dayalı farmakoterapi eğitimi vermeyi sağlama Bir gereklilik olarak hizmet içi sürekli tıp eğitimleri düzenlenmesi *WHO Policy Perspectives on Medicines; September 2002

DSÖ TARAFINDAN AKILCI İLAÇ KULLANIMININ TEŞVİK EDİLMESİ İÇİN ÖNERİLEN 12 TEMEL MÜDAHALE Kurumsal çerçevede izleme, denetim ve geri bildirim sistemlerinin geliştirilmesi İlaçlar konusunda bağımsız (tarafsız bilgi) bilgi kaynaklarını kullanma Kamuoyunun ilaçlar hakkında eğitilmesi Etik olmayan mali girişimlerden sakınılması Uygun ve zorunlu düzenlemeleri hayata geçirme İlaçların ve personellerin mevcudiyetini güvence altına almaya yönelik yeterli devlet harcamalarının sağlanması *WHO Policy Perspectives on Medicines; September 2002

AKILCI İLAÇ KULLANIMI TEMSİLCİLERİ ve İŞBİRLİĞİ Sağlık Bakanlığı bünyesinde, akılcı ilaç kullanımı ile ilgili çalışmalar, yaklaşık 20 yıldır sürmektedir. 12 Ekim 2010 → Akılcı İlaç Kullanımı Birimi kurulmuştur. 19 Mart 2012 → Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Bünyesinde Akılcı İlaç Kullanımı, İlaç Tedarik Yönetimi ve Tanıtım Dairesi kurulmuştur. 81 ilin İl Sağlık Müdürlüklerinde Akılcı İlaç Kullanımı İl Temsilcisi bulunmakta → İl içinde kordinasyonu sağlıyor. Hastane Hizmet Kalite Standartları gereğince, hastanelerde → Akılcı İlaç Kullanımı Ekipleri oluşturulmuştur.

www.akilciilac.gov.tr

Kaynaklar Akılcı ilaç kullanımı oturumları için örnek sunum. T.C. Sağlık Bakanlığı, Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu, Akılcı İlaç Kullanımı, İlaç Tedarik Yönetimi ve Tanıtım Daire Başkanlığı. T.C. Sağlık Bakanlığı, Sağlık İstatistikleri Yıllığı, 2013. WHO Guide to Good Prescribing. WHO Policy Perspectives on Medicines; September 2002 Conference of Experts on the Rational Use of Drugs, World Health Organization, Nairobi, Kenya, WHO/CONRAD/WP/RI, (25-29.12.1985).