BİLİMSEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ Yrd. Doç. Dr. Lokman AKBAY MAKÜ Eğitim Fakültesi Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme ABD

Ders #1: Bilim ve bilimsel yöntem Bilim, gerçeğin bir kısmıyla kanıtlamaya dayalı bağ kurma süreci ve bu sürecin sonunda elde edilen bilgiler bütünüdür Fizik: hareket, zaman, konum, kütle, vb. Sosyoloji: toplum, kurum ve kişiler arasındaki ilişkiler Fizik, kimya, astronomi, eğitim, ekonomi, sosyoloji, tarih, vb. gerçeğin bir kısmını ele alıp inceler Bilim genellikle somut gerçekle uğraşır Düşünce, ahlak, inanç, sanat, vb. ile uğraşan bilim alanları da vardır Bilgi sosyolojisi, öğrenme psikolojisi, dinler tarihi, sanat tarihi, vb. Bilim, bilimsel bilgiye dayanarak gelecekle ilgili kestirimlerde bulunur

Ders #1: Bilim ve bilimsel yöntem Bilimin Özellikleri Gerçeğin bir kısmıyla ilgilenme Kanıtlama Deney: en az bir bağımsız değişkenin kontrollü ortamda deneme Gözlem: bir olgunun oluş biçimini gözlemek Belgeleme: tarihi, toplumsal olguları kanıtlarıyla ortaya koymak Araştırma-soruşturma: toplumsal bir olgunun nasıl olduğunu anket, görüşme, soruşturma, kayıt formları kullanarak ortaya koyma Süreç İleri sürülen önermelerde gerçeğin ne olduğu, deney, gözlem, belgeleme ve araştırma-soruşturma ile betimlenme, açıklanma ve yorumlama Zihinsel süreçler: akıl yürütme yolları (tümdengelim, tümevarım, vb.) İşlemsel süreçler: problemin farkına varma, denence kurma ve sınama, sonuç bulma

Ders #1: Bilim ve bilimsel yöntem Bilimsel Bilgi Türleri Sayıltı: doğruymuşçasına kabul edilen, akla ve verilere uygun önermedir Doğruluğu ve yanlışlığı kanıtlanamaz Ancak, veriler doğruluğunu gösterir niteliktedir ‘Kontrol edilmeyen değişkenlerin deney ve kontrol gruplarına etkisi aynıdır’ Denence (hipotez): bir problemin çözümü için ileri sürülen tahmini çözüm önermesidir Denence kurma, problem çözülünceye kadar sürer Bir denence ile problem çözülememişse de, her denence bir bilimsel bilgidir İlke (prensip): neden-sonuç ilişkisini belirten önermedir Doğruluk değerleri %95 - %99 arasında değişebilir ‘Su deniz seviyesinde 760 mm civa basıncında 100 derecede kaynar’ ‘Pekiştireç davranışın yapılma sıklığını artırır’

Ders #1: Bilim ve bilimsel yöntem Bilimsel Bilgi Türleri Genelleme: genel geçerliği olan önermelerdir Doğruluk değerleri ilkelere ve kanunlara göre daha düşüktür Genellemeler birden fazla konu alanını kapsar ‘bilimsel araştırmalarda tümüyle objektif olmak şimdilik mümkün değildir’ Kanun: bir konu alanında kanıtlanmış genel önermelerdir Kanunların doğruluk değerleri %99’un üzerindedir Kanunlar yalnız belirlenen bilim dalı ve alan için geçerlidir ‘her kütle, diğer bütün kütlelerin çarpımıyla doğru orantılı, kütlelerin arasındaki uzaklığın karesiyle de ters orantılı bir kuvvetle çekilir’ (yer çekimi) ‘bir gazın sıcaklığı sabit kalırsa, basıncıyla hacminin çarpımı da değişmez’ (Boyle-Mariotte)

Ders #1: Bilim ve bilimsel yöntem Bilimsel Bilgi Türleri Kuram: çok daha geniş bir alanı açıklamaya çalışan tutarlı önermelerden oluşan soyut yapıdır Kuramın doğruluk değeri, kanun, ilke ve genellemelere göre düşüktür Kuramlar her an yanlışlanabilir ‘Darvin kuramı’ tüm canlıların nasıl oluştuğunu açıklamaya çalışır ‘big-bang kuramı’ tüm evrenin nasıl oluştuğunu açıklamaya çalışır Bilim Kurgu: kanun, ilke, genelleme, kuramca ve kuramlara dayanarak geçmiş ve gelecekle ilgili soyut açıklamalarda bulunur Bilim-kurgu, doğruluk değeri en düşük olan bilimsel bilgi türüdür Doğrulanması uzun zaman alabilir ya da hiç doğrulanmayabilir İnsanın ufkunu genişletebilir, yeni yol, yöntem ve teknik gösterebilir

Ders #1: Bilim ve bilimsel yöntem Bilimsel Bilgi Bilimsel bilgi; şimdilik, belli bir doğruluk değeri taşıyan, olabildiğince nesnel (tarafsız), genellenebilir (evrensel), birikim ürünü ve ucu açık, tekrarlanabilir, kanıtlanabilir, doğrulanabilir, gerçeğin bir kısmıyla ilgili olan, sürekli yenilenen bilgidir Bilimsel yöntemle elde edilen bilgi, kesin (mutlak) değildir, olası bir bilgidir ve doğruluk derecesi yüksektir

Ders #1: Bilim ve bilimsel yöntem Pragmatik felsefeye göre bilimsel yöntem, problem çözme sürecidir J. Dewey’ e göre, bilimsel araştırma yönteminin basamakları: Güçlük yaratan bir durumla karşılaşma (problemi fark etme) Denenceler kurma (olası çözüm önerileri ileri sürme) Denenceleri test etme (veri toplama ve veriyi analiz etme) Denenceleri kabul ve ya ret etme (denenceler verilerle destekleniyor mu?) Bu süreci problem çözülene kadar sürdürme

Ders #1: Bilim ve bilimsel yöntem Yrd. Doç. Dr. Lokman AKBAY MAKÜ Eğitim Fakültesi Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme ABD