Özel Eğitim Hizmetleri Semineri
EĞİTİM HAKKI Eğitim hakkı bütün bireyler için dünya çapında önemi vurgulanan, ulusal ve uluslararası sözleşmelerle güvence altına alınan haklardan biridir.
EĞİTİM HAKKI Eğitim hakkı: Birleşmiş Milletler Genel Kurulu'nun 10 Aralık 1948 tarih ve 217 A(III) sayılı Kararıyla ilan edilen İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin 26. Maddesinde “Herkes eğitim hakkına sahiptir. Eğitim, en azından ilk ve temel eğitim aşamasında parasızdır. İlköğretim zorunludur. Teknik ve mesleksel eğitim herkese açıktır. Yükseköğretim, yeteneklerine göre herkese tam bir eşitlikle açık olmalıdır.” şeklinde ifade edilmektedir.
EĞİTİM HAKKI İnsan hakları beyannamesi ilk evrensel belge olduğu ve tüm dünya ülkelerinde farkındalık yarattığı için önemli bir adım olarak kabul edilmekle birlikte geçmişten günümüze; eğitimde ayrımcılığın önlenmesi, insan haklarına saygı, hakların korunması ve güvence altına alınması konusunda eğitimle ilgili olarak erişilebilirliğin artırılması, eğitim ortamlarının ve eğitim materyallerinin bireylerin ihtiyaçlarına göre düzenlenmesi, bireylerin topluma entegrasyonları yönünde tedbirler alınması, genel öğrenim sistemine katılım veya katılımın teşviki ile ilgili çabaların gerektiğinde güçlendirilmesi, tüm öğretim kurumlarının bireylerin ihtiyaçlarını karşılayacak durumda olması vb. hususlarda uluslararası ve ulusal geniş kapsamlı yasal düzenlemeler yapılmış ve yapılmaya devam etmektedir.
YASAL DÜZENLEMELER • 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun, Özel eğitim ihtiyacı olan bireyler için zorunlu eğitim okul öncesi dönemden başlayarak ortaöğretimi de kapsayacak şekilde düzenlenmiş olup özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin eğitim hakları başta Anayasamız olmak üzere çeşitli yasalar ve uluslararası sözleşmelerle güvence altına alınmıştır. Ülkemizdeki özel eğitim uygulamaları aşağıdaki mevzuat hükümleri bağlamında sürdürülmektedir. • 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun, • 573 sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, • 652 sayılı Kanun Hükmünde Kararname, • Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği.
YASAL DÜZENLEMELER Özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin genel ve mesleki eğitim görme haklarından yararlanabilmelerini sağlamaya yönelik usul ve esaslar Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği ile düzenlemiş olup bu öğrencilere ilişkin iş ve işlemler bu Yönetmelik hükümleri kapsamında yürütülmektedir. Ayrıca kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitimlerine devam eden öğrenciler ile ilgili yürütülecek eğitim hizmetlerinde Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği hükümleri ile birlikte kayıtlı bulundukları okul/kurumda uygulanan mevzuat hükümleri birlikte uygulanmaktadır.
YASAL DÜZENLEMELER Bakanlığımızca özel eğitim ihtiyacı olan bireyler için her tür ve kademede kaynaştırma/bütünleştirme uygulamaları yoluyla eğitim hizmeti verilebildiği gibi bu bireyler için özel eğitim kurumları da açılmaktadır. Bu kapsamda görme, işitme, ortopedik, zihinsel yetersizliği olan bireyler ile otizmi olan bireyler için örgün eğitim hizmeti sunan özel eğitim okul/kurumları Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğüne bağlı olarak eğitim faaliyetlerini yürütmektedir. Ayrıca zorunlu öğrenim çağında olan ve sağlık problemleri nedeniyle doğrudan eğitim kurumlarından yararlanamayacak özel eğitim ihtiyacı olan bireyler için de evde veya hastanede eğitim hizmetleri sunulmaktadır.
EVRENSEL TASARIM İLKELERİ Herhangi bir şey, bir araç tasarlanırken belirli bir ihtiyaca cevap verebilmesi amacıyla tasarlanır. Eğer herkesin ihtiyacına cevap verebiliyorsa bu tasarıma Evrensel Tasarım denir. Evrensel Tasarım, herkes tarafından kullanılabilen, ürünlerin, mekân ve çevrenin tasarımıdır. Hiçbir ayrımcılığa izin vermeden, toplumun mümkün olduğunca çoğunluğunun kullanımını benimseyen bir tasarım anlayışıdır.
EVRENSEL TASARIM İLKELERİ ÖRNEK: Kapı kollarının farklı yükseklilerde olması her zaman herkes için uygun olmayabilir ancak otomatik açılan kapılar herkes tarafından kullanılabilir.
EVRENSEL TASARIM İLKELERİ Evrensel tasarım kavramı temelde yetersizliği olan bireyler için engellerin azaltılması için evrensel yapı tasarımıdır, fakat öğretim programı (müfredat) ve eğitim öğretim sürecine yönelik uygulamaları kapsayacak şekilde etkisi genişlemiştir.
EVRENSEL TASARIM İLKELERİ Eğitim ve öğretim sürecinde özel eğitim ihtiyacı olan öğrenciler genelde öğretim yöntem ve tekniklerinin farklılaştırılmasına / çeşitlendirilmesine bununla birlikte de kullanılan araç ve gereçlerde bir takım uyarlamaların, düzenlemelerin yapılmasına ihtiyaç duyarlar.
EVRENSEL TASARIM İLKELERİ Eğitimde fırsat eşitliğinin sağlanmasına yönelik alınacak tedbirlerin başında, öğrenmenin tüm öğrenciler için gerçekleşebilmesi amacıyla eğitim ortamlarında ve kullanılan araç ve gereçlerde, eğitim öğretim faaliyetlerini kolaylaştırıcı uyarlamalar ve düzenlemeler yapılması gerekliliği yer almaktadır.
EVRENSEL TASARIM İLKELERİ Eşit Kullanım: Farklı yetenekleri ve özellikleri olan tüm kullanıcılar için aynı kullanım olasılığı sağlanmalıdır. Kullanımda Esneklik: Tasarım, bireysel tercihler ve yeteneklere (örn. sağ/sol el kullanımı) göre seçenekler içermeli, seçenekler kullanıcılar için uyarlamaları içermelidir. Basit ve Sezgisel Kullanım: Tasarım, kullanıcının deneyimine, bilgisine, dil yeteneklerine ve mevcut dikkat düzeyine bağlı olmadan, kolay anlaşılabilir olmalı, geniş bir alana uyumlu olmalıdır.
EVRENSEL TASARIM İLKELERİ Algılanabilir Bilgi: Bilgi çevrenin şartlarından ve kullanıcının algılama yeteneklerinden etkilenmeyecek şekilde verilebilmeli, görsel, sözel, grafiksel, dokunsal vb. şekillerde sunulmalıdır. Hata Toleransı: Tasarım, tehlike arz edebilecek durumları dikkate alarak doğabilecek kötü sonuçları en aza indirmelidir.
EVRENSEL TASARIM İLKELERİ Asgari Fiziksel Çaba: Tasarım ürünleri ve mekânlar asgari güçle efektif olarak ve konforlu şekilde kullanılabilmeli ve mekân-çevrelere asgari güç harcanarak konforlu şekilde erişilebilir olmalıdır. Yaklaşım ve Kullanım için Boyut ve Mekan: Her türlü kullanıcının vücut boyutu, duruş şekli ve hareketlilik özelliklerine uyum gösterecek yaklaşım, erişim ve kullanım boyut ve alanı sağlanmalıdır.
ÖĞRENME SÜRECİNDE EVRENSEL TASARIM İÇİN; • Öğrencilere bilgi edinme ve öğrenme için çeşitli seçenekler sunmayı, • Öğrenciye bildiklerini sergilemeleri için çeşitli seçenekler sunmayı, • Öğrencinin ilgi alanlarından yola çıkarak, onların kendilerini tanımalarını sağlamayı ve onları öğrenmeye motive etmeyi içerir. Bu kapsamda eğitim ve öğretim sürecinde evrensel tasarım ilkelerini uygularken; • Öğretim yöntem ve tekniklerini çeşitlendirmeyi,
ÖĞRENME SÜRECİNDE EVRENSEL TASARIM İÇİN; • Araç gereçleri öğrenci ihtiyacına göre çeşitlendirmeyi. • Öğrenme ortamlarında uyarlama ve/veya düzenlemeler yapmayı, • İletişim seçeneklerini çeşitlendirmeyi, • Eğitimde destek teknoloji kullanımına önem vermeyi, • Anlatım biçimlerimizi çeşitlendirmeyi,
ÖĞRENME SÜRECİNDE EVRENSEL TASARIM İÇİN; • Soru sorma biçimlerimizi çeşitlendirmeyi, • Uygulama seçeneklerini arttırmayı, • İzleme ve değerlendirme biçimlerini çeşitlendirmeyi, • Kendimizin ve öğrencimizin bilgi edinme kaynaklarını çeşitlendirmeyi • İşbirliği ve ortak çalışma içinde olmayı,
ÖĞRENME SÜRECİNDE EVRENSEL TASARIM İÇİN Öğrencinin; • Özelliklerine ve ihtiyaçlarına uygun amaçlar belirlemeyi, • Kendisini tanıması için fırsatlar sunmayı, • Sorun çözme ve strateji geliştirme becerilerini desteklemeyi, • Kendisini değerlendirme ve yansıtma becerilerini desteklemeyi göz önünde bulundurmamız yararlı olacaktır.
EVRENSEL TASARIM ÖRNEK: Hem görme sorunu yaşayan hem de öğrenme güçlüğü (spesifik bir okuma güçlüğü) olan bir öğrenci okumayla ilgili becerilerde sorun yaşamaktadır. Evrensel tasarım ilkeleri doğrultusunda öğrencinin ihtiyacına göre kitaplardaki içeriğin anlaşılır hale getirilmesi ve program materyallerinin de bu öğrencinin ihtiyaçlarına uygun tasarlanmış olması önerilmektedir. Okulun basılı ve dijital ortamda ders kitapları tedarik etmesi ve metinlerin dijital metin boyutunun baskı için biçimlendirilebilir olması görme sorununun yarattığı olumsuz etkileri hafifletici olacaktır. Arıca, metinlerde bilişsel olarak anlamayı kolaylaştırıcı bir takım değişikliklerin yapılması gerekmektedir. Örneğin bilinmeyen kelimeler için anlık erişim sağlanması gibi. Bu nedenle yeni kelimeleri anlamada evrensel tasarlanmış bir metin görsel ve bilişsel gereksinimlerin her ikisini birden karşılamaya yardım olacaktır.
BÜTÜNLEŞTİRME Özellikleri ne olursa olsun her çocuğun eğitim olanaklarına eşit oranda erişimi 21. yüzyılda pek çok devletin ulusal bir politikası haline gelmiştir. Herkesin öğrenme yetisine sahip olduğu, hiç kimsenin ırkı, kültürel geçmişi, sosyoekonomik statüsü, fiziksel ya da zihinsel engelleri nedeniyle eğitim hakkından yoksun bırakılamayacağı ülkelerin yasal düzenlemelerinde yer almaktadır.
BÜTÜNLEŞTİRME Günümüzde ülkemizde dahil olmak üzere pek çok ülkenin kalkınma hedefleri arasında özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin gerekli özel eğitim tedbirlerinin alınması yoluyla en az sınırlandırılmış ortamlar olan genel eğitim sınıflarında normal gelişim gösteren akranları ile bir arada eğitim almalarını sağlamak ile ilgili hedefler bulunmaktadır.
BÜTÜNLEŞTİRME Söz konusu durum T.C. Kalkınma Bakanlığı tarafından hazırlanan Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018)’nda “Özel eğitime gereksinim duyan engellilerin ve özel yetenekli bireylerin, bütünleştirme eğitimi doğrultusunda, uygun ortamlarda eğitimlerinin sağlanması amacıyla beşeri ve fiziki altyapı güçlendirilecektir.” şeklinde belirtilmiştir.
BÜTÜNLEŞTİRME Özel eğitim ihtiyacı olan bireyler bedensel, zihinsel, duygusal ve sosyal özellikleri yönünden akranlarından farklı gereksinimleri olan bireylerdir. Bu bireylerin eğitimlerinin hangi ortamlarda karşılanması gerektiği konusu özel eğitim alanında gözlenen gelişmelere paralel olarak farklı biçimlerde ele alınmıştır. Tarihsel süreç içinde özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin eğitimlerinin gerçekleştirildiği ilk ortamlar ayrı yatılı/gündüzlü özel eğitim okulları iken, bugün tüm dünyada ve ülkemizde kaynaştırma/bütünleştirme eğitimi daha fazla kabul görmüş ve benimsenmiş bulunmaktadır .
BÜTÜNLEŞTİRME Bütünleştirme, her birey için bireysel farklılıkları ne olursa olsun, sosyal, kültürel, eğitimsel, yaşamsal aktivite ve fırsatlardan tüm toplum üyelerinin eşit düzeyde yararlanmasını öngören bir üst kavram olup, içerik olarak çok boyutlu ele alınması gerekmektedir. Örneğin; Herkes için kabul görme, saygı ve hoşgörü, Toplum içinde bir bütünlük, fırsat eşitliği, Farklılıkların daha fazla tanınması ve farklılıkları anlamaya çalışma, Tüm alanlarda olanaklara kolayca ulaşılabilirlik,
BÜTÜNLEŞTİRME Her çocuğun bireysel özellikleri ve ihtiyaçlarını dikkate alan eğitim-öğretim planlaması, öğretim programları ve materyallerinin oluşturulması/uyarlanması, eğitim ortamlarının düzenlenmesi ve uygun eğitim ortamlarında eğitim olanaklarına erişimde toplumun tüm bireyleri ile eşit düzeyde erişim fırsatları sunulması gibi pek çok alan bütünleştirmenin kavramı içinde yer almaktadır.
BÜTÜNLEŞTİRME Millî Eğitim Bakanlığı Millî Eğitim İstatistikleri Örgün Eğitim 2015-2016’da yer alan verilere göre zorunlu öğrenim çağında olan özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerin yaklaşık % 80’i eğitimlerini kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitim uygulaması kapsamında sürdürmektedir.
BÜTÜNLEŞTİRME Özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin bütünleştirilmiş eğitim ortamlarında eğitim ve öğretimlerine devam etmeleri, toplumun daha geniş kesimleriyle kaynaşmalarını kolaylaştırmakta, toplumun bu bireylere yönelik olumsuz tutumlarının değişmesini sağlamakta ve dolayısıyla daha fazla sosyal bütünleşme imkanını da beraberinde getirmektedir.
BÜTÜNLEŞTİRMENİN YARARLARI Özel eğitim ihtiyacı olan çocuklar açasından; Kendine güvenir, Cesareti artar, Sorumluluk alma bilinci değişir, Sosyal uyum ve akademik başarısı artar, Topluma kabulü artar, Etkin sosyal iletişim, etkin katılım, işbirliği ve toplumsal yaşam ve uyum becerileri kazanırlar, Ortak yaşam alanlarında birlikte yaşamayı öğrenirler.
BÜTÜNLEŞTİRMENİN YARARLARI Normal gelişim gösteren akranlar açasından; Özel eğitim ihtiyacı olan akranlarına karşı, Önyargıları azalır, Hoşgörü gösterirler, Ortak yaşam alanlarında birlikte yaşamayı öğrenirler, Farklı özellikleri olan bireyleri tanıma olanakları artar, Koşulsuz kabule uygun davranış gösterirler.
EĞİTSEL DEĞERLENDİRME VE TANILAMA ÖZEL EĞİTİM İHTİYACI OLAN BİREYLERİN TESPİT EDİLMESİ Bireylerin özel eğitim ihtiyacı olup olmadığına karar verilebilmesi için rehberlik ve araştırma merkezlerinde oluşturulan özel eğitim değerlendirme kurullarınca eğitsel değerlendirme ve tanılamasının yapılması gerekmektedir. Birey /veli ya da bireyin kayıtlı olduğu okul/kurum tarafından rehberlik ve araştırma merkezlerine başvuru yapılması durumunda eğitsel değerlendirme ve tanılama yapılarak bireyin özel eğitim ihtiyacı olup olmadığına karar verilmekte ve bu doğrultuda özel eğitim değerlendirme kurul raporu düzenlenmektedir.
EĞİTSEL DEĞERLENDİRME VE TANILAMA Bireyin eğitsel değerlendirme ve tanılaması rehberlik ve araştırma merkezinde oluşturulan özel eğitim değerlendirme kurulu tarafından nesnel, standart testler ve bireyin özelliklerine uygun ölçme araçlarıyla yapılır. Eğitsel değerlendirme ve tanılama; eğitimin her tür ve kademesindeki geçişler ile bireylerin eğitim performansı ve eğitim ihtiyaçları dikkate alınarak veli ya da okulun/kurumun isteği üzerine gerektiğinde tekrarlanır.
EĞİTSEL DEĞERLENDİRME VE TANILAMA Veli, eğitsel değerlendirme ve tanılama ile yerleştirme kararlarının her birine birer defa olmak üzere, kararın kendisine tebliğ edildiği tarihten itibaren 60 gün içinde itiraz edebilir. Okul ve kurumlardaki rehberlik ve psikolojik danışma hizmetleri yürütme komisyonu, okula/kuruma kayıt tarihinden itibaren en az 70 iş günlük izleme süreci sonucunda öğrenciyle ilgili eğitsel değerlendirme ve tanılama ya da yerleştirme kararının uygun bulunmaması hâlinde yeniden değerlendirilmesi isteğiyle özel eğitim hizmetleri kuruluna itiraz edebilir. Eğitsel değerlendirme ve tanılama ile yerleştirme kararlarıyla ilgili özel eğitim hizmetleri kuruluna yapılacak itirazlar incelenerek en geç 30 gün içerisinde sonuçlandırılır. Sonuç, veliye, okula/kuruma ve RAM’a yazılı olarak bildirilir.
Özel EĞİTİM HİZMETLERİ KAPSAMINDA HİZMET sunulan bİreyler Bakanlığımız özel eğitim hizmetleri kapsamında; görme engelliler, işitme engelliler, zihinsel engelliler, ortopedik engelliler, dil ve konuşma güçlüğü olan çocuklar, duygusal ve davranışsal bozukluğu olan çocuklar, uyum güçlüğü olan çocuklar vb. tüm engel gruplarının yanında özel yetenekli çocuklara da eğitim hizmeti sağlamaktadır. Zihinsel yetersizliği olan bireyler Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan bireyler Özel yetenekli bireyler Birden fazla yetersizliği olan bireyler Bedensel yetersizliği olan bireyler Otizmi olan bireyler Özel öğrenme güçlüğü olan bireyler Süreğen hastalığı olan bireyler Görme yetersizliği olan bireyler İşitme yetersizliği olan bireyler Dil ve konuşma güçlüğü olan bireyler
Eğİtİm OrtamlarI Özel Eğitim Okul/Kurumları Özel Eğitim Sınıfları Tam Zamanlı Kaynaştırma Evde Eğitim Hastane Sınıfında Eğitim
Özel eğİtİm İhtİyacI olan bİreyler eğİtİm ortamlarIna nasIl yerleştİrİlmektedİr? Özel eğitim ihtiyacı olan birey il/ilçe özel eğitim hizmetleri kurulu tarafından, özel eğitim değerlendirme kurul raporu doğrultusunda uygun resmî okul/kuruma yerleştirilir. Yerleştirme kararı verilirken bireyi yaşadığı çevreden ayırmadan en az sınırlandırılmış ortamda eğitim alması esası gözetilir. Bu doğrultuda özel eğitim ihtiyacı olan birey öncelikle yetersizliği olmayan akranlarının devam ettiği sınıfta tam zamanlı kaynaştırma uygulaması yoluyla, Özel eğitim sınıfında yarı zamanlı kaynaştırma uygulaması yoluyla, Gündüzlü eğitim hizmeti veren özel eğitim okul/kurumunda ya da yatılı özel eğitim okul/kurumunda eğitime devam edebilmektedir. Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliğinin 15 inci maddesinde yer alan hükme göre; Özel eğitim hizmetleri kurulu başkanı bulunduğu ilde bir okula yerleştirilemeyen bireylerden yatılı ilköğretim okuluna yerleştirilecekleri valiliklere, Yatılı ortaöğretim kurumlarına yerleştirilecekleri ise Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğüne bildirmekle yükümlüdür.
Evde eğİtİm hİzmetlerİ Evde eğitim hizmeti; sağlık problemi nedeniyle örgün eğitim kurumlarından doğrudan yararlanamayacak durumda olduğunu sağlık raporu ile belgelendiren okul öncesi, ilkokul, ortaokul ve lise çağındaki özel eğitim ihtiyacı olan öğrenciler için evde sunulan eğitim hizmetidir. Milli Eğitim Bakanlığı Evde ve Hastanede Eğitim Hizmetleri Yönergesi´ne göre, en az dört ay süreyle örgün eğitim kurumundan doğrudan yararlanmasının mümkün olmadığını ya da yararlanması hâlinde olumsuz sonuçlar doğuracağını sağlık raporu ile belgelendirenlere evde eğitim hizmeti verilmektedir.
Evde eğİtİm hİzmetlerİ Evde eğitim alması gereken çocukların aileleri, aldıkları sağlık raporuyla illerde bulunan rehberlik ve araştırma merkezlerine (RAM) başvurduktan sonra, il/ilçe milli eğitim müdürlükleri bünyesinde kurulan özel eğitim hizmetleri kurulu, yapılan bu başvuruları değerlendirerek karara bağlamakta ve öğrencinin evde eğitim almasını gerektiren şartların ortadan kalkması durumuna kadar söz konusu hizmet sunulmaktadır. Öğretmenin ev ev gezerek eğitim verdiği uygulama kapsamında bireyin eğitim performansına göre, ihtiyaç duyduğu alanlarda bireyselleştirilmiş eğitim programı hazırlanmakta, bilgi ve iletişim teknolojilerine ilişkin interaktif öğrenme olanakları vb. hizmetler sunulmakta; evde eğitimde, ailelerin bilgilendirilmesi, desteklenmesi ve eğitimin her aşamasına katılımları sağlanmaktadır.
Evde eğİtİm hİzmetlerİ Evde eğitim hizmetinin yürütülmesi ile ilgili sürece dair tüm planlama özel eğitim hizmetleri kurulu tarafından yapılmaktadır. Bu kapsamda gezerek özel eğitim görevi yapan öğretmenler, özel eğitim öğretmenleri ile bireyin kayıtlı bulunduğu okul ve diğer okullardaki okul öncesi, sınıf ve diğer alan öğretmenleri kurulun yapacağı planlama doğrultusunda evde eğitim hizmetlerini yürütmek üzere milli eğitim müdürlüklerince görevlendirilebilir.
Hastane sInIflarI Hastanede eğitim hizmeti; sağlık problemi nedeniyle sağlık kuruluşlarında yatarak tedavi gören özel eğitim ihtiyacı olan öğrenciler için hastanede sunulan eğitim hizmetidir. Milli Eğitim Bakanlığı Evde ve Hastanede Eğitim Hizmetleri Yönergesi´ne göre, sağlık kuruluşlarında yatarak tedavi görmesi nedeniyle örgün eğitim kurumlarından doğrudan yararlanamayan okul öncesi, ilkokul, ortaokul ve lise çağındaki özel eğitim ihtiyacı olan öğrenciler bu hizmetten yararlanır. Hastanede eğitim hizmeti özel eğitim ihtiyacı olan öğrencinin velisinin yazılı başvuru ve öğrencinin tedavisinden sorumlu hekim/hekimlerin yazılı görüşü ile sağlanır.
Hastane sInIflarI Sağlık kuruluşları bünyesinde valiliklerce açılan hastane sınıflarında ya da hastane sınıfına gelemeyecek durumdaki öğrencilere odalarında sunulan söz konusu eğitim hizmeti kapsamında bireyin eğitim performansına göre, ihtiyaç duyduğu alanlarda bireyselleştirilmiş eğitim programı hazırlanmakta, bilgi ve iletişim teknolojilerine ilişkin interaktif öğrenme olanakları vb. hizmetler sunulmakta; hastanede eğitimde, ailelerin bilgilendirilmesi, desteklenmesi ve eğitimin her aşamasına katılımları sağlanmaktadır. Açılan bu sınıflarda sınıf öğretmenleri eğitim hizmeti sunmaktadır. Ancak özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin kayıtlı bulunduğu okulda uygulanan program ve ders dağıtım çizelgesi ile bireyin özelliği ve öncelikli eğitim ihtiyaçları dikkate alınarak gezerek özel eğitim görevi yapan öğretmenler, özel eğitim öğretmenleri, okul öncesi ile diğer alan öğretmenleri görevlendirilebilir. Bu kapsamda yapılacak görevlendirmeler özel eğitim hizmetleri kurulunun önerisi doğrultusunda milli eğitim müdürlüklerince yapılmaktadır.
ÖZEL EĞİTİM İHTİYACI OLAN BİREYLERİN ÖZELLİKLERİ Her çocuk bir diğerinden farklıdır. Her çocuğun kendine özgü bedensel, bilişsel, sosyal ve duygusal bir yapısı vardır.
ÖZEL EĞİTİM İHTİYACI OLAN BİREYLERİN ÖZELLİKLERİ Bazı çocuklar bilişsel davranışlarda, duyuşsal motor özelliklerde, iletişim becerilerinde ve motor işlevlerde yetersizlik göstermektedir. Bu gelişim alanlarındaki bir ya da birden fazla yetersizlik çocuğu olumsuz yönde etkileyebilmektedir.
ÖZEL EĞİTİM İHTİYACI OLAN BİREYLERİN ÖZELLİKLERİ Özel eğitim ihtiyacı olan bireyler akranları gibi öğrenebilir ve öğrenmeye devam ederler. Öğrenmeleri için öğretim yöntem ve tekniklerinin farklılaştırılması gerekebilmektedir. Normal gelişim gösteren bireylerin kendiliğinden öğrendikleri pek çok beceri onların öğretim amaçları olabilmektedir ve bu becerilerin öğretimi öğrenme özelliklerine göre bireyselleştirilmektedir.
EĞİTİM ORTAMININ DÜZENLENMESİ Sınıfın fiziksel ortamı ile sınıftaki materyaller ve bunların sınıf içerisindeki yerlerinin özel eğitim ihtiyacı olan öğrencinin ihtiyaçları doğrultusunda düzenlenmesi öğrencinin sınıfta bağımsız ve güvenli olarak hareket etmesine olanak sağlayacaktır. Ayrıca sınıftaki sıra, masa, sandalye ve tahtanın yüksekliğinin öğrencinin ihtiyacına göre ayarlanabilir olması, sınıf ortamının ışık, ses vb. etkenler açısından uygun şekilde düzenlenmesi özel eğitim ihtiyacı olan öğrencinin öğrenmesini destekleyeceğinden gerekli tedbirlerin alınması önem arz etmektedir.
ÖĞRETİMİN UYARLANMASI Eğitim ve öğretim faaliyetlerinin sınıftaki tüm öğrencilerin eğitim performansları, eğitim ihtiyaçları ile öğrenme özelliklerinin dikkate alınarak planlanması ve bu doğrultuda takip edilen eğitim programının içeriğinde, eğitim ortamında, öğretim materyallerinde, öğretim yöntem ve tekniklerinde değişiklikler yapılması sunulan eğitim hizmetlerinin verimliliğini arttıracağı gibi özel eğitim ihtiyacı olan öğrenci için uygun öğrenme fırsatları yaratılmasını sağlayacaktır.
ÖĞRETİMİN UYARLANMASI Öğretim uyarlamaları yapılırken özel eğitim ihtiyacı olan öğrencinin yetersizlik türünün dikkate alınması yapılan uyarlamaların öğrencinin ihtiyacına göre çeşitlendirilmesini sağlayacaktır. Aşağıda öğretim sürecine ilişkin öneriler sunulmuş olup uyarlamalar öğrencilerin özellikleri ve ihtiyaçları doğrultusunda farklılaştırılabilir.
ÖĞRETİMİN UYARLANMASI Günlük programın tutarlı ve öğrenciniz tarafından anlaşılabilir olması için mutlaka öğretim ortamını yapılandırın. Ders sunumu sırasında öğrenciyi davranışlarını kontrol edebileceğiniz ve sizi takip edip konuşmalarınızı duyabileceği bir yere oturtun. Sınıf içinde öğrencinizin yakınına örnek model olabilecek ve ihtiyaç duyduğu zamanlarda destek sağlayabilecek öğrenciler oturtun. Öğrenci yüksek ses ve gürültüden rahatsız olabileceği için gürültüsüz bir sınıf ortamı sağlayın.
ÖĞRETİMİN UYARLANMASI Kullandığınız cümleleri jest ve mimiklerle dikkat çekici hale getirin. Öğretimi mutlaka görsel, işitsel ve dokunsal materyallerle destekleyin. Hikayeleri, eylem ve resimleri içeren kart ve fotoğraflar göstererek anlatın bu yolla neden-sonuç ilişkisi kurmasını sağlayın. Öğrencinizin kazandığı bilgi ve becerileri pekiştirmesi, günlük yaşama aktarabilmesi ve okuldaki yapılandırılmış sistemin ev ortamında uygulanabilmesi için anne babayla işbirliği yapın ve onları sürece dâhil edin.
ÖĞRETİMİN UYARLANMASI Akıcı ve anlaşılır düzeyde konuşma becerisine sahip olmayan öğrencinizin kendini ifade etmesi için fırsatlar yaratın ve söylemek istediklerini anlamadığınızda tekrar etmesini isteyin. Konuşurken açık, anlaşılır ifadeler kullanın. Öğrencinizin sözel ifadeleri yanlış anlamasını önlemek için yazılı ve görsel ipuçlarını birlikte kullanın. Öğrencinizin güçlü yönlerini öne çıkarın öğretim ortamınızı yapılandırın. Kendine güvenmesi için destekleyici ortam yaratın.
ÖĞRETİMİN UYARLANMASI Geri bildirimlerinizi onu motive edecek şekilde verin. Olumlu davranışlarını ve sosyal becerilerini ödüllendirin. Öğretim sürecinde somut ve öğrencinin ilgisini çekebilecek materyaller kullanın. Öğretim hedeflerinin küçük parçalara bölün sıra ile öğretin. Öğretimde yardım ve ipuçlarını kullanın tutarlı geri bildirimler verin. Öğrencinin sınıfta ya da okulda bağımsız ve güvenli olarak hareket etmesini sağlayacak şekilde düzenlenmesini sağlayın.
BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI Özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerimiz, öğrenme ve davranış özellikleri bakımından farklılıklar gösterebilirler. Bu öğrencilerimizin eğitim ve öğretim sürecinden etkili ve verimli biçimde yararlanabilmesi, öğretim sürecinin onların bireysel özelliklerine göre düzenlenmesini gerektirir. Bu düzenlemelerin gerçekleştirilmesinde öğrencinin ihtiyacına ve performansına göre hazırlanan Bireyselleştirilmiş Eğitim Programları (BEP), eğitimciler olarak bizlere bir yol haritası çizer.
BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI BEP, bir öğrencinin şu anda hangi noktada olduğuna, hangi alanlarda gelişmesi gerektiğine ve bu gelişimi gerçekleştirebilmesi için gerekli olacak desteğe işaret eden bireysel bir eğitim programıdır.
BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI BEP, öğrencinin kişisel, sosyal, işlevsel ve akademik becerilerde eğitim ihtiyaçlarını karşılamak üzere performans düzeyini temel alarak uzun ve kısa dönemli amaçların, alacağı destek hizmetlerin, kullanılacak yöntem ve tekniklerin, öğrenci için yapılması uygun görülen uyarlama ve düzenlemelerin belirlendiği öğrencinin devam ettiği programdan en üst düzeyde yararlanmasını sağlayan bir programdır.
BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI BEP ile öğrencinin özel gereksinimi ve/veya engelinden kaynaklanan farklı ihtiyaçlarının neler olduğu belirlenerek ve sağlanacak özel eğitim hizmetleriyle öğrencinin bilgi ve beceri eksiklerinin nasıl giderileceği açığa kavuşturulur.
HANGİ ÖĞRENCİLER İÇİN BEP HAZIRLANIR? 1997 yılında yürürlüğe giren 573 sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 4. Maddesinin, “Özel eğitim gerektiren bireyler için bireyselleştirilmiş eğitim planı geliştirilmesi ve eğitim programlarının bireyselleştirilerek uygulanması esastır” hükmü ile BEP’in hazırlanması ve uygulanması zorunlu hale getirilmiştir.
HANGİ ÖĞRENCİLER İÇİN BEP HAZIRLANIR? Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliğinin ilgili hükümlerinde ise BEP’in kimler için, nasıl ve kimler tarafından hazırlanacağına ve nasıl uygulanacağına ilişkin konulara açıklık getirilmiştir.
HANGİ ÖĞRENCİLER İÇİN BEP HAZIRLANIR? Bu kapsamda; • Akranlarına sunulan eğitim-öğretim faaliyetlerinden ve öğretim programlarından tam olarak yararlanamayan, • Eğitim-öğretim sürecinde kullanılan eğitim materyallerinde veya öğretim ve değerlendirmeye ilişkin yöntem ve tekniklerde bir takım uyarlamalara ya da düzenlemelere ihtiyaç duyan,
HANGİ ÖĞRENCİLER İÇİN BEP HAZIRLANIR? Özel gereksinimi ve/veya engeli nedeniyle eğitim performansı olumsuz etkilenen öğrencilerimiz için BEP hazırlamamız gerekir. Bununla birlikte özel gereksinimi ve/veya engeli olmadığı halde bir takım uyarlama ve düzenlemelere ihtiyaç duyan öğrencilerimizin olduğu da bir gerçektir. Bu öğrencilerimiz için de BEP kadar kapsamlı olmasa da bireysel ihtiyaçlarına yönelik öğretim planları hazırlamamız hem öğrencimiz hem de eğitimciler olarak bizler için yararlı birer uygulama olacaktır.
BEP’İN YARARLARI NELERDİR? Eğitimde fırsat eşitliği sağlar. Öğrencinin özgüvenini geliştirir. Öğrenciyi bağımsız bir yaşama hazırlar. Öğrencinin sorumluluk duygusunu geliştirir.
BEP’İN YARARLARI NELERDİR? Aile ile okul personeli arasında iletişim aracı görevi görür. Öğrencinin ihtiyaçları ve bu ihtiyaçların karşılanmasında nelerin yapılabileceği konusunda aile ve çocuğun eğitiminden sorumlu eğitimcilere eşit söz hakkı sağlar. Aile ile okul arasındaki görüş farklılıklarının çözümlenmesine katkı sağlar. Ailenin yalnız olmadığını hissetmesine yardımcı olur.
BEP’İN YARARLARI NELERDİR? Aileye sorumluluk verir. Öğretmen için bir plan ve kılavuz görevi görür. Öğretmenin hedeflenen amaçlar doğrultusunda öğrencinin gösterdiği ilerlemeyi belirlemesinde bir uygulama ve değerlendirme aracı olarak işlev görür. Sınıf ortamı, sınıf dışından gelen uzmanlarla ve destek eğitim hizmeti veren kişilerle paylaşılarak sınıf öğretmeninin alternatif uygulamalar eliştirmesine yardımcı olur. Öğrencinin eğitiminden sorumlu kişilerde, öğrencinin bireysel farklılığına rağmen öğrenebildiğine dair bir farkındalık geliştirir.
DESTEK EĞİTİM ODASI “Destek Eğitim Odası”, okul ve kurumlarda, kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitim uygulamaları kapsamında yetersizliği olmayan akranlarıyla birlikte aynı sınıfta eğitimlerine devam eden özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerin sunulan eğitim hizmetlerinden en üst düzeyde yararlanmaları amacıyla özel araç-gereçler ile eğitim materyalleri sağlanarak oluşturulmuş eğitim ortamlarıdır.
DESTEK EĞİTİM ODASI Destek Eğitim Odası Açmak Zorunlu Mudur? Kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitim uygulamaları kapsamında yetersizliği olmayan akranlarıyla birlikte aynı sınıfta eğitimlerine devam eden özel eğitim ihtiyacı olan öğrenciler ile özel yetenekli öğrencilerin öğrenim gördüğü okul ve kurumlarda “Destek Eğitim Odası” açılması zorunludur.
DESTEK EĞİTİM ODASI Okullarda Destek Eğitim Odası Nasıl Açılır? Destek eğitim odası, il/ilçe özel eğitim hizmetleri kurulunun önerisi doğrultusunda il/ilçe millî eğitim müdürlükleri tarafından açılır.
DESTEK EĞİTİM ODASI Bu kapsamda izlenmesi gereken işlem basamakları aşağıda yer almaktadır. İl/ilçe özel eğitim hizmetleri kurulu tarafından kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitim uygulaması kapsamında okul/kuruma yerleştirilen özel eğitim ihtiyacı olan öğrenciler için her tür ve kademedeki okul/kurumlar bünyesinde il/ilçe milli eğitim müdürlüklerince destek eğitim odası açılır. Destek eğitim odasında eğitim alacak öğrenci sayısına göre okulda veya kurumda birden fazla destek eğitim odası açılabilir. Açılış onayları, açılacak her bir destek eğitim odası için ayrı ayrı olacak şekilde bir defa alınır. Özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilere yönelik okulun fiziki şartları, öğrenci sayıları, yetersizlik türleri ve yetenek alanları göz önünde bulundurularak ayrı destek eğitim odaları açılabilir. Fiziki şartları nedeniyle destek eğitim odası açılamayan okullarda il/ilçe milli eğitim müdürlüklerinin onayı doğrultusunda fen laboratuvarları, resim atölyeleri, müzik odaları vb. uygun alanlar destek eğitim odası olarak kullanılabilir.
DESTEK EĞİTİM ODASI Destek Eğitim Odasında Kimler Eğitim Görebilir? Destek eğitim odasında, okul ve kurumlarda, kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitim uygulaması kapsamında yetersizliği olmayan akranlarıyla birlikte aynı sınıfta eğitimlerine devam eden özel eğitim ihtiyacı olan öğrenciler ile özel yetenekli öğrenciler eğitim görebilir.
DESTEK EĞİTİM ODASI Destek Eğitim Odasında Hangi Öğrencilerin Hangi Derslerden Ne Zaman Eğitim Alacağı Nasıl Belirlenir? Destek eğitim odasında eğitim alacak öğrenciler ile destek eğitim alacağı ders ler, BEP geliştirme biriminin önerileri doğrultusunda rehberlik ve danışma hizmetleri yürütme komisyonunca eğitim öğretim yılı başında belirlenir. Ancak; ihtiyaç halinde söz konusu planlama eğitim öğretim yılı içerisinde revize edilebilir.
DESTEK EĞİTİM ODASI Bir Öğrenci Destek Eğitim Odasında Haftada Kaç Saat Eğitim Alabilir? Öğrencinin destek eğitim odasında alacağı haftalık ders saati, haftalık toplam ders saatinin %40’ını aşmayacak şekilde planlanır. Örneğin; haftalık 30 ders saati öğrenim gören bir öğrenci için söz konusu planlama en fazla 12 ders saati (30x40/100 = 12) olacak şekilde uygulanır.
DESTEK EĞİTİM ODASI Destek Eğitim Odasında Öğrencilere Grup Oluşturularak Eğitim Verilebilir Mi? Destek eğitim odasında öğrencilerin eğitim performansları dikkate alınarak birebir eğitim yapılır. Ancak; BEP geliştirme birimi gerektiğinde eğitim performansı aynı seviyede olan öğrencilerle birebir eğitimin yanında en fazla 3 öğrencinin bir arada eğitim alacağı grup eğitimi de yapılması için karar verebilir.
DESTEK EĞİTİM ODASI Destek Eğitim Odasında Hangi Öğretmenler Görev Alabilir? Destek eğitim odasında öğrencilerin eğitim ihtiyaçlarına göre öncelikle okulun öğretmenlerinden olmak üzere özel eğitim öğretmenleri, sınıf öğretmeni ve alan öğretmenleri ile RAM’da görevli özel eğitim öğretmenleri ya da diğer okul ve kurumlardaki öğretmenler görevlendirilir.
DESTEK EĞİTİM ODASI Destek Eğitim Odasında Eğitim Desteği Alan Öğrencinin Başarı Değerlendirmesi Nasıl Yapılır? Özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerin takip ettikleri programlar temel alınarak eğitim performansı ve ihtiyaçları doğrultusunda BEP hazırlanır. Bireyselleştirilmiş eğitim programlarında; öğrenci için gerekli destek eğitim hizmetlerinin türü, süresi, sıklığı, kimler tarafından nerede ve nasıl sağlanacağına ilişkin bilgiler yer almalıdır. BEP geliştirme biriminde özel eğitim ihtiyacı olan öğrencinin eğitim sürecinde görev alan tüm öğretmenler yer alır ve öğrencinin genel başarı değerlendirmesinde sınıfta yapılan değerlendirmenin yanı sıra destek eğitim odasında yapılan değerlendirme sonuçları da dikkate alınır.
DESTEK EĞİTİM ODASI Destek Eğitim Odasında Yürütülecek Eğitim Hizmetlerinin Planlaması Kim Tarafından Yapılır? Destek eğitim odasında eğitim alacak öğrenciler ile eğitim hizmeti sunacak öğretmenlerin hangi gün ve saatlerde destek eğitim odasında olacaklarına ilişkin planlama okul yönetimince yapılır.
BİR ÜST KURUMA/MESLEKİ YAŞAMA GEÇİŞ Özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerin bir üst sınıfa/kademeye ya da mesleki yaşama geçiş süreçlerinde, eğitim performansları ve ihtiyaçları ile ilgi, istek ve yetenekleri doğrultusunda yapılacak yönlendirmesi büyük önem arz etmektedir. Bu süreçte öğrenci ile ilgili hazırlanmış bilgi, belge ve dosyaların ilgili kişi, kurum ve kuruluşlara iletilmesi ve taraflar arasında gerekli iş birliğinin sağlanması gerekmektedir.
BİR ÜST KURUMA/MESLEKİ YAŞAMA GEÇİŞ Bir üst kuruma geçiş: Genel ilköğretim programını tamamlayan ve Temel Eğitimden Ortaöğretime Geçiş Sistemi kapsamında yerleştirmeye esas puanı olan özel eğitim ihtiyacı olan öğrenciler ortaöğretim kurumlarına yerleştirilme ile ilgili iş ve işlemlerde tercih hakkına sahip olmakla birlikte özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerden özel eğitim değerlendirme kurulu raporu doğrultusunda kaynaştırma yoluyla eğitim alacak öğrenciler, engel durumu ve özellikleri ile ikamet adresleri dikkate alınarak anadolu liseleri, anadolu imam hatip liseleri, mesleki ve teknik anadolu liseleri, çok programlı anadolu liseleri ile mesleki ve teknik eğitim merkezlerine kendileri için ayrılan kontenjan dahilinde il/ilçe öğrenci yerleştirme ve nakil komisyonu kararı ile yerleştirilmektedir.
BİR ÜST KURUMA/MESLEKİ YAŞAMA GEÇİŞ Bir üst kuruma geçiş: Ayrıca, 01/07/2015 tarih ve 29403 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Millî Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik hükümlerince özel eğitim ihtiyacı olan öğrenciler beceri/yetenek sınavıyla öğrenci alan okullara ilgili okul müdürlüklerince oluşturulan komisyon tarafından kendi aralarında yapılacak beceri/yetenek sınavı kapsamında alınmakta ve başarılı olan özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerin kayıtları yapılmaktadır.
AİLE İLE İLETİŞİM VE İŞBİRLİĞİ Anne baba öğretmen işbirliği, anne babalar ve öğretmenlerin öğretim amaçlarına ulaşmada birlikte çaba göstermesi olarak tanımlanabilir. Böylesi bir işbirliğinin gerçekleşmesi öğretmene, anne babaya ve çocuğa pek çok yararlar sağlanmaktadır.
AİLE İLE İLETİŞİM VE İŞBİRLİĞİ Anne babanın ve çocuğun beklentilerinin, gereksinimlerinin daha iyi anlaşılmasını sağlar. Çocuğun okul dışındaki yaşantası için önemli olan birçok davranışın belirlenmesinde daha anlamlı veriler elde edilmesine yardımcı olur. Uygun davranışların hem ev hem de okul ortamlarında pekiştirilmesi için daha fazla olanak sağlar. Anne babaların çocuğun davranışlarındaki değişikliklere ilişkin dönütleri, uygulanan programların sürekli değerlendirilerek geliştirilmesine katkı sağlar.
AİLE İLE İLETİŞİM VE İŞBİRLİĞİ Anne babaların eğitim sürecine katılımının sağlanması yasal düzenlemelerin sürekliliğini sağlar. Öğretmenin amaçlarının ve çocuğun gereksinimlerinin daha iyi anlaşılmasını sağlar. Özel eğitim ihtiyacı olan bir çocuğun anne babası olarak hak ve sorumlulukları hakkında bilgi edinmelerine yardımcı olur. Anne babaya çocuğun okul programı ve bu programa nasıl katılabileceği konusunda bilgi sağlar. Okul programlarının olumlu etkilerinin evde de sürdürülmesinin yollarını arar.
AİLE İLE İLETİŞİM VE İŞBİRLİĞİ Çocuğun gelişimi ve öğrenmesi için daha çok fırsat sağlanır. Kaynakların ve hizmetlerin daha ulaşılabilir duruma gelmesini sağlar. Çocuğun en önemli iki çevresi arasında tutarlılık sağlar.
TEŞEKKÜR EDERİM…