CANLILARDA ETKİLEŞİM

3.1.Canlılarda Beslenme Genel olarak incelendiğinde hayvanların ve bitkilerin benzer besleyici madde ve elementlere gereksinimi vardır. Bitkiler topraktan su ve mineral maddeleri, havadan ise karbondioksit alırlar. Hayvanlar ise bitkileri veya birbirlerini yiyerek, hem enerjilerini hem de vücutlarına gerekli maddeleri bu gıdalardan temin ederler.

Hayvanların bitkilere göre avantajı ise beslenmelerinde temel bileşikler olan aminoasitleri, yağ asitleri, basit şekerleri, diğer bitki ve canlıları yiyerek elde edebilmeleridir. Bitkiler direk olarak bu maddeleri elde edemezler, önce basit nişastayı sentezlemeleri gerekir.Öte yandan hayvanlardaki proteinler birbirinin aynı değildir.

Örneğin, bir geyikteki protein maddesi ile kurttaki birbirinden farklıdır. Bununla birlikte hayvanlar, bitkilerden farklı olarak hayatta kalmalarını sağlayan bazı önemli aminoasit ve birçok vitamini kendileri sentezleyemezler ve bunları mutlaka diğer canlılardan elde etmek zorundadırlar.

a)Bitkilerde beslenme Bataklık ve sulak ılıman bölgelerinde yetişen böcek kapan bitkileri incelendiğinde, özellikle böcekleri çekerek yada tutarak beslendiklerini görebiliriz. Bu bitkilerde gözlenen bu hareket bilinçli olmayıp basit turgor prensiplerine dayanır Dionea

Bunun yanısıra tüm iletim demetine sahipbitkiler, topraktan bazı mineral maddelerini yeterince alamadıklarından büyüyemezler. Böcek kapan bitkiler( insektivorlar) sindirim enzimlerini salgılayarak böcekteki mineral maddeleri çözerler ve besin gereksinimlerini karşılarlar. Ayrıca hücre dışı sindirimi ve absorbsiyon yapmaları nedeniyle aslan, köpek, vs., et yiyen grubuna girerler.

Böcek kapan bitkiler bu tip beslenmenin yanı sıra fotosentez yaparak da besinlerini temin ederler. Böcekkapan bitkilere yandaki Nepenthes,Drosera gibi etçil bitkileri örnek verebiliriz. Drosera Nepenthes

Bitkilerin beslenmesi için gerekli olan temel elementler: Karbon:karbonhidratların temel elementidir. Azot: Proteinlerin yapıtaşıdır Fosfor: Bazı katalitik olaylarda görev yapar Magnezyum: klorofil yapımı için gereklidir ve katalizör Demir: Solunum ve madde taşınımı için gerekli Kalsiyum: Hücre çeperi için gerekli Potasyum: Büyüme, bölünme, klorofil yapımı, karbonhidrat metabolizmas Mikro element: Canlıların az da olsa alması gereken elementlerdir. Örnek: Klor, bor, bakır gibi…

Gerek fotosentez gerekse kemosentez yapamayan bazı bitkiler kendilerine gerekli olan besin maddelerini bulundukları ortamdan hazır alırlar. Canlıları bir çoğu kendileri için gerekli olan elementleri bu yolla sağlarlar.Bu canlılara Heterotrof Canlılar denir.

1)Saprofitik Beslenme(Çürükçük Beslenme): Gıdalarını çürümekte olan organik yapılardan alırlar. Pek çok bakteri ve küf mantarı bu şekilde beslenirler.

2)Parazitik Maddeler Bazı klorofilsiz bitkiler besin maddelerini doğrudan doğruya canlı ortamından sağlar.Bu canlı tam parazittir. Örneğin, Cin saçı (Custuca) veya Canavar otu (Orobanche). Cin saçı Canavar otu

Yarı parazit bitkiler ise klorofillidir ve fotosentez yapabilirler. Bunlar sadece su ve suda erimiş mineral maddelerini alırlar.Örneğin; Ökse otu (Viscum album) bitkisi

3) Simbiyoz Yaşam Bazı bitkiler, ortamlarında yetersiz besin maddesi olmasından dolayı simbiyoz (ortak) yaşarlar. Bu duruma en güzel örnek likenlerdir.

4) Ototrof ( Kendi Besinini Kendi Yapan) Bitkiler Bitkiler yaşamlarının devamını sağlamak için besin üretmek ve ürettikleri besini de ihtiyaçları olan enerjiye çevirmek zorundadırlar. Bitkilerin dış ortamdan aldıkları inorganik maddelerden kendileri için gerekli olan organik maddeleri yapmalarına asimilasyon(özümleme) denir.Bu yeteneğe sahip bitkilere de ototrof bitkiler denir.

b)Hayvanlarda Beslenme Hayvan gıdaları suda erimiş halde veya katı durumda olabilir. Ancak kaynağı ne olursa olsun hayvanlarda besleyici maddeler dört kategoriye ayrılır.Bunlar; 1.Karbonhidratlar ve yağlar 2.Proteinler 3. Mineraller 4. Vitaminler

Bölünme ve büyüme için enerji  karbonhidrat ve yağlar Sindirim sisteminde proteinler  aa Aa  vücut için gerekli proteinlerin yapımında kullanılır Mineraller  sodyum, potasyum, magnezyum.. Kaslar  sinirsel elektrik Demir  hemoglobin İyot  troid bezi..

Beslenmede Lifli Yiyeceklerin Rolü Beslenmemizde lifli yiyeceklerin oldukça önemi vardır. Selüloz ihtiva etmesinden dolayı dışkının hacmini ve su oranını ayarlayarak sindirime yardımcı olur. Ayrıca bağırsak kanserine yakalanma riskini azaltır.

Farklı Sindirim Sistemleri Tek Hücre İçerisinde Sindirim: Küçük besin parçaları, hücre içerisinde bulunan kesecikler içine alınıp sindirilir.Süngerler gibi basit yapılı canlılarda da görülür.

Basit Kese Şeklindeki Canlılarda Sindirim:İlkel çok hücreli canlılarda görülür.Sindirim, kese şeklindeki boşluklarda gerçekleşir.Bu tip sindirime Hücre Dışı Sindirim denir.

İki ucu açık boru şeklindeki sindirim:Bu sindirim sisteminde besinlerin alındığı belirgin bir ağız, artık maddelerin dışarıya atıldığı bir anüs bulunur. Örneğin; toprak solucanı

3.2.Canlılarda Üreme ve Gelişme Bitkilerin Üreme ve Gelişmesi: Karada yaşayan birçok bitki eşeyli ve eşeysiz olarak ürerler. Eşeysiz üremede, bir bitkinin gövde, yaprak gibi kısımlarının yeni bir bitki meydana getirmesidir.Örneğin; çilek, menekşe gibi…

Bitkilerin çoğu eşeyli olarak ürerler.Bu üreme sonucunda tür içi çeşitlilik artar. Hayat Devri: Bitkilerin üreme evreleridir.Hayat devrinde gameetofitler gametleri, sporofitler ise sporları oluşturur.

Hayvanların Üreme ve Gelişmesi:Üreme, bir türün devamlılığını sağlayabilmesi için son derece önemlidir.Tarih boyunca canlılar yaşamlarının devamlarını üremeye borçludurlar.

Örneğin; Bir dönemin en güçlü canlıları olan dinazorların, üreme sırasında yumurtalarının kemirgenler tarafından tahrip edilmesi sonucunda üremeleri azalmış ve günden güne türleri yok olmuştur. Buna karşılık böcekler yüzlerce yumurtayı korunaklı yerlerde saklamış ve tüm dünyaya yayılım göstermeyi ve hayatta kalabilmeyi başarmışlardır.

Hayvanlarda genellikle eşeyli üreme görülür.Asıl üreme şekli eşeyli olan bazı canlılarda zaman zaman eşeysiz üreme görülebilir.

Örneğin kertenkelenin kopan parçasının yerine yenisinin zamanla gelmesi.

Eşeyli üremede haploid n kromozomlu bi yumurta hücresini yine haploid n kromozomlu bir sperm hücresi döller. Burada yumurta hücresi daha büyük ve hareketsiz, sperm hücresi ise daha küçük ve aktiftir.

Hermafroditlik: Bazı hayvanların hem yumurta hem de sperm hücresini aynı evrede oluşturması durumudur.

Yüksek Omurgalılarda Üreme: Dişi ve erkek bireylerde üreme sistemleri farklıdır. Birçok omurgalılarda senenin belli zamanlarında yumurta ve sperm oluşturulur. Buna karşılık insanlarda erkek birey spermi sürekli meydana getirirken, dişi bireylerde ayda bir kez yumurta meydana gelir.İnsan üreme organlarına gonat denilir.