KİŞİLİK

KİŞİLİK Her insan çevresine uyum sağlamak ister. İnsanlar birbirlerinden davranış biçimi bakımından ayrılırlar. İnsanı, başkalarından ayırmaya yarayan, düşünme, duygu, psikomotor gibi davranışları, tüm farklılıkları onun özellikleridir. İnsan bütün davranışları ve özellikleri ile bir bütündür, bütün olduğu için de "kişi"dir. Biz, başkalarından kişiliğimizle ayrılırız. Kişiliğimiz, iç ve dış çevremizle kurduğumuz, diğer bireylerden ayrı, tutarlı ilişki şeklimizdir.

KİŞİLİK KURAMLARI Özellik kuramına göre, bireyin doğuştan getirdiği özellikler bilinirse, kişiliği tanınmış olur. Bu kuramı benimseyen psikologlar, kişilik özelliklerini araştırmışlardır. Allport ve Cattell’in bu konuda önemli çalışmaları vardır. Cattell'e göre, bir insanın genel özellikleri ve bunları meydana getiren kaynak özellikler bulunup, ortaya çıkarılırsa kişiliği tanınır. Yapılan araştırmalar sonunda en önemli 12 kişilik özelliği belirlenmiştir. Olumlu Özellikler Olumsuz Özellikler 1- Neşeli, uysal, sevimli - Umutsuz, dikbaşlı, sevimsiz 2- Sokulgan, bağımsız, iyimser - Çekingen, bağımlı, kötümser 3- Zeki, konuşkan , sorumlu - Zeki olmayan, suskun, sorumsuz 4- Samimi, güvenilir, doğru - Kuşkulu, güvenilmez, kötülük yapar Temel kişilik özelliklerine örnekler

Psikodinamik kuramın kurucusu Sigmund Freud'dur Psikodinamik kuramın kurucusu Sigmund Freud'dur. Bu kurama göre kişiliğin bölümleri, id, ego ve süperego'dur. Freud'a göre, id, ego ve süperegodan birinin, diğerlerinden güçlü ya da zayıf olması farklı kişiliklere neden olur. Örneğin; id'i baskın birey, katı yürekli, süperego'su gelişmiş birey, sevecen olur. Öğrenme kuramları, kişiliği öğrenme ile açıklar, örneğin, eğer bir kişi, değişik durumlarda hoşgörü özelliği ile istediğini elde etmişse, yeni isteklerinde de aynı yolu izler. Bu da o tür davranışları pekiştirir. F. Skinner, kişilik ve koşullanma yolu ile öğrenme arasında ilişki kurar. Öğrenme kuramları, kişiliğin sürekli oluşu ile, bireyin doğuştan getirdiği özellikleri dikkate almamaktadır.

Hümanistik kurama göre, eğer birey koşulsuz sevildiği bir ortamda ise olumlu kişilik özellikleri taşır, kendisinin değerli olduğuna inanır.Varoluşçu kuramda, kişilik kendi kendisini yaratmaktadır. Kişilik, kişinin özgür olması, sorumluluğunu bilerek seçim yapmasıdır.

- Benim için neler değerlidir? - Hayatta ne istiyorum? Kişiliğin bireyin kendisine dönük yönü kişinin benliğidir. Benlik bilinci, bireysel ve toplumsal benlik olmak üzere iki aşamada gelişir. Bireysel benlik, ilkokula yeni başlayan çocukların bireysel algılarıyla algılanan nesneleri birbirinden ayırt edememeleridir. Toplumsal benlik, başka insanları tanıma sonucu ortaya çıkan benliktir. Benlik kişiliğin öznel yanıdır. Şu soruların cevaplarını içerir: - Ben kimim ? - Ben ne yapabilirim? - Benim için neler değerlidir? - Hayatta ne istiyorum?

KİŞİLİĞİ OLUŞTURAN ETKENLER Kişiliğin biçimlenmesinde sosyal ve kültürel etkenler çok önemlidir. Kişiliğin üzerinde ilk rolü aile oynar. Aile kurumunu okul, arkadaş grubu, meslek çevresi izler. Sosyalleşme süreci içinde her birey toplumdaki davranış örneklerini benimser, onlara uyar. Soya çekim yolu ile gelen kişilik özellikleri, kişiliğin fizyolojik, öğrenilerek edinilen kişilik özellikleri ise, kişiliğin kültürel yönünü meydana getirir.

KİŞİLİĞİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Derecelendirme Ölçeği Tarama Listeleri Görüşme Davranış Örneklemi Projektif Ölçme Araçları ( Yansıtma Testleri)

Rorschach Testi (Mürekkep lekesi testi) Mürekkep lekesi testi belirsiz bir uyarıcının yorumlanmasını isteme yolu ile bireyin duygu ve gereksinimlerini yansıtmasına olanak sağlar.

Tematik Algı Testi (Thematic Apperception Test) Henry A Tematik Algı Testi (Thematic Apperception Test) Henry A. Murray tarafından geliştirilen test de danışana bir seri standart resim gösterilerek, bir öykü anlatması istenir. Kişi anlamlı bir hikaye tasarlarken, kendi duygu ve düşünceleri, kişilik özellikleri hakkında bilgi verir. Siyah, beyaz resimlerden oluşan TAT malzemesi 20 karttan meydana gelir. T.A.T de. kullanılan resim hakkında resmin gösterdiği durumu açıklama bu duruma götüren olayları, tartışma resimdeki karakterlerin düşünme ve duygularını belirtme ve öykünün sonucunu betimleme gibi özellikleri kapsayan bir öykü sağlaması istenir.

DÜŞ KIRIKLIĞI Çevre Engelleri Organizmayı, düş kırıklığına uğratan engellerden bazıları fizikidir. Kişilik Engelleri Özellikle sosyal güdülerin karşılanmasında, kişi yeteneklerinin elverişli olmaması bir engeldir. Çatışma Engelleri 1- İstenen iki durumun çatışması (Yaklaşma-Yaklaşma) İki olumlu durum aynı anda istenip bunlardan sadece birisi elde edilebilecekse, kişi çatışmaya düşer. Kararını verdiği anda çatışma biter.

2- İstenmeyen iki durumun çatışması (Kaçınma-Kaçınma) Seçilmesi gereken iki durum, kişi için olumsuz durumlar ise, bu iki durumdan hangisini seçme konusuna , kolaylıkla karar verilemez. 3- Hem İstenen Hemde İstenmeyen İki Durumun Çatışması (Yaklaşma-Kaçınma) Eğer seçilmesi gereken durum kişi için hem istenen hem de kaçınılması gereken durumlar ise çatışma yaşanır.

Düş kırıklığı ile baş etme yolları : a- Engeli ya da çatışmayı ortadan kaldırmak için çabalar. b- Davranışları adeta donar. Aynı davranışı tekrarlar durur. c- Öfke davranışları geliştirir. Bunu davranışları ya da sözel yolla gerçekleştirir. d- Korku ve kaygı duyar. Bu tepkiyi yapan insan devamlı gerginlik içindedir.