HASET VE KISKANÇLIK HASTALIĞI HAZIRLAYAN:Enes Ziya Maraşlı

“Yoksa onlar Allah’ın fazl (ı kerem) inden insanlara verdiği şeylere (nimetlere) karşı haset mi ediyorlar? Biz hakikat, İbrahim hanedanına da kitap ve hikmet vermişizdir. Onlara (başkaca) büyük bir mülk (ü saltanat) da bahşettik.” (NİSA SURESİ – 54. AYET)

HASEDİN TARİHÇESİ Göklerde de yerlerde de ilk isyan yani Allah’ın emirlerine karşı gelme, haset yüzünden çıkmıştır. Allah’ın ilk yarattığı insan Hz Adem (AS)’dır ve aynı zamanda ilk peygamberdir. Allah, onu yaratmadan önce meleklere şöyle demişti:

And olsun ki, sizi yarattık, sonra şekil verdik, sonra meleklere, 'Adem'e secde edin' dedik; İblis'ten başka hepsi secde etti, o secde edenlerden olmadı. (ARAF 11) Allah, "Sana emrettiğim halde, seni secdeden alıkoyan nedir?" dedi, "Beni ateşten onu çamurdan yarattın, ben ondan üstünüm" cevabını verdi. (ARAF 12)

İşte İblis, uzun yıllar Allah’a ibadet etmişken, Allah’ın Âdem (AS)’a verdiği üstünlüğü çekememiş ve Allah katındaki değerini yitirmiştir. Böylece göklerde ilk defa Allah’a isyan edilmiştir. İblis bu hasedi sebebiyle Allah’ın rahmetinden kovulmuş ve uzaklaştırılmıştır. Allah şöyle buyurdu: قَالَ فَاخْرُجْ مِنْهَا فَإِنَّكَ رَجِيمٌ : وَإِنَّ عَلَيْكَ اللَّعْنَةَ إِلَى يَوْمِ الدِّينِ : 'Öyleyse defol oradan, sen artık kovulmuş birisin. Doğrusu hesap gününe kadar lanet sanadır' dedi. (HİCR SURESİ – 34–35. AYETLER)

Kıskançlığın ve Hasedin Sebepleri 1. Düşmanlık: Birisine karşı beslenen düşmanlık sonucunda haset ve kıskançlık duyguları gelişir; bunun sonucunda kavga vb. çekişmeler ortaya çıkar. 2. Birisinin üstünlük taslamasına karşılık: Bir insanın başka bir insana karşı üstünlük taslaması ve diğer insanları küçük görmesi durumunda, buna karşı kıskançlık ve haset duyguları oluşabilir. 3. Amacına ulaşamama endişesi: Kişinin belirlediği hedeflere, amaçlara ulaşmasında karşındaki kişiyi rakip görmesinden dolayı kıskançlık oluşabilir.

4. Makam, mevki sevgisi ve liderlik arzusu: Bazı insanlardaki aşırı statü, makam, mevki, hükmetme hırsı, kıskançlığa ve haset duygulara sebep olabilir. 5. Kötü huyluluk ve cimrilik: Bazı kişiler gereksiz yere insanlardaki nimetleri kıskanarak Allah'ın nimetine karşı cimrilik ederek bu duygularının esiri olurlar. Bu nedenlerle insanlarda; güzellikte, bilgide, düşüncede, malda, parada, makam-mevkide, şöhrette kendisinden daha üstün olan kişileri gördüklerinde ya da öyle olduklarına inandıklarında, kıskançlık duyguları oluşabilir.

“Ehl-i kitaptan olan (Yahudi ve Hıristiyanlardan) çoğu, gerçek kendilerine apaçık belli olduktan sonra, sırf içlerindeki çekememezlikten ötürü, sizi imanınızdan vazgeçirip küfre döndürmek isterler.” (BAKARA SURESİ – 109. AYET) Haset ve kıskançlık, Kuran-ı Kerim’de kınanmıştır:

Çoğu insan için kıskançlık, ruhunda, zihninde hissettiği, davranışlarla dışa vurduğu bir duygudur. “…Nefisler, kıskançlığa ve bencil tutkulara hazır kılınmıştır. Eğer iyilik yapar ve sakınırsanız, şüphesiz Allah yaptıklarınızdan haberi olandır.” (Nîsa Suresi, 128 ) Allah, kıskanç insanın kötülüklerinden sakınılması gerektiğini Felak Suresi ile bildirerek uyarmıştır. Çünkü kıskançlık ve haset, insanı mutlak bir ahlaksızlığa düşürür.

İnsan nefsindeki tüm kötülükler gibi kıskançlık ve haset de arınılması, kontrol altına alınması gereken bir duygudur. Kuran-ı Kerim’de insanların kıskançlık, haset ve azgınlıkları nedeniyle anlaşmazlığa düştükleri, doğru yoldan saptıkları bildirilmiştir:

Kıskançlıktan ve hasetten, hadislerde de mutlaka sakınılması gerektiği ve insanın kendini bundan koruması gerektiği belirtilmiştir.

Açıklamalar

Diğer bir hadiste de "Resûlullah (as) buyurdular ki: "Size eski ümmetlerin hastalığı sirayet etti: Bu, haset ve buğzdur.(Düşmanlık) Bu kazıyıcıdır. Bilesiniz; kazıyıcı derken saçı kazır demiyorum. O dini kazıyıcıdır. Nefsimi kudret elinde tutan Zât-ı Zülcelâl'e yemin ederim, sizler iman etmedikçe cennete giremezsiniz. Birbirinizi sevmedikçe de iman etmiş olmazsınız. Birbirinizi sevmeye yardımcı olacak şeyi haber vereyim mi: Aranızda selâmı yaygınlaştırın." (Tirmizî, Sıfatu'1-Kıyâme 57, 2512)

Buraya kadar hased ve kıskançlığın ayet ve hadislerdeki durumunu gördük. Şimdide bu manevi hastalığın zararlarına ve tedavi yollarına bakalım…

Hasedin ilim ile tedavisi: Eğer akl-ı selim ile düşünürsen, haset ateşini kalbinde söndürürsün. Çünkü hasedin, kendini helak ettiğini, düşmanını sevindirdiğini, haset sebebiyle huzurunun bozulduğunu ve neticede Allah’ın hışmına uğradığını bilirsin. Hasedin amel ile tedavisi şöyledir: Haset arzularının aksini yapmakla hasedini tahakküm altına alırsın. Mesela, hasmını kötülemek istersen, hemen onu öv, kibretmek istersen tevazu göster, ondan özür dile, şayet vermemeyi teklif ederse, vermeye gayret et! Yapmacık da olsa tatlılık, kini ortadan kaldırır ve gönülleri birbirine bağlar. Bu sayede kalb, haset hastalığından kurtulur. Haset edilen kimse, senin böyle zoraki yaptığını bilse de, yine memnun kalır ve seni sevmeye başlar, bu suretle karşılıklı sevgi başlar ve haset hastalığı da kaybolur. Çünkü tevazu, övmek ve sevgisini bildirmek, karşısındakine etki ederek onu sever. Zoraki yaptığı iyilikler, zamanla huy haline gelir. Böylece haset den kurtulmuş olursun.

Son olarak bir noktaya daha değinmek isterim. İslâm uleması, bazı kimselere karşı hasedin meşru olabileceğini söylemiştir. Onlar kâfirlerle, mazhar oldukları nimetleri, Allah'a isyan ve birkısım günah işlerde harcayan fasıklardır. Bunların ellerindeki nimetten mahrum kalmalarını temenni etmek günah değildir

Vaazımızı bir hadisle bitirelim: