Nörodejeneratif Hastalıklar Doç. Dr. M. Güney ŞENOL

Dejenerasyon – Bozulma – Yozlaşma

Genel Özellikler Bir ya da birden fazla alt sistemde tutuluş, Sinsi başlangıç, İlerleyici yeti kaybı, İlgili nöronlarda ölüm ve reaktif gliozis, Saptanabilen neden yok, Tanı sendroma yol açan nedenlerin dışlanması ile, çoğu kez olası, Tedavileri yetersiz

Ortak Nokta Protein proteozom Gri cevher beyaz cevher

Alzheimer hastalığı demans Motor nöron hastalığı (ALS) Parkinson hastalığı Huntington hastalığı SMA Ataksiler

Demans hafıza hatırlama, geri çağırma yorumlama duyusal girdilere cevap verme

Sınıflama Kortikal, subkortikal, jeneralize Alzheimer Hastalığı ve AH-dışı demanslar – Lewy cisimcikli demans (LCD), – Fronto-temporal Demans (FTD) ve Pick Kompleksi – Creutzfeldt-Jacob hastalığı (CJH), – Hareket bozukluklarıyla birlikte demans, – Sekonder demanslar arasında özellikle vasküler demans (VaD)

Alzheimer: Lewy cisimciği (nörofibriler yumak) Pick: Pick cisimciği CJH: Prion, perikaryon ve nöropilde anormal vakuolizasyon (deli dana hastalığı) Subkortikal demanslar – Huntington – Parkinson – AIDS

Histopatoloji Nörofibriller yumak: Tau (aksonal mikrotubul ilişkili) proteini Senil (nöritik) plak: Merkezinde amiloid β peptid, amiloid prekürsör protein (APP) Amiloid angiopati Granulovakuolar dejenerasyon Hirano cismi

Tanı Otopsi

Motor Nöron Hastalığı Amiyotrofik lateral skleroz (ALS) Progresif spinal müsküler atrofi Progresif bulber paralizi Primer lateral skleroz Sınırlı SMA’lar Herediter spastik paraparezi

ALS Motor Nöron Hastalığı (MNH) Amiyotrofik lateral skleroz (ALS) Lou Gehrig hastalığı

Amyotrofik lateral skleroz Bulbospinal atrofi Spinal muskular atrofi

> 40 y E > % 10 genetik Bakır-çinko süperoksit dismutaz (SOD 1) mutasyonu, Kromozom 21, yanlış katlanma Eksitotoksitite, glutamat artışı Motor nöron kaybı

Multipl Skleroz (MS) > 20 y K >

1. Otoimmunite 2. Genetik yatkınlık 3 İnfeksiyon ve diğer çevresel nedenler 4. Rastlantısal demiyelinizasyon

Kan beyin bariyerinin bozulması: virüs ve enfeksiyon sonucu T hücrelerin hapsolması Oto-immunite: oligodendrosit hasarı İnflamasyon: Th17 aracılıklı sitokin ve antikor aktive olmasıyla makrofajların daha fazla aktif hale gelmesi Demyelinizasyon

Ontogenez sırasında otoreaktif lenfositler normal olarak klonal azalmaya giderler, bazıları kurtulabilir. Antijenlere tepki vermezler. Otoreaktif T ve B hücrelerinin düşük düzeyleri normal bireylerde de meydana gelebilir. Bu hücrelerin kendi vücut hücrelerine karşı tepkisizliği kırıldığı zaman otoimmun hastalık oluşur. Multipl skleroz ve diğer otoimmun hastalıkların bu toleransın kaybı sonucu geliştiği düşünülür. Toleransı (vücut antijenlerine tepkisizliği) kıran olası bir mekanizma, kendine ait ve yabancı antijenler arasındaki moleküler benzerliktir. Otoreaktif T4 lenfositleri yapısal olarak benzerlik gösteren yabancı antijenlerle karşılaşınca aktive olabilirler. Bazı bulgular multipl sklerozda moleküler benzerliğin rol oynadığını gösterir

Birçok viral ve bakteriyel peptid sadece MBP’e benzerlik göstermekle kalmaz, bazıları multipl sklerozlu hastaların spesifik T hücre klonlarını da aktive edebilirler. Kan beyin bariyerindeki sızıntı tek başına toleransı kırabilir ve merkezi sinir sistemine reaktif lenfositlerin girişini kolaylaştırabilir. Multipl skleroz fizyopatoloji ve patogenezinde bu ana destek hastalığın başlıca hayvan modeli olan deneysel alerjik ensefalomiyelit (DAE) ile bir analoji oluşturur. DAE, suni yaratılmış bir durum olup multipl sklerozun spontan oluşmuş bir otoimmun modeli yoktur. Miyelin bazik protein, DAE’in oluşturulabilmesi bakımından multipl sklerozdaki otoimmun hedef için önde gelen bir yapıdır. MBP’ye hümoral ve T hücre yanıtları hem multipl sklerozlu hastalarda hem de sağlıklı kontrollerde bulunmuştur. Yanıt aktif yineleyici (relapsing) multipl skleroz hastalarında daha yüksek olabilir. MBP’ye reaktif T hücreleri multipl skleroz hastalarının periferik kanından da elde edilmiştir. Beyin omurilik sıvısı (BOS)’nda MBP’ye reaktif B ve T lenfositleri ve anti- MBP Ig hem multipl sklerozlu hastalarda hem de diğer nörolojik hastalıklarda bulunur. Bu bulgular doku hasarının derecesiyle bağıntılı fakat etyoloji ile ilgili değildir. Diğer merkezi sinir sistemi antijenlerine karşı bağışıklık yanıtları tamamen araştırılmamıştır, ancak araştırılmaları önemli olabilir. Beyin omurilik sıvısında MBP’e özgül B hücreleri ve olası T hücreleri multipl sklerozda otoimmun bir yanıtın mevcudiyetini destekler. Bu yanıt birincil (primer) olaya sekonder artık merkezi sinir sistemi antijenlerinin serbestlemesiyle olabilir, bu nedenle otoimmunitenin ne genişlikteki bir patolojiden sorumlu olduğu kesin değildir

Parkinson Hastalığı Ekstrapiramidal sistem hastalıkları veya bazal ganglia (mid brain) 6,3 milyon insan Shaking palsy (titrek felç) Dopamin

Bradikinezi Tremor Rijidite İnstabilite Hafıza kaybı Bitkinlik

Hareketin başlangıcı Striatumkorteks Substansiya nigra (talamus) Dopamin Serebellum Mükemmel hareket

Çevresel toksinlerOksidatif stres (yaşlanma) Genetik faktörler

Huntington Hastalığı 40 y HD geni: 4p, OD, trinükleotid (CAG) tekrarı, antisipasyon Poliglutamin protein birikimi Huntington caspas 3 ile nöronal apoptozis

Striatum ve kaudat nükleusda gliozis GABAerjik nöronlarda hasar

Demans, psikoz, kore – Kontrol edilemeyen hareketler – Çabuk öfkelenme – Karar verme zorluğu

Friedreich ataksisi OR: 9q13, frataksin geni Eklem bozuklukları + kalp yetmezliği + DM VIII, X ve XIInci CN, dendat nükleus ve purkinje hücreleri Spinal kord (Clarke kolumnada ) nöronlarda dejenerasyon

Ataksi telenjiektazi OR: 11q22-23, ATM geninde mutasyon Erken çocuklukta ataksi Konjunktiva ve deride telenjektazi Serebellum purkinje ve granül hücrelerinde azalma,dorsal kolumnada dejenerasyon Birçok organdaki nükleuslar (schwann hücreleri, periferik sinirler, endotel hücreleri, putiusit) 2-4 kez büyür ve bizar olur-amfisit denir. Lenf bezleri, gonad ve timus hipoplastikdir. Yavaş ilerleyen hastalık 2. dekadda ölüm gelişir. T hücreli lösem/lenfoma, glioma ve meme ca gelişebilir