1 Epidemiyolojinin tanımı, epidemiyolojide strateji, epidemiyolojik araştırmaların sınıflandırılması ve genel özellikleri 2Epidemiyolojinin tarihsel gelişimi, epidemiyolojik yöntemlerin kullanım alanları 3Tanımlayıcı epidemiyoloji 4Analitik araştırmalar – Vaka- Kontrol araştırmaları 5Analitik araştırmalar – Kesitsel araştırmalar 6Analitik araştırmalar – Kohort araştırmaları 7Deneysel araştırmalar 9Metodolojik araştırmalar 10Epidemiyolojide “neden” kavramı 11Bulaşıcı hastalıklar epidemiyolojisi, salgınların epidemiyolojik incelemesi 12Epidemiyolojik veri kaynakları 13Epidemiyolojik ölçütler 14Epidemiyolojik araştırma planlaması 15Anket yöntemi Ders İçeriği

Yunanca EPİ (=üstünde), DEMOS (=toplum, halk), LOGOS (=bilim) köklerinden meydana gelen epidemiyoloji sözlük anlamı olarak “toplumun başına problem olan durumların incelenmesi” şeklinde tarif edilebilir. Eski zamanlarda toplumu tehdit eden hastalıklar bulaşıcı hastalıklar olduğu için ve bu dönemlerde Epidemiyoloji daha çok bulaşıcı salgın hastalıklar ile ilgilendiği için “salgınlar bilimi” veya “epidemileri (salgınları) inceleyen tıp bilimi” olarak tanımlanmıştır.

SPORADİ (K): Tek tük, düzensiz olarak ve az görülen, geniş sahalara yayılmayan. ENDEMİ (K): Küçük çaptaki salgınlar EPİDEM (K): Daha büyük çaptaki salgınlar ( Ülke ) PANDEMİ (K): Dünyanın büyük bir kısmını etkileyen salgınlar

Toplumda görülen sağlıkla ilgili olayların dağılım ve nedenlerini inceleyen bilim dalıdır. Sağlık araştırmalarında “yöntem bilimi” dir.

Amaç: Epidemiyolojinin tanımını ve tarihsel gelişimini, epidemiyolojinin stratejisi ve bu stratejiye uygun yöntemleri öğretmek Epidemiyolojik araştırmaların sınıflandırılması ve genel özelliklerini öğretmek

Öğrenim Hedefleri Epidemiyolojiye ilişkin temel kavramları açıklayabilme Epidemiyolojik araştırma yöntemlerini kavrayabilme Epidemiyolojik araştırma yöntemlerini mesleki alanda kullanabilme Epidemiyolojik araştırma sonuçlarını değerlendirebilme Bölgenin sağlık ölçütlerini değerlendirebilme, buna göre sorun ve öncelikleri belirleyebilme Toplumun sağlık sorunlarının neden sonuç ilişkilerini analiz edebilme

Epidemiyolojik araştırmalar amaçlarına göre 5 grupta toplanır 1- Sağlık hizmetinin planlanması ve değerlendirilmesi için gerekli veri toplanması, 2-Hastalıklardan korunmayı sağlamak için hastalıkları oluşturan nedenlerin belirlenmesi, 3- Hastalık kontrol yöntemlerinin değerlendirilmesi, 4- Hastalıkların doğal gidişinin tanımlanması, 5- Hastalıkların sınıflandırılması.

Sağlık Hizmetlerinin Planlanması ve Değerlendirilmesi Tanı Tedavi  HASTA KİŞİ Devamlı Gözlem Sağlık sorunlarının bilinmesi Koruyucu ve tedavi edici servisler  TOPLUM Hizmetlerin etkinliği (uygun bir tarama sistemi)

Sağlık Sorunlarının Bilinmesi Hastalık sıklığı, Hastalık dağılımı, Sağlık hizmetlerinin kullanımı.

Sağlık Servislerinin Kullanımı Kliniğe başvuran sayısı, Eğitilmiş veya geleneksel ebe/hemşire/hekim seçimi, Atıkların nasıl kontrol edildiği.

Hizmetlerin Etkinliği Herhangi bir hastalıktan dolayı sakatlık ve ölüm  .

Hastalık Oluşturan Nedenlerin Belirlenmesi Amaç: Ortadan kaldırıldığı zaman bir hastalığın önlenmesine yol açan faktörlerin belirlenmesidir. Hastalık oluşmasında çeşitli etkenler rol oynar.  Etken (mikroorganizma) Örn.: Tüberküloz’da  Evlerin kötü havalanması  Beslenme bozuklukları

Basit epidemiyolojik yöntemlerle;  Hastalığın kişisel özellikleri (yaş, cins v.b.),  Coğrafik dağılımı,  Mevsimlerle olan ilgisi hakkında bilgi sahibi olunabilir.

Hastalık Kontrol Yöntemlerinin Değerlendirilmesi Kolera aşısı için: - Aşısının koruyucu etkinliği, - Ulaşım ve personel eğitimi için geçen zaman, - Gerekli aşı için harcanacak para değerlendirilir. Doğum öncesi bebek beslenmesi eğitimi için: - Bebeklerde kwashiorkor vakalarında azalma, - Annelerin beslenme hakkında bilgi, tutum ve davranışlarındaki değişiklikler.

Hastalıkların Doğal Gidişinin Tanımlanması Doğal gidiş bilinmezse  Prognoz bilinmez  Tedaviye karar verilemez

Epidemiyolojinin Tarihsel Gelişimi Epidemiyoloji orjinini 2000 yıl kadar önce (MÖ ) Hipokrat'a göre çeşitli çevresel faktörleri yaşam biçimi ve alışkanlıklar insanlarda belirli hastalıkların görülmesine yol açmaktadır. Bu nedenle tıbbi inceleme yapmak isteyen herkesin öncelikle "çevre ve kişi hakkında bilgi toplaması“ gerekmektedir.

Bunlarda ortak olan nedir? Lind, Scurvy, 1747 Semmelweis, 1850, Puerperal Fever Snow, Cholera, , Pellagra

Nisan Hipokrat: çevresel etmenler 1662 John Graund: vital istatistik 1753Lind: skorbüt (deneysel) 1779 John Peter Frank: HS direktörü 1798 Jenner: çiçek 1843 Semmelweis: puerperal enf (kontrollü deney) 1847 Pannum:kızamık (tanımlayıcı) Dr. John Snow: kolera 1885 William Farr: Vital istatistik 1950 Doll, Hill : sigara&Ac Ca (vaka-kontrol) Massachusetts Framingham çalışması (kohort)

Epidemiyolojinin Tarihsel Gelişimi 1662 yılında JOHN GRAUND isimli araştırmacı Londra’da doğum ve ölümlere ait kayıtları incelemiş ve toplumda hastalıkların dağılımını ilk defa nicel olarak ortaya koymuştur. John Graund bu incelemeleri sonucunda; Erkeklerde doğum ve ölümlerin kadınlara göre fazla olduğunu Bebek ölümlerinin sayısının çok fazla olduğunu Yılın değişik mevsimlerinde ölümlerin farklı olduğunu Veba vakalarının sayısal olarak tahminini yapmıştır.

Epidemiyolojinin Tarihsel Gelişimi 1747 JAMES LİND, SKORBÜT hastalığının nedeni ve tedavisi konusunda hipotezler ortaya atmış ve bu hipotezleri test etmiştir. 12 skorbüt’lü hastayı alarak her birini özel odalarda yatırmış ve hepsine aynı diyeti uygulamış bu diyete ek olarak; 2 kişiye günde 3 kez eliksir vitriol 2 kişiye 1’er litre elma suyu 2 kişiye 3 öğünde ikişer kaşık sirke 2 kişiye günde yarım litre deniz suyu 2 kişiye günde 2’şer portakal ve 1 limon 2 kişiye ise özel bir karışım vermiştir.

Tedaviye 6 gün devam ettikten sonra en iyi iyileşmeyi portakal ve limon verilen 2 hastada olduğunu görmüş ve sitrik asit içeren meyvelerin skorbütü tedavi ettiği ve önlediği sonucuna varmıştır. Lind’in bu çalışmalarından yıllar sonra Skorbüt’ün C vitamini eksikliği sonucu ortaya çıktığı bulunmuştur. Lind’in bu çalışması deneysel epidemiyolojik çalışmaların ilk örneğidir.

Epidemiyolojinin Tarihsel Gelişimi 1846 Danimarka’lı P.L.PANUM isimli bir hekim FAROE ADALARINDA meydana gelen bir KIZAMIK SALGININDA bu adalardaki birçok köyü dolaşmış ve binlerce vaka üzerindeki gözlemleri neticesinde; Sağlam kişilerin hastalar ile temasından sonra döküntülerin ortaya çıkması için belirli bir sürenin geçtiğini (kuluçka dönemi)

1846 Danimarka’lı P.L.PANUM Hastaların döküntüleri çıkmaya başlamadan bir kaç gün öncesine kadar ve döküntüleri ortadan kalktıktan sonraki bir kaç güne kadar hastalığı bulaştırdığı, diğer dönemde hastalığı bulaştırmadığı, Bu hastalığın hastalar ile direkt temas ile bulaştığını Kızamık geçirenlerde hayat boyu bağışıklık oluştuğunu belirtmiş olup Panum’un bu ÇALIŞMALARI TANIMLAYICI EPİDEMİYOLOJİK araştırmalara güzel bir örnek teşkil etmektedir.

Edward Jenner ( ) Çiçek hastalığı geçirmekte olan ineklerin lezyonlarından hazırladığı sıvıyı (variyolasyon) 24 çocuğun kollarına sürerek, çocukların Çiçek salgını sırasında hastalanmadıklarını göstermiş.” Hastalıkların “aşı” ile önlenebileceğini göstermiş Bundan sonra aşılama programları başlamış. Çiçek hastalığı aşı ile eradike edilmiştir.(1980) Son vaka Somali’de 1977 yılında görülmüştür.

Epidemiyolojinin Tarihsel Gelişimi Epidemiyoloji’nin gelişmelerine katkıda bulunan en önemli çalışmalardan biri de JOHN SNOW’UN Londra’da içme suyu ile kolera arasındaki ilişkiyi incelemesidir. Snow Londra’daki evleri tek tek dolaşarak kolera’dan ölen olup olmadığını ve içme suyunun nereden sağlandığını araştırmıştır. Olguları harita üzerinde işaretlemekle başlar.

Kolera etkeni V.Cholera Snow’un bu çalışmasından yaklaşık 15 yıl sonra Koch tarafından 1883 yılında saptanmıştır. Snow’un bu çalışması hem tanımlayıcı hem de analitik epidemiyolojik çalışmalara güzel bir örnek teşkil etmektedir.

Londra'da iki değişik su dağıtım şirketinin su sağladığı bölgelerde olan kolera ölümleri 8 temmuz-26 ağustos 1854

Epidemiyolojinin Tarihsel Gelişimi Modern epidemiyoloji dönemi 1950 yılında Doll ve Hill’in Akciğer kanserinde risk faktörlerinin belirlenmesi ile ilgili incelemeleri ile başlamıştır. Bu çalışma analitik epidemiyolojik çalışmalardan Vaka- kontrol araştırmalarına örnek verilebilir.

Epidemiyolojinin Tarihsel Gelişimi 1950’li yıllarda Poliomyelit aşısının etkinliği ile ilgili bir deneysel epidemiyolojik çalışma önemlidir. Bu çalışmada yaklaşık çocuktan bir kısmına aşı bir kısmına ise placebo uygulanarak poliomyelit aşısının DENEYSEL EPİDEMİYOLOJİK bir çalışma ile etkinliği ortaya konmuştur.