NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ Modern Ortadoğu tarihi Mısır: hür subaylar darbesi, nasır ve sedat dönemleri NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi iisbf.nisantasi.edu.tr

Mısır: hür subaylar darbesi, nasır ve sedat dönemleri 23 Temmuz 1952 tarihinde Cemal Abdül Nasır (Abdülnasır) liderliğindeki bir grup subay Mısır’da yönetime el koydu. Ülke bir süre «Devrimci Komuta Konseyi» tarafından yönetildi. 1953 yılında ise krallık yönetimi kaldırılıp cumhuriyet ilan edildi, Kral Faruk sürgün edildi. Aynı yıl İngiltere’yle, kanal bölgesinin boşaltılması için müzakerelere başlandı ve İngiliz askeri personelinin Haziran 1956’ya kadar bölgeyi boşaltması konusunda anlaşmaya varıldı. Ancak anlaşmanın akamete uğraması üzerine Nasır yönetimi Süveyş Kanalı’nı millileştirme kararı aldı. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Mısır: hür subaylar darbesi, nasır ve sedat dönemleri Süveyş Kanalı’nın millileştirilmesi üzerine İngiltere, Fransa ve İsrail, Mısır’a karşı askeri harekat başlattı. İsrail Sina Yarımadası’na kadar ilerleyen bir kara işgali gerçekleştirirken, İngiliz ve Fransız hava kuvvetleri de Mısır uçaklarını vurdu. ABD ve Sovyetler Birliği çatışmanın durdurulmasını istedi, BM tampon güç gönderdi. 22 Aralık’ta İsrail askerleri eski sınırlarına geri döndü. Nasır, zaferini ilan etti. Bundan böyle “Arap dünyasının tartışılmaz lideri” idi. Nasır ayrıca iç politikada modernleşme yönünde önemli adımlar attı. Diğer yandan başta Müslüman Kardeşler olmak üzere İslamcı gruplara, aynı zamanda da sol muhalefete karşı sert tedbirler uyguladı. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Mısır: hür subaylar darbesi, nasır ve sedat dönemleri Pan-Arabizm politikası izleyen Cemal Abdülnasır, bu doğrultuda ilk adımı Suriye’yle birleşme yoluyla attı. 1958 yılında iki ülke birleşti ve Birleşik Arap Cumhuriyeti adını aldı. Ancak 1961 yılında Suriye’nin ayrılmasıyla birlik dağıldı. Öte yandan 1967 yılındaki Altı Gün Savaşı’nın getirdiği yenilgi, Nasır için büyük bir yıkım oldu. Üç yıl sonra, eski gücünden ve prestijinden çok şey kaybetmiş halde hayatını kaybetti. Ancak «Nasırcılık» ideolojisi, sonraki dönemlerde de Arap ülkelerini ve ötesini etkilemeye devam etti. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Mısır: hür subaylar darbesi, nasır ve sedat dönemleri Nasır’ın ölümü üzerine göreve gelen yardımcısı Enver Sedat, hem iç hem de dış politikada zayıf ve etkisiz bir liderdi. Sedat döneminde İsrail’le girişilen Yom Kippur Savaşı (1973), Sovyetler Birliği’nin de desteğiyle kısmi bir başarı getirerek Altı Gün Savaşı’nın getirdiği yenilgi psikolojisini bir düzeyde azalttı. Öte yandan Sedat, uzun vadede İsrail’le barış yolunu seçti ve 1978 yılında ABD’nin arabuluculuğuyla Camp David Barış Anlaşması imzalandı. Böylelikle Mısır, İsrail’le barış ve normalleşme yoluna giren ilk ülke oldu. Hem İsrail’le barış, hem de Batıcı politikaları nedeniyle İslamcı grupların hedefi olan Sedat, 1981 yılında Müslüman Kardeşler’in düzenlediği bir suikast sonucu hayatını kaybetti. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © kaynaklar William Cleveland, Modern Ortadoğu Tarihi, çev. Mehmet Harmancı (İstanbul: Agora Kitaplığı, 2008). Adid Davişa, Arap Milliyetçiliği, çev. Lütfi Yalçın (İstanbul: Literatür Yayıncılık, 2016 [ilk baskı 2004]). Afaf Lütfi Al-Sayyid Marsot, Mısır Tarihi: Arapların Fethinden Bugüne, çev. Gül Çağalı Güven (İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2010). NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©