ÖĞ. gör. Benay KESKİN İŞOĞLU 3. Hafta HUKUKUN BÖLÜMLERİ ÖĞ. gör. Benay KESKİN İŞOĞLU 3. Hafta

Kamu Hukuku-Özel Hukuk Ayrımı Hukuk, kişinin ve devletin karşılıklı durum ve önceliklerine göre Kamu Hukuku ve Özel Hukuk olarak ikiye ayrılır. Kamu hukuku ve özel hukuk, korunması istenen menfaatler açısından, taraflar açısından, irade serbestisi açısından birbirinden ayrılır. Korunması istenen menfaatler açısından: Hukuki ilişkinin düzenlenmesi, toplumun menfaatini korumak amacına yönelik ise kamu hukuku, eşitlik ilkesi çerçevesinde kişilerin karşılıklı menfaatlerini korumak amacı güdülmekte ise özel hukuk ilişkisi söz konusudur.

Taraflar açısından: Hukuki ilişkinin taraflarından her ikisi de kamu tüzel kişisi ise kamu hukuku ilişkisi, taraflardan her ikisinin de özel şahıs olması halinde ise, özel hukuk ilişkisi vardır. İlişkinin taraflarından biri kamu tüzel kişisi, diğeri özel kişi ise devletin bu ilişkideki durumuna bakmak gerekir. Devlet şayet, kamu gücüne, tek taraflı düzenleme yapma yetkisine dayanarak üstün bir durumda bulunuyorsa ve kamu yararını gözeterek hareket etmekteyse, söz konusu ilişki bir kamu hukuku ilişkisidir. Devlet eşit şartlarda yani tercih edilmesi gereken üstün bir yetkiye dayanmadan bir hukuki ilişki içinde yer alıyorsa özel hukuk ilişkisi söz konusudur.

İrade serbestisi açısından: Kamu hukukunda irade serbestisi ilkesi geçerli değildir. Özel hukukta ise kural olarak irade serbestisi vardır. Özel hukukta taraflar emredici kurallara aykırı olmamak koşulu ile serbestçe hukuki düzenlemeler yapabilirler. Kamu hukukunda ise Kamu kuruluşlarının her zaman serbestçe sözleşme yapması mümkün değildir.

KAMU HUKUKUNUN DALLARI Kamu hukuku, devletin kuruluş ve işleyişini, kişi ile kamu kurum ve kuruluşları arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuk dalıdır.

ANAYASA HUKUKU Devletin şeklini, dayandığı temel ilkelerini, vatandaşların temel hak ve hürriyetlerini, devletin organlarını, bu organların görevlerini ve yetkilerini, bu organların birbirleriyle olan ilişkilerini düzenleyen hukuk kurallarıdır. Anayasanın bağlayıcılığı ve üstünlüğü vardır. Anayasa hükümleri, yasama, yürütme ve yargı organlarını, idare makamlarını ve diğer kuruluş ve kişileri bağlayan temel hukuk kurallarıdır. Kanunlar Anayasa’ya aykırı olamaz. Anayasamıza göre Türkiye Devleti’nin yönetim şekli Cumhuriyettir.(AY md.1) Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir. (AY md.2)

ANAYASA HUKUKU Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür. Dili Türkçedir. Bayrağı, beyaz ay yıldızlı al bayraktır. Milli marşı İstiklal Marşıdır. Başkenti Ankara’dır. (AY md.3) Anayasamızın ilk 3 maddesindeki hükümler değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif dahi edilemez. Devlet amaç ve görevlerini, Cumhuriyetin temel organları denilen yasama yürütme ve yargı organları vasıtasıyla gerçekleştirir.

YASAMA ORGANI Yasama yetkisi, Türk milleti adına TBMM’ye aittir. TBMM, 600 milletvekilinden meydana gelir. En az ilkokul mezunu, 18 yaşını doldurmuş her vatandaş milletvekili seçilebilir. TBMM ve Cumhur Başkanlığı seçimleri 5 yılda bir aynı günde yapılır. 18 yaşını dolduran her Türk vatandaşı seçme ve halkoylamasına katılma haklarına sahiptir. Milletvekillerinin yasama dokunulmazlığı vardır. Bu sebeple meclisteki sözlerinden ileri sürdükleri düşüncelerinden dolayı yargılanamazlar.

TBMM’nin Başlıca Görev ve Yetkileri Kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak Bütçe ve Kesin Hesap kanun tasarılarını görüşmek ve kabul etmek Para basılmasına ve savaş ilanına karar vermek Milletlerarası antlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak Özel durumlar hariç, genel ve özel af ilanına karar vermek Anayasanın diğer maddelerinde öngörülen yetkileri kullanmak ve görevleri yerine getirmek

TBMM’nin başlıca görev ve yetkileri Yasama organı üye tam sayısının en az üçte biri ile toplanır_ toplantı yeter sayısı Toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar verir_ karar yeter sayısı Karar yeter sayısı hiçbir şekilde üye tam sayısının dörtte birinin bir fazlasından az olamaz.

YÜRÜTME ORGANI Yürütme organının yetkisi ve görevi Cumhurbaşkanı tarafından Anayasa’ya ve kanunlara uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir. Yürütme organı, Cumhurbaşkanı ve atayacağı Cumhurbaşkanı yardımcıları ile Bakanlardan oluşmaktadır.

CUMHURBAŞKANI Cumhurbaşkanı devletin başıdır. Bu sıfatla Türkiye Cumhuriyeti’ni ve Türk milletinin birliğini temsil eder. Yürütme yetkisi Cumhurbaşkanına aittir. Anayasanın uygulanmasını, Devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını gözetir. Cumhurbaşkanı, 40 yaşını doldurmuş, yüksek öğrenim yapmış ve özel şartları haiz, TBMM üyeleri veya bu niteliklere ve milletvekili seçilme yeterliliğine sahip Türk vatandaşları arasından 5 yıllık bir süre için halk tarafından seçilir. Bir kimse en fazla iki defa Cumhurbaşkanı seçilebilir.

Cumhurbaşkanının Görev ve Yetkileri Yasama yılının ilk günü TBMM açılış konuşması yapar Ülkenin iç ve dış siyaseti hakkında meclise mesaj verir Kanunları yayımlar Kanunları tekrar görüşülmek üzere TBMM’ye gönderir Kanunların Anayasaya şekil veya esas bakımından aykırı oldukları gerekçesiyle Anayasa Mahkemesinde iptal davası açar Cumhurbaşkanı yardımcıları ile Bakanları atar, görevlerine son verir Üst kademe kamu yöneticilerini atar Milletlerarası antlaşmaları onaylar Sürekli hastalık, sakatlık ve kocama hallerinde kişilerin cezalarını hafifletir veya kaldırır.

Cumhurbaşkanının Görev ve Yetkileri Cumhurbaşkanı, yürütme yetkisine ilişkin konularda Cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarabilir. Ancak Anayasanın ikinci kısmının, birinci ve ikinci bölümlerinde yer alan temel haklar, kişi hakları ve ödevleriyle dördüncü bölümde yer alan siyasi haklar ve ödevler Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenemez. Cumhurbaşkanı kanunların uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla yönetmelikler çıkarabilir.

CUMHURBAŞKANININ CEZAİ SORUMLULUĞU Cumhurbaşkanı hakkında, bir suç işlediği iddiasıyla TBMM üye tamsayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilir. Meclis önergeyi en geç bir ay içinde görüşür ve üye tamsayının beşte üçünün gizli oyuyla soruşturma açılmasına karar verebilir.

CUMHURBAŞKANI YARDIMCILARI VE BAKANLAR Cumhurbaşkanı seçildikten sonra bir veya daha fazla Cumhurbaşkanı yardımcısı atayabilir Cumhurbaşkanının geçici olarak görevden alınması hallerinde cumhurbaşkanı yardımcısı cumhurbaşkanına vekalet eder ve ona ait yetkileri kullanır. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasından Cumhurbaşkanı tarafından atanır ve görevden alınır. TBMM üyeleri Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakan olarak atanırsa milletvekillikleri sona erer.

CUMHURBAŞKANI YARDIMCILARI VE BAKANLAR Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, Cumhurbaşkanına karşı sorumludur. Görevleriyle ilgili olmayan suçlarda yasama dokunulmazlığına ilişkin hükümlerden faydalanır. Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri, teşkilat yapısı ile merkez ve taşra teşkilatlarının kurulması Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenir.

DEVLET DENETLEME KURULU İdarenin hukuka uygunluğunun, düzenli ve verimli şekilde yürütülmesinin ve geliştirilmesinin sağlanması amacıyla, Cumhurbaşkanlığına bağlı olarak kurulan Devlet Denetle Kurulu, Cumhurbaşkanının isteği üzerine, tüm kamu kurum ve kuruluşlarına her türlü idari soruşturma, inceleme, araştırma ve denetlemeleri yapar. Yargı organları denetleme kurulunun görev alanı dışındadır. Üyeleri CB tarafından atanır İşleyişi, üyelerinin görev süresi ve diğer özlük işleri CB kararnamesi ile düzenlenmektedir.

YARGI ORGANI Yargı yetkisi, Türk milleti adına bağımsız ve tarafsız mahkemelerce kullanılır. Hiçbir organ, makam, merci veya kişi yargı yetkisinin kullanılmasında mahkemelere ve hakimlere emir ve talimat veremez, tavsiye ve telkinde bulunamaz. Hakimler ve savcılar idari görevleri yönünden Adalet Bakanlığına bağlıdır. Görevlerine bağımsız ve tarafsız devam edilebilmelerini sağlamak amacıyla ve bir teminat olmak üzere hakim ve savcıların 65 yaşına kadar emekli edilemeyecekleri ve maaşlarından yoksun bırakılamayacakları kabul edilmiştir.