NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ GENEL MUHASEBE DÖNEN VARLIK HESAP SINIFI, HESAP GRUPLARININ TANIMLANMASI, NAKİT VE NAKİT BENZERLERİNİN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ, MENKUL KIYMETLER NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu ubyo.nisantasi.edu.tr

DÖNEN VARLIKLAR HESAPLARI İşletmenin faaliyeti dönemi içinde yer alan ve sağladığı yarar o dönem içinde sona eren varlıklardır. Dönen varlıklar grubunda bir yıl veya daha kısa süre içinde paraya çevrilebilecek değerler yer alır. Dönen varlıklar grubundaki hesap kodlarının hepsi 1 ile başlamaktadır. Dönen varlıklar aşağıdaki hesap gruplarına ayrılmıştır: 10-Hazır Değerler 11-Menkul Kıymetler 12-Ticari Alacaklar 13-Diğer Alacaklar 15-Stoklar 17-Yıllara Yaygın İnşaat ve Onarım Maliyetleri 18-Gelecek Aylara Ait Giderler ve Gelir Tahakkukları 19-Diğer Dönen Varlıklar NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © HAZIR DEĞERLER İşletmenin kasasında veya bankada bulunan paralar ile likiditesi (paraya çevrileme kolaylığı) yüksek olan değerler bu grupta yer alır. Hazır Değerler hesap grubunda aşağıdaki hesaplar yer alır: 100 Kasa Hesabı 101 Alınan Çekler Hesabı 102 Bankalar Hesabı 103 Verilen Çekler Ve Ödeme Emirleri Hesabı (-) 108 Diğer Hazır Değerler Hesabı Hazır değerler hesaplarının işleyişinde artış meydana geldiğinde hesabın borç tarafına, azalış meydana geldiğinde hesabın alacak tarafına kayıt yapılır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

HAZIR DEĞERLER 100 KASA HESABI İşletmenin elinde bulundurduğu ulusal ve yabancı nakit paraların TL karşılıklarının giriş ve çıkışlarının izlenmesi için kullandıkları hesaptır. Kasa hesabından çıkış olabilmesi için mutlaka kasada para bulunması gerekir. Kasada ne kadar nakit varsa en fazla o kadar nakit çıkışı olabilir. Kasaya yapılan nakit girişleri kasa hesabının borcuna, nakit çıkışları ise alacağına kaydedilir. Örnek: İşletmenin bankadaki mevduat hesabından 01.02.2016 tarihinde 10.000 TL nakit para çekilmiştir. HESAP ADI BORÇ ALACAK 100 Kasa Hesabı 10.000 102 Banka Hesabı NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

HAZIR DEĞERLER 100 KASA HESABI Örnek: İşletme 03.04.2016 tarihinde 8.000 TL değerinde ticari malı peşin ödeme yaparak satın almıştır. HESABIN ADI BORÇ ALACAK 153 Ticari Mallar Hesabı 8.000 100 Kasa Hesabı NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

HAZIR DEĞERLER 102 BANKA HESABI İşletmelerin yurt içi ve yurt dışında banka ve benzeri finans kurumlarında açtırılan hesaplarına yatırılan ve hesaptan çekilen paraların izlendiği hesaptır. Banka hesabına yatırılan her parasal değer bu hesabın borç tarafına kaydedilirken, bankadan çekilen nakit tutarlar ve hesaptan yapılan ödemeler (çek vd.) hesabın alacağına kaydedilir. Örnek: İşletme elinde bulundurduğu 5.000 TL nakdi 02.03.2016 tarihinde bankadaki hesabına yatırmıştır. HESABIN ADI BORÇ ALACAK 102 Banka Hesabı 5.000 100 Kasa Hesabı NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

HAZIR DEĞERLER 102 BANKA HESABI Örnek: İşletme 10.11.2016 tarihinde 7.000 TL değerindeki yönetim ofisinde kullanılacak demirbaşı bedelini banka hesabından ödeyerek satın almıştır. HESABIN ADI BORÇ ALACAK 255 Demirbaşlar Hesabı 7.000 102 Banka Hesabı NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

HAZIR DEĞERLER 101 ALINAN ÇEKLER Gerçek ve tüzel kişiler tarafından işletmeye verilmiş ve henüz tahsil için bankaya verilmemiş veya ciro edilmemiş olan çeklerin izlendiği hesaptır. İşletmenin karşı taraflardan almış olduğu çeklerin izlendiği hesaptır. Alınan çekler, üzerlerindeki yazılı değerleri ile borçlu tarafa kayıt edilirken, bankadan tahsil veya ciro edildiğinde alacak tarafa kayıt gerçekleştirilir. Örnek: İşletme 5.000 TL değerindeki ticari malı çek karşılığında Ali Öztürk işletmesine satmıştır. HESABIN ADI BORÇ ALACAK 101 Alınan Çekler Hesabı 7.000 600 Yurtiçi Satışlar NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

HAZIR DEĞERLER 101 ALINAN ÇEKLER Örnek: İşletme 10.000 TL değerindeki malı 01.01.2016 tarihinde karşılığında çek ciro edilerek satın almıştır. HESABIN ADI BORÇ ALACAK 153 Ticari Mallar Hesabı 10.000 101 Alınan Çekler Hesabı NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

HAZIR DEĞERLER 103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ HESABI İşletmelerin üçüncü kişilere bankalardan çek veya ödeme emri ile yapacağı ödemelerin izlediği hesaptır. Verilen çekler hesabı pasif karakterli bir hesaptır yani varlık hesabı olmasına rağmen işleyişi kaynak hesapları şeklindedir. Yani artışlar alacağa, azalışlar borca kaydedilir. Hesabın yanındaki (-) işareti bu anlama gelmektedir. İşletmeler çek verdiklerinde bu hesap kullanılır. Kişilere çek ve ödeme emri verildiğinde hesabın alacak tarafına, çek ve ödeme emirlerinin bankadan tahsil edildiği anlaşıldığında verilen çekler hesabının borcuna kaydedilir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

HAZIR DEĞERLER 103 VERİLEN ÇEKLER VE ÖDEME EMİRLERİ HESABI Örnek: 1. İşletme 04.04.2016 tarihinde 20.000 TL değerindeki malı karşılığında çek vererek satın almıştır. 2. İşletme 04.04.2016 tarihinde vermiş olduğu çekin bedelini 04.05.2016 tarihinde banka hesabından ödemiştir. HESABIN ADI BORÇ ALACAK 153 Ticari Mallar Hesabı 20.000 103 Verilen Çekler Hesabı HESABIN ADI BORÇ ALACAK 103 Verilen Çekler Hesabı 20.000 102 Banka Hesabı NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

HAZIR DEĞERLER 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER Nitelikleri itibarıyla hazır değer sayılan kredi kart çekimleri, pullar, vadesi gelmiş kuponlar, tahsil edilecek banka ve posta havaleleri gibi değerleri kapsar. Hazır değerler elde edildiğinde hesabın borç tarafına, elden çıkarıldığında da hesabın alacak tarafına kaydedilir. Örnek: 1. İşletmenin daha önceden Ergün Korkmaz’a yapmış olduğu veresiye satıştan kaynaklanan 4.000 TL değerindeki alacak 25.11.2016 tarihinde Ergün Korkmaz tarafından posta havalesi yoluyla havale edilmiş, ilgili makbuz işletmeye faxlanmıştır. HESABIN ADI BORÇ ALACAK 108 Diğer Hazır Değerler Hesabı 4.000 120 Alıcılar Hesabı NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

HAZIR DEĞERLER 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER 2. İşletme posta havalesi ile gönderilen tutarı 01.12.2016 tarihinde tahsil etmiştir. HESABIN ADI BORÇ ALACAK 100 Kasa Hesabı 4.000 108 Diğer Hazır Değerler Hesabı NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

ALT HESAPLARIN KULLANIMI ÖRNEK MONOGRAFİ Özsezer A.Ş. 01.01.2017 tarihinde ortaklarının koymuş olduğu 50.000 TL nakit, 50.000 TL değerinde çek ve 30.000 TL değerinde Türk Lirası Mevduat hesabı ile faaliyetlerine başlamış bir dış ticaret firmasıdır. İşletme 02.01.2017 tarihinde anlık döviz ihtiyacı sebebi ile elindeki 22.500 TL’yi 1$ = 4,5 TL’den dolara çevirmiştir. İşletme elindeki çeklerin 30.000 TL’lik kısmını tahsil edilmek üzere 03.01.2017 tarihinde Vakıf Bank Maslak Şubesine göndermiştir. İşletmenin elindeki çeklerin 10.000 TL’lik kısmı karşılıksız çıkması sebebi ile 05.01.2017 tarihinde protesto edilmiştir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

ALT HESAPLARIN KULLANIMI ÖRNEK MONOGRAFİ 07.01.2017 tarihinde İş Bankasına gönderilmiş olan 30.000 TL değerindeki çek tahsil edilerek ilgili tutar işletmenin banka hesabına aktarılmıştır. İşletme 09.01.2017 tarihinde elindeki 1.000 $’lık nakit dövizi 1$=4,8 TL’den bozdurmuştur (Alış fiyatı 1$=4,5 TL). İşletme 12.01.2017 tarihinde İş Bankası Maslak Şubesine 1.000 $’lık bir dolar mevduat hesabı açtırmıştır. İlgili tutar nakit olarak ban kahesabına yatırılmıştır (1$=4,8TL). 15.01.2017 tarihinde döviz mevduat hesabında tutulan 500 $, 1$=4,5TL’den bozdurulmuş ilgili tutar işletmenin TL mevduat hesabına aktarılmıştır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

KASA FAZLASI ÖRNEK MONOGRAFİ İşletme 30.01.2017 tarihinde yapmış olduğu gün sonu sayımlarda kasadaki fiili tutarın 20.000 TL olduğunu tespit etmiştir. Muhasebe hesaplarında kasa hesabının güncel durumu 18.000 TL borç bakiyesidir; 1. Eğer fazlalığın sebebi fazlalık tespit edildiğinde yapılan incelemelerde bulunsaydı; Yapılan incelemeler sonucunda fazlalığın sebebinin banka hesabından çekilen 2.000 TL’nin kayıtlara geçmemesi olduğu tespit edilmiştir. 2. Fazlalığın sebebi bulunamasaydı; a) İlgili tutar sayım tesellüm fazlaları hesabına aktarılmalıdır. b) Fazlalık hesabına atılan ilgili tutarın nereden geldiği belirlendiğinde düzeltme kaydı yapılır; Yapılan incelemeler sonucunda fazlalığın sebebinin banka hesabından çekilen 2.000 TL’nin kayıtlara geçmemesi olduğu tespit edilmiştir. c) Sebebi hiç bulunamaz ise ilgili tutar Olağan Dışı Gelirler hesabına aktarılır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

KASA NOKSANI ÖRNEK MONOGRAFİ İşletme 28.02.2017 tarihinde yapmış olduğu gün sonu sayımlarda kasadaki fiili tutarın 25.000 TL olduğunu tespit etmiştir. Muhasebe hesaplarında kasa hesabının güncel durumu 30.000 TL borç bakiyesidir; 1. Noksanlığın sebebi bulunamamış, incelenmek üzere noksanlık hesabına aktarılmıştır; 2. Noksanlığın sebebi tespit edilememiş ve ilgili tutarın personelden tahsil edilmesine karar verilmiştir. Noksanlığın sebebi bulunamamıştır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © MENKUL KIYMETLER 110 HİSSE SENETLERİ HESABI: İşletmelerin geçici olarak elde tutmak amacıyla aldığı hisse senetlerini izlediği hesaptır (1 yıldan kısa süre). Hisse senetleri alındığı zaman hesabın borcuna kaydedilirken, satıldığında ise hesabın alacağına kayıt yapılır. Hisse senetleri karlı bir şekilde satılırsa oluşan kar 645 Menkul Kıymet Satış Karları hesabına alacak olarak kaydedilir. Hisse senetleri zarar ile satıldığında ise oluşan zarar 655 Menkul Kıymet Satış Zararları hesabının borcuna kaydedilmektedir. 111 ÖZEL KESİM TAHVİL SENET VE BONOLARI: Özel sektörlere ait alınan tahvil, senet ve bonoların kayıt ve takip edildiği bir hesaptır. Tahvil, senet ve bonolar satın alındığında bu hesaba borç olarak kaydedilir, satıldığında ya da işletmeden çıktığında ise hesaba alacak kaydedilir. Tahvil, senet ve bonoları satın alan işletmeler, bunları çıkartan kurumlara borç para vermiş gibi olurlar ve bunlardan faiz elde ederler. Elde edilen bu faizler 642 Faiz Gelirleri Hesabına kaydedilir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © MENKUL KIYMETLER 112 KAMU KESİMİ TAHVİL SENET VE BONOLARI: Kamu kesimine yani devlete ait alınan tahvil, senet ve bonoların kayıt ve takip edildiği hesaptır. Tahvil, senet ve bonolar satın alındığında bu hesaba borç olarak kaydedilir, tahvil, senet ve bonolar satıldığında ya da işletmeden çıktığında ise hesaba alacak kaydedilir. Tahvil, senet ve bonoları satın alan işletmeler, bunları çıkartan kurumlara borç para vermiş gibi olurlar ve bunlardan faiz elde ederler. Elde edilen bu faizler 642 Faiz Gelirleri Hesabına kaydedilir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © MENKUL KIYMETLER Örnek: 1. İşletme 08.09.2016 tarihinde 30 TL den 1.000 adet hisse senedini peşin olarak satın alıyor. 2. Eldeki menkul kıymetlerden kar veya zarar etme durumunda yapılacak muhasebe kayıtları; 2a. İşletme 11.12.2016 tarihinde 30 TL den almış olduğu 1.000 adet hisse senedini adedi 35 TL’den satmıştır. 2b. İşletme 11.12.2016 tarihinde 30 TL den almış olduğu 1.000 adet hisse senedini adedi 25 TL’den satmıştır. HESABIN ADI BORÇ ALACAK 110 Hisse Senetleri Hesabı 30.000 100 Kasa Hesabı HESABIN ADI BORÇ ALACAK 100 Kasa Hesabı 35.000 110 Hisse Senetleri Hesabı 30.000 645 Menkul Kıymet Satış Karı 5.000 HESABIN ADI BORÇ ALACAK 100 Kasa Hesabı 25.000 655 Menkul Kıymet Satış Zararı 5.000 110 Hisse Senetleri Hesabı 30.000 NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

HAZIR DEĞERLER MENKUL KIYMETLER Örnek: 1. İşletme 06.03.2015 tarihinde ihraç edilmiş Güneri A.Ş.’ye ait 2 yıl vadeli 1.000 adet özel sektör tahvilini ihraç tarihinde tanesi 10 TL den peşin olarak satın alıyor. 2. İşletme 06.06.2015 tarihinde elindeki özel kesim tahvillerini Anapara (10.000 TL) ve 90 günlük faizi ile birlikte nakit satmıştır. Tahvil faiz oranı %10 dur. Basit Faiz = (A x i x t) / (365 x 100) (Günlük) A: Anapara i: Faiz Oranı t: Süre HESABIN ADI BORÇ ALACAK 111 Özel Kesim Tahvil Senet ve Bonoları Hesabı 10.000 100 Kasa Hesabı HESABIN ADI BORÇ ALACAK 100 Kasa Hesabı 10.246 642 Faiz Gelirleri Hesabı 246 111 Özel Kesim Tahvil Senet ve Bonoları Hesabı 10.000 NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

HAZIR DEĞERLER MENKUL KIYMETLER Örnek: 1. Tatar A.Ş. 06.01.2015 tarihinde, geçici yatırım amacıyla aynı tarihte ihraç edilmiş %10 faiz oranlı, 9 ay vadeli ve 40.000 TL nominal değerli hazine bonolarını peşin değeri üzerinden 37.244,90 TL’ye satın almıştır. 2. Tutar A.Ş., 06.04.2015 tarihinde, geçici yatırım amacıyla 37.244,90 TL peşin değeriyle satın alınan, 06.01.2015 ihraç tarihli, %10 faiz oranlı, 9 ay vadeli ve 40.000 TL nominal değerli hazine bonolarını 38.150 TL’ye satmıştır. HESABIN ADI BORÇ ALACAK 112 Kamu Kesimi Tahvil Senet ve Bonoları Hesabı 37.244,90 100 Kasa Hesabı HESABIN ADI BORÇ ALACAK 100 Kasa Hesabı 38.150 642 Faiz Gelirleri Hesabı 905.1 112 Kamu Kesimi Tahvil Senet ve Bonoları Hesabı 37.244,9 NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

HAZIR DEĞERLER ÖRNEK MONOGRAFİ ABC Limited şirketi perakendecilik faaliyeti yapan bir işletmedir. Firmanın bir aylık süreçte yapmış olduğu işlemler aşağıdaki gibidir; 01.01.2017 tarihli ABC Limited şirketi Açılış Değerleri: Nakit = 100.000 TL İstenenler; Açılış Bilançosu Dönem İçi işlemlerin yevmiye ve defter – i kebil kayıtarı 02.01.2017 tarihinde kasadaki nakdin 90.000 TL’lik kısmı nakdi kasada tutmanın güvenli olmayacağı düşünülerek İş Bankası A.Ş. Maslak şubesinde işletme adına açtırılan bir vadesiz mevduat hesabına yatırılmıştır. İşletme 03.01.2017 tarihinde 600174 nolu fatura ile 50.000 TL’lik bir mal alışı gerçekleştirmiştir. Malın bedeli işletmenin İş Bankası A.Ş.’deki vadesiz mevduat hesabından ödenmiştir. İşletme 06.01.2017 tarihinde 123456 numaralı fatura ile 80.000 TL’lik bir mal satışı gerçekleştirilmiş, malın bedeli karşılığında alıcı Hasan Öztekin’den 80.000 TL değerinde çek alınmıştır. 09.01.2017 tarihinde 465798 numaralı fatura ile işletme, XYZ anonim şirketinden 90.000 TL değerinde bir mal alışı gerçekleştirmiş, malın bedeli karşılığında satıcı işletmeye, işletmenin kendi çek defterinden 90.000 TL değerinde bir çek keşide edilmiştir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

HAZIR DEĞERLER ÖRNEK MONOGRAFİ İşletme 10.01.2017 tarihinde Alıcı Hasan Öztekin’den almış olduğu çekin 40.000 TL’lik kısmını bankaya tahsil için göndermiştir. 11.01.2017 tarihinde bankaya gönderilen çek tahsil edilmiş ve ilgili tutar işletmenin İş Bankası A.Ş. Maslak şubesinde açılmış olan vadesiz mevduat hesabına yatırılmıştır. 12.01.2017 tarihinde 123457 numaralı fatura ile 70.000 TL’lik bir ticari mal satışı gerçekleştirilmiştir. Malın bedeli Alıcı Ahmet Kaçar tarafından işletmemiz adına (İşletmenin Vergi numarası kullanılarak) Garanti Bankası Maslak şubesine havale yolu ile gönderilmiştir. Alıcı Ahmet Kaçar’ın Garanti Bankasına yapmış olduğu havale tutarı işletme tarafından 13.01.2017 tarihinde tahsil edilmiş ve işletme görevlisi ilgili tutarı ABC Limited Şirketine ait olan İş Bankası vadesiz mevduat hesabına yatırmıştır. 09.01.2017 tarihinde işletmenin çek defterinden yazılmış olan 90.000 TL’lik çekin bedeli 14.01.2017 tarihinde satıcıya işletmenin banka hesabından ödenmiştir. 15.01.2017 tarihinde işletmenin yapacağı yazışmalarda kullanılmak üzere 500 TL değerinde posta pulu alınmış, bedeli postaneye nakit olarak ödenmiştir. 20.01.2017 tarihinde 002365 numaralı fatura ile 40.000 TL değerinde mal alışı gerçekleştirilmiş, malın bedeli çek ciro edilerek ödenmiştir. 23.01.2017 tarihinde işletmenin yapmış olduğu yazışmalarda 50 TL’lik posta pulu kullanılmıştır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

MENKUL KIYMETLER ÖRNEK MONOGRAFİ 01.01.2017 tarihinde 1.000 adet özel sektör tahvili adedi 40 TL’den, 1.000 adet kamu kesimi tahvil ise adedi 50 TL’den satın alınmış ilgili varlıkların ödemesi işletmenin banka hesabından yapılmıştır. İşletme 09.03.2017 tarihinde adedi 40 TL’den 1.000 adet hisse senedini peşin bedeli ile satın almıştır. 09.04.2017 tarihinde, adedi 40 TL’den alınmış olan 1.000 adet hisse senedinin 500 adedi, 1 adedi 50 TL’den satılmış, ilgili tutar işletmenin İş Bankası Maslak şubesinde açılmış olan mevduat hesabına aktarılmıştır. 09.05.2017 tarihinde, adedi 40 TL’den alınmış olan 500 adet hisse senedi, adedi 30 TL’den satılmıştır. 30.05.2017 tarihinde Kamu kesimi tahvil nakit sıkışıklığı sebebi ile satılmış 150 günlük faiz ve ana para işletmenin banka hesabına aktarılmıştır. 31.12.2017 tarihinde işletmenin elindeki özel sektör tahvillerinin vadesi dolmuş, ana para ve faiz işletmenin banka hesabına aktarılmıştır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © kaynaklar Arslan, Sinan (2015), Finansal Muhasebe, Umut Kitap. Gökçen, Gürbüz (2016), Genel Muhasebe, 5. Baskı, Beta Yayınları. Kalmış, Halis, Yılmaz, Berna Burcu, Bilen, Bahar, Dereköy, Feyza, Koşan, Levent, Başar, Hıdır, Bozdoğan, Hüsnü, Çakır, Nazife, Çeltikçi, Neriman Polat (2015), Örnek Olaylarla Finansal Muhasebe, 2. Baskı, Paradigma Akademi. Kesimli, İffet Görkey (2014), Genel Muhasebe, Umuttepe Yayınları. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©