TEMEL İŞLEM TEKNOLOJİLERİ MALZEME TEKNOLOJİLERİ UYGULAMALARI I TEKNOLOJİ FAKÜLTESİ MALZEME-METALURJİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ TEMEL İŞLEM TEKNOLOJİLERİ MALZEME TEKNOLOJİLERİ UYGULAMALARI I Dersin Kodu ve saati: M 1010 (2+2) Ölçme ve Kontrol ----- Meeting Notes (19/09/18 22:50) -----
Ölçme ve Kontrol ÖLÇME TEKNİĞİ Bilinen bir değer ile bilinmeyen bir değerin karşılaştırılmasına ölçme denir. Makine parçalarının veya yapılan herhangi işin görevini yapabilmesi için istenen ölçülerde olması gerekir. Bu amacın gerçekleşmesi içinde imalat sırasında ve sonrasında parçaların ölçülmesi gerekir. Dolayısıyla her teknik eleman kendi alanına ait ölçme ve kontrol aletlerini iyi bilmeli ve kullanabilmelidir. Ölçmede sonuç, sayısal olarak belirtilir. Makine imalatında, en büyük ölçü birimi “mm” dir. Dolaylı Ölçme: Bu işlemde ölçü aleti belli bir kıyaslama parçasına ayarlanır. Ölçme kıyaslama parçasına göre yapılır. Örneğin pergel, iç ve dış çap kumpasları, mastarlar, karış, adım, uzunluğu belli olmayan bir ip parçası ile ölçme gibi. Doğrudan Ölçme: Ölçü takımları ile yapılan ölçmedir. Bu ölçme işleminde ölçü, ölçme takımından doğrudan okunur.
Ölçme ve Kontrol Ölçme ve Kontrolü Etkileyen Faktörler: Ölçme aletinin hassasiyeti Ölçme işleminin yapıldığı yerin ortam ısısı Ölçme yapan kişiden kaynaklanan faktörler Ölçme yapılan yerin aydınlığı Ölçü aletinin aşırı ısınması Yapılan işin hassasiyeti Ölçme ve kontrol yapılırken meydana gelen hatalar Ölçülecek iş parçasının fiziksel özelliği
Ölçme ve Kontrolü Etkileyen Faktörler: Ölçme esnasında; ölçü aleti üzerindeki işaret ve göz ölçü aletine dik doğrultuda olmalıdır. Ölçme esnasında ısıl etkilerden olabilecek hatalar için dikkat edilmelidir. Ölçme referans sıcaklık laboratuarda 20 °C, açık havada 15°C’dir. SORU: 20 °C referans sıcaklıkta kullanılmak üzere imal edilmil, hassa 50 mm uzunluğundaki bir mastarın 38 °C sıcaklıktaki boyunu bulunuz. Mastarın yapıldığı çelik malzemenin ısıl genleşme katsayısı değerindedir. ÇÖZÜM: Herhangi bir T sıcaklığında bir cismin boyu
Ölçme ve Kontrol Uzunluk Ölçü Sistemleri Metrik Sistem: Bu ölçü sisteminde birim metredir. Metre, yerküre meridyeninin kırk milyonda biri uzunluğundadır ve (m) harfi ile gösterilir. Makine tekniğinde metrenin as katları kullanılır. 10 m, 100 cm, 10 mm gibi.
Ölçme ve Kontrol Uzunluk Ölçü Sistemleri Inch (parmak) Sistemi: Bu ölçü sisteminde birim yardadır. 1YARDA = 3 AYAK = 36 PARMAK tır. Makine tekniğinde YARDA’ nın as katlarından PARMAK ve bölüntüleri kullanılır. Parmak (“) işareti ile ifade edilir. 1”, 2”, ½”, 5/16”, 3/8” gibi gösterilir. 1” = 25,4 mm dir. Uzunluk Ölçü Sistemlerinin Birbirine Çevrilmesi 3/8” kaç mm eder? 1/4” kaç mm eder? 1” = 25,4 mm ise 1” = 25,4 mm ise X = 3x25,4 / 8 X = 25,4 / 4 X = 9, 52 mm eder. X = 6, 35 mm eder
Ölçme Aletleri Ölçme ve Kontrol Basit Bölüntülü Ölçü Aletleri Metreler Uzun parçaların kabaca ölçülmesinde kullanılan çizgi bölüntülü ölçü aletleridir. Metreler büyük boyutlu parçaların ölçülmesinde ve hassasiyet istenmeyen küçük parçaların ölçülmesinde kullanılır. Metrelerin ölçü hassasiyeti 1mm ve 0,5 mm‘ dir. Milimetrik bölüntüler ile yapılmakla birlikte santimetre olarak okunur.
Ölçme Aletleri Ölçme ve Kontrol Basit Bölüntülü Ölçü Aletleri Çelik Cetvel Çelik cetveller 0,5 mm aralıklı olarak ince çizgi bölüntülü yapıldığı gibi 1 mm aralıklı olarak yapılanları da vardır. Bazı çelik cetvelleri bir tarafı mm bölüntülü diğer tarafı ise (") parmak bölüntülü olabilir.
Ölçme Aletleri Ölçme ve Kontrol Verniyerli Ölçü Aletleri Sürmeli Kumpaslar Ayarlanabilen bölüntülü ölçü aletlerindendir. Uzunluk ölçülerini, iç çap, dış çap, derinlik ve kanal gibi mesafeleri ölçme işlemlerinde kullanılırlar. Kumpaslar cetvel ve sürgü olmak üzere iki esas parçadan meydana gelmiştir. Cetvelin bir tarafı (mm), diğer tarafı ise (") parmak bölüntülü olarak olabilir. Kumpaslar paslanmaz çelikten yapılırlar. Cetvellere göre ölçme hassasiyetleri daha yüksektir. Ölçüyü klasik olarak cetvelden, dijital ve saatli olarak otomatik gösteren kumpaslarda vardır.
Ölçme Aletleri Ölçme ve Kontrol Verniyerli Ölçü Aletleri Sürmeli Kumpaslar
Ölçme Aletleri Ölçme ve Kontrol Verniyerli Ölçü Aletleri Sürmeli Kumpaslar
Kumpaslar Ölçme ve Kontrol Ölçü Sistemlerine Göre Metrik ölçü sistemine göre yapılan kumpaslar 1/10 mm verniyer taksimatlı kumpaslar 1/20 mm verniyer taksimatlı kumpaslar 1/50 mm verniyer taksimatlı kumpaslar Parmak ölçü sistemine göre yapılan kumpaslar 1/32 " verniyer taksimatlı kumpaslar 1/64 " verniyer taksimatlı kumpaslar 1/128 ″ verniyer taksimatlı kumpaslar 1/192″ verniyer taksimatlı kumpaslar 1/1000" verniyer taksimatlı kumpaslar
VERNİYER YAPISINA (Şekline) GÖRE KUMPASLAR Ölçme ve Kontrol Kumpaslar Kullanım Alanlarına Göre: Verniyer Şekine Göre: İç ve dış çap kumpasları Çizgisel (klasik) kumpaslar Derinlik kumpasları Saatli kumpaslar Özel kumpaslar Dijital kumpaslar Modül kumpasları VERNİYER YAPISINA (Şekline) GÖRE KUMPASLAR
Kumpaslar Ölçme ve Kontrol Metrik ölçü sistemine göre yapılan kumpaslar 1/10 mm verniyer bölüntülü kumpaslar
Kumpaslar Ölçme ve Kontrol 1/10 mm verniyer bölüntülü kumpasların Uygulaması
Kumpaslar Ölçme ve Kontrol Metrik ölçü sistemine göre yapılan kumpaslar 1/20 mm verniyer bölüntülü kumpaslar
Kumpaslar Metrik ölçü sistemine göre yapılan kumpaslar 1/20 mm verniyer bölüntülü kumpaslar
Kumpaslar Metrik ölçü sistemine göre yapılan kumpaslar 1/20 mm verniyer bölüntülü kumpaslar
Kumpaslar Metrik ölçü sistemine göre yapılan kumpaslar 1/20 mm verniyer bölüntülü kumpaslar
Kumpaslar Metrik ölçü sistemine göre yapılan kumpaslar 1/20 mm verniyer bölüntülü kumpaslar
Kumpaslar Ölçme ve Kontrol Metrik ölçü sistemine göre yapılan kumpaslar 1/50 mm verniyer bölüntülü kumpaslar
Kumpaslar Metrik ölçü sistemine göre yapılan kumpaslar 1/50 mm verniyer bölüntülü kumpaslar
Kumpaslar Parmak ölçü sistemine göre yapılan kumpaslar 1/128’’ verniyer bölüntülü kumpaslar
Kumpaslar Parmak ölçü sistemine göre yapılan kumpaslar 1/128’’ verniyer bölüntülü kumpaslar 1/128˝ verniyer bölüntülü kumpaslar, ölçü cetveli 1˝ parmak ölçüsünün (1˝ölçüsü=25.4 mm’ dir) 16 eşit parçaya bölünmesiyle elde edilmiştir. Cetvel ölçü bölüntüsü üzerindeki 7/16” lık kısım sürgü üzerinde 8 eşit parçaya bölünmek suretiyle 1/128˝ verniyer bölüntüsü elde edilmiştir.
Kumpaslar Parmak ölçü sistemine göre yapılan kumpaslar 1/128’’ verniyer bölüntülü kumpaslar
Kumpaslar Parmak ölçü sistemine göre yapılan kumpaslar 1/128’’ verniyer bölüntülü kumpaslar Verniyer Taksimatli Kumpasta ¼+ 4/128 ˝ = 9/32˝ Ölçüsünün Okunması Adım : 1/16 lık kısımda kaçıncı çizginin çakıştığı: 4/16 ile 5/16 arasında olduğu görülür. Buradan met olarak 4/16 okunur. Adım : 1/128 lik kısımda kaçıncı çizgi ile çakıştığı tespit edilir. 4. çizgi olduğu görülmektedir. O zaman 4/128 ‘’değeri okunur. Adım : Okunan iki değer toplanır. 4/16 (1/4) +4/128 36/128 =9/32’’
Kumpaslar Metrik ölçü sistemine göre yapılan kumpaslar Saatli sürgülü kumpas Saatli kumpaslar 1/20 ve 1/50 mm hassasiyetinde üretilirler.
Kumpaslar Metrik ölçü sistemine göre yapılan kumpaslar Saatli sürgülü kumpas