NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ Modern Ortadoğu tarihi Suriye: baas rejimi, siyasi ve sosyal yapısı, çatışma dinamikleri NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi iisbf.nisantasi.edu.tr

Suriye: baas rejimi, siyasi ve sosyal yapısı, çatışma dinamikleri 1946 yılında Fransa’dan bağımsızlığını kazanan, 1958-61 yılları arasında ise «Birleşik Arap Cumhuriyeti» altında Mısır’la birleşen Suriye’de 1963 yılında gerçekleşen darbe sonucunda Baas rejimi kuruldu. Kelime anlamı «diriliş» olan Baas, laik Arap milliyetçiliği çerçevesindeki ideolojilerden birini temsil etmektedir. Baas rejimi ilk günden itibaren Suriye’de etnik ve mezhepsel kimliklerin üstünde bir Suriyeli kimliği inşa etmeye çalıştı. Tüm eğitim sistemi bu çerçevede oluşturulurken, özellikle mezhepsel çağrışım yapan coğrafi yerlerin (Cebel Düruz dağı, vs.) isimleri değiştirildi. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Suriye: baas rejimi, siyasi ve sosyal yapısı, çatışma dinamikleri Bununla birlikte iktidarı elinde tutan Hafız Esad’ın Nusayri mezhebinden olması ve aynı mezhepten bazı kişilerin üst düzey devlet görevlerine gelmesi, bazı muhalefet unsurları tarafından rejimin bir «Nusayri rejimi» olduğu argümanının dillendirilmesine yol açtı. Diğer yandan Baas rejimi ilk günden itibaren sert otoriter yöntemler kullandı. Darbenin gerçekleştiği 1963 yılında ilan edilen Olağanüstü Hal, Arap Baharı sürecinin başladığı 2011 yılına kadar devam etti. Ayrıca ülkede çok geniş bir istihbarat ağı kuruldu ve 16 ayrı istihbarat kuruluşu toplumsal- siyasal alan üzerinde büyük bir basınç oluşturdu. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Suriye: baas rejimi, siyasi ve sosyal yapısı, çatışma dinamikleri Baas rejiminin karşı karşıya kaldığı ilk büyük çaplı meydan okuma, 1982 Hama ayaklanması oldu. Müslüman Kardeşler örgütü öncülüğünde gerçekleşen ayaklanma, sert askeri yöntemlerin kullanılmasıyla bastırıldı. Baas rejimi İsrail’le barış yapmadı ve İran’la yakın ilişkiler kurdu. Lübnan’daki iç savaşa dahil oldu ve 2005 yılına kadar Lübnan’daki askerlerini çekmedi. Yüz binlerce Filistinli mülteciye ev sahipliği yapan Suriye, Filistinli fraksiyonlara da eğitim ve silah desteği sundu. Öte yandan, Müslüman Kardeşler örgütüyle bağlantılı olması sebebiyle Hamas örgütüne karşı mesafeli durdu. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Suriye: baas rejimi, siyasi ve sosyal yapısı, çatışma dinamikleri Hafız Esad’ın 2000 yılında ölümünün ardından yerine oğlu Beşar Esad geçti. 34 yaşındaki Beşar Esad’ın cumhurbaşkanı olabilmesi için anayasada değişiklik yapıldı. Kısmen Batıcı ve ılımlı bir duruşa sahip olan Beşar Esad’ın ilk dönemlerinde ekonomide ve siyasette liberalleşme yönünde bazı adımlar atıldı. 2011 öncesindeki en büyük altüst oluş ise 2004 yılında Kamışlı bölgesindeki Kürt ayaklanması oldu. 2011’de Arap Baharı sürecinin başlaması sonrasında Suriye’de de hükümet karşıtı gösteriler gerçekleşti. Kısa süre içinde şiddet ve karşı-şiddet dalgası ülkeyi iç savaşa götürdü. 2012 yılı ortalarından itibaren bölge ve dünya ülkelerinin de sürece dahil olmasıyla birlikte Suriye savaşı uluslararası bir ihtilaf ve çatışma halini aldı. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © kaynaklar Nikolaos van Dam, Suriye’de İktidar Mücadelesi: Esad ve Baas Partisi Yönetiminde Siyaset ve Toplum, çev. Aslı Falay Çalkıvık, Semih İdiz (İstanbul: İletişim Yayınları, 2000) William Cleveland, Modern Ortadoğu Tarihi, çev. Mehmet Harmancı (İstanbul: Agora Kitaplığı, 2008). Adid Davişa, Arap Milliyetçiliği, çev. Lütfi Yalçın (İstanbul: Literatür Yayıncılık, 2016 [ilk baskı 2004]). NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©