MED VE HÜKÜMLERİ (المدُّ و أحكامهُ) Med (المد); sözlük anlamı itibariyle uzatmak, ziyade etmek, arttırmak manasındadır. Tecvîd ıstılahında ise med veya lîn harflerinde biri ile sesi uzatmaya denir. Aslî medd’in üzerine ziyade etmeye de med denir.

KASR (القصرُ) Medd’in zıddı kasr’dır. Sözlükte bir şeyi kısaltmak, hapsetmek ve menetmek manalarına gelir. Tecvîd ilminde ise aslî meddi olduğu gibi bırakıp, ziyâde uzatmayı terk etmeye denir. Yani Kasr’ın iki anlamı vardır. Birincisi meddi tamamen kaldırıp uzatmadan okumak, ikincisi ise aslî meddin üzerine yapılan ziyadeyi kaldırıp aslî med ile okumaktır.

MED HARFLERİ (الحروف المدية) الحروف المدية , الحروف الهوائية , الحروف الجوفية veya الحروف العلية de denir. Bazı şartlarla, kendisinden önceki harfin sesini harekesi doğrultusunda uzatmayı sağlayan harfe med harfi denir. Med harfleri و ى ا harfleridir. Bu harflerin med harfi olabilmesi için belli şartların oluşmuş olması gerekir.

و harfi harekesiz olup kendisinden önceki harfin harekesi ötre olursa و med harfi olur. Kendisinden önceki harf kalın bir harf ise “u” sesi ile bu kalın harfi uzatır. Eğer kendisinden önceki harf ince bir harf ise “u-ü” arası bir sesle bu ince harfi bir elif miktarı uzatır. يَخُوضُو , قُولُو , أعُوذ , تُوبُو gibi…

ى harfi harekesiz olup kendinden önceki harfin harekesi esre olursa ى harfi med harfi olur ve kendisinden önceki harfi “i” sesi ile bir elif miktarı uzatır. الَّذِى, سِيقَ ,قِيلَ gibi…

ا harfi harekesiz olup bir önceki harfin harekesi üstün olursa ا med harfi olur. Eğer kendisinden önceki harf kalın bir harf ise “â” sesi ile bu kalın harfi uzatır. Eğer kendisinden önceki harf ince ise onu “a-e” arası bir sesle bir elif miktarı uzatır. قَالَ , كَانَ, إِذ َا, صَارَ

Mushaf'ın hattına mahsus olmak üzere bazı kelimelerde med harfi olan ا (elif), و veya ى ile yazılmıştır. الصلَوة, الزكَوة , كفَى , زلفىَ gibi…

MED SEBEPLERİ (سَبَبَا المَدِّ) Sebeb-i med Tecvîd ıstılahında, asli med (yani medd-i Tabiî)’in üzerine ziyade (uzatma) gerektiren sebep demektir. Hemze (أ) ve sükûn (ْ ) olmak üzere ikiye ayrılır.

HEMZE (الهمزة) Aslî harflerden biridir. Hemze med harfinden sonra geldiğinde med sebebi olur ve harfi bir elif miktarından fazla uzattırır. يَا أيُّهَا , يَشَاءُ , سَوَا ءٌ , جَا ءَ gibi… Burada söz konusu olan hemze, hemze-i kat’ (الهمزة القطع) ‘dır. Vasl hemzesi (الهمزة الوصل) değildir. Çünkü Vasl hemzesi yazılışta var olmakla beraber okunuşta ortadan kalkan bir hemzedir. Bu yüzden med sebebi değildir. وقَالُوا الحَمْدُ لِله

SÜKÛN (السُكُونْ) Harekesizlik demektir. Bir harfin harekesizlik hali cezm ( ْ )ile gösterilir ve bu harfe sakin harf denir. Med harfinden sonra gelen sükûn sebeb-i meddendir ve ziyade (bir eliften fazla) uzatmayı gerektirir. Sükûn ikiye ayrılır: 1) Lazımî Sükûn 2) Arızî Sükûn

LAZIMÎ SÜKÛN (السكون الازم ) Lazımî sükûn durulduğunda da geçildiğinde de var olan sükûn demektir. جَانَّ kelimesini ele alacak olursak, bu kelimenin şeddesiz yazılmış şekli جَا نْ نَ’dir. Burada harfi medden sonra gelen Nûn harfinin sükûnu durulduğunda da geçildiğinde de var olan lazımî sükûndur. قَافْ ,آلْآنَ gibi….

ARIZÎ SÜKÛN (السكون العارض) Durulduğunda var olan, geçildiğinde ise ortadan kalkan sükûna sükûn-i arız. Denir. Bir başka deyişle; Vakfen sabit, vaslen sakıt olan sük’una sükûn-i arız denir. نَسْتَعِينْ ُ, يَعْلَمُونْ ََ gibi… İki çeşit med vardır. Aslî Med Fer’î Med

نُوحِيهَا , أ ُو تِي نَا gibi ASLÎ MED Aslî Med; المدُّ لأصليُّ , المدُّ الذاتيُّ , المدُّ الطبيعيُّ Bir kelimede harfi med bulunup sebeb-i med bulunmazsa ve med harfi geçiş odağında değilse Medd-i Tabiî (Aslî med, Zâtî med) olur. نُوحِيهَا , أ ُو تِي نَا gibi رَبُّنَا اللهُ ifadesinde medden bahsedilemez. Çünkü med harfi olan elif (ا) geçiş odağında olduğu için med vazifesi görmez.

Bazı kelimelerde med harfi görünmediği, yani yazıda bulunmadığı halde, okunuşta bulunur ki, o zaman harf-i med takdîrî (mukadder) olur ve med harfi varmış gibi kabul edilerek harf uzatılır. أَأْمَنَ-آمَنَ, أَأْمَنَ-يُؤْمِنُ-إِأْمَانًا>إِيمَانًا ,أَتَى-يأْتى-أُأْتِى-أُوتِى Bu gibi kelimelerdeki hemzelerin uzatılmasıyla yapılan medde medd-i bedel denir. Bunların asıllarının iki hemzeli olması, sakin olan ikinci hemzenin, makablinin harekesi cinsinden harf-i medde tebdil edilmesi (dönüştürülmesi) sebebiyle veya med, sakin hemzeden bedel olduğu için buna medd-i bedel denilmiştir.

يُوحِى, يَكُونُو, فَذُوقُو, جِئْتَنَا ASLÎ MEDDİN HÜKMÜ Medd-i Tabiî’nin uzatılması bir elif miktarıdır. Hükmü vaciptir. Bütün Kıraat İmamları Medd-i Tabiî’yi bir elif miktarı uzatmışlardır. يُوحِى, يَكُونُو, فَذُوقُو, جِئْتَنَا

FER’Î MEDLER Aslî med üzerine ziyadeyi gerektiren bir sebep dolayısıyla meydana gelen medde denir. Fer’î Med’ler beş kısımda incelenir. Medd-i Muttasıl (المدالمتصل) Medd-i Munfasıl (المدالمنفصل) Medd-i Lâzım (المداللازم) Medd-i Ârız (المدالعارض) Medd-i Lîn (المداللينُ)

MEDD-İ MUTTASIL (المدالمتصل) Med harflerinin herhangi birisinden sonra, med sebebi hemzenin aynı kelimede yanyana gelmesiyle oluşan fer’î medde medd-i muttasıl denir. Muttasıl bitişik demektir. Med harfi ile med sebebi olan olan hemze bir kelimede yanyana bulundukları için bu isim verilmiştir. سُوءَ, جِيئَ, يَشَاءُ, جَاءَ, تَبُوءَ gibi…

MEDD-İ MUTTASILIN HÜKMÜ Medd-i Muttasılda uzatma süresi konusunda Kıraat İmamları arasında, aslî med üzerine ziyade yapmak gerektiği hususunda ittifak vardır. Ancak bu ziyade uzatmanın ölçüsü konusunda (yani ne kadar ziyade yapılacağı hususunda) ittifak yoktur. Bazı Kıraat imamları medd-i Muttasıl’ı iki elif miktarı uzatırken, bazı Kıraat İmamları beş elife kadar uzatmışlardır. Bu yüzden Medd-i Muttasıl’ın hükmü şöyle ifade edilmelidir; Aslî med üzerine bir elif ziyade yapmak vaciptir. Daha fazlası caizdir.

UZATMA SÜRESİ İki elif miktarı uzatanlar: İbn Kesîr, Ebû Amr, Ebu Ca’fer, Ya’kûb. Üç elif miktarı uzatanlar: İbn âmir, Kisâî, Halefu’l-’Âşir. Dört elif miktarı uzatanlar: İmam Âsım. Beş elif miktarı uzatanlar: Hamze, Verş.

MEDD-İ MUNFASIL (المدالمنفصل Munfasıl; ayrı, ayrılmış demektir. Med harfi ile med sebebi olan hemze iki ayrı kelimede yan yana (yani med harfi bir kelimenin sonunda, hemze diğer kelimenin başında) geldiğinde oluşan fer’î medde Medd-i Munfasıl denir. ,يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا , إنِّى أَخَافُ ,تُبُوإِلىَ اللهِ

Medd-i Munfasıl olan bazı yerlerde harf-i med mukadder olur Medd-i Munfasıl olan bazı yerlerde harf-i med mukadder olur. Yani yazıda görülmez. Fakat takdir edilir, var sayılır. إنَّ هذهِ أُمَّتُكُمْ, أَنَّ مَالَهُ أَخْلَدَهُ, عِنْدَهُ إلاَّ بِِهِ إِيمَانًا

MEDD-İ MUNFASIL’IN HÜKMÜ Kıraat İmamları Medd-i Munfasılda Aslî Medd’in üzerine ziyade yapıp yapmama ve eğer ziyade yapılacaksa kaç elif miktarı ziyade yapılacağı hususunda ihtilaf etmişlerdir. Bu yüzden Medd-i Munfasıl’ın hükmü câizdir.

Kasr ile (yani Aslî med ile) okuyanlar: İbn Kesîr, Ebu Amr, Ebu Cafer, Ya’kûb. Aslî med üzerine bir elif ziyade ile okuyanlar: Dûrî, Kâlûn. Aslî Med üzerine iki elif ziyade ile okuyanlar: İbn Âmir, Kisâî, Halefu’l-’Âşir. Aslî Med üzerine üç elif ziyade ile okuyanlar: İmam Âsım Aslî Med üzerine dört elif ziyade ile okuyanlar: İmam Hamze, Verş.