BİÇİM KAVRAMI, SINIFLANDIRMASI VE PSİKOLOJİK ETKİLERİ ÖĞR. GÖR. BETÜL HALİME UZUNAY

BİÇİM, BİR YAPININ KENDİNİ BELİRTMESİ İÇİN EN ÖNEMLİ ETKENDİR. İSTER İNSAN ELİYLE, İSTER İSTER DOĞAL OLARAK OLUŞTURULSUN, HER YAPININ, O YAPI BÜTÜNÜNÜN İFADESİ OLAN BİR BİÇİMİ VARDIR. MONGE’A GÖRE BİÇİM, BİR CİSMİN DIŞ SINIRLARIDIR.

BİÇİMİN SINIFLANDIRMASI BEVLİN BİÇİMLERİ; GEOMETRİK, DOĞAL, SOYUT VE OBJEKTİF OLMAYAN OLARAK DÖRT GENEL KATEGORİYE AYIRMIŞTIR. BİR BAŞKA SINIFLANDIRMAYA GÖRE İSE BİÇİMLER ORGANİK, İNORGANİK, YAPAY, DOĞAL, DÜZGÜN VEYA DAĞINIK BİR GÖRÜNÜM GÖSTERBİLİRLER. BUNLAR GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURULARAK YAPISAL VE GÖRSEL BAZDA ŞÖYLE BİR SINIFLANDIRMAYA GİDİLEBİLİR;

BİÇİMLERİN YAPISAL ANLAMDA SINIFLANDIRILMASI ORGANİK BİÇİMLER; GENELLİKLE İNSAN, HAYVAN, BİTKİ BİÇİMLERİ OLARAK KABUL EDİLİR. BUNLAR, DOĞADA BULUNAN VE KONTURU DÜZENSİZ OLAN BİÇİMLERDİR; YUMUŞAK, DİŞİ VE SICAK OLARAK ADLANDIRILIRLAR. GEOMETRİK BİÇİMLER; DÜZGÜN DOĞRU YA DA EĞRİ ÇİZGİLERLE SINIRLARI BELİRTİLMİŞ,GENELDE İNSAN ELİNDEN ÇIKMIŞ YAPAY BİÇİMLERDİR.BUNLAR, DAHA ÇOK İNŞAATLAR, KÖPRÜLER, MOBİLYALAR VE ÇEŞİTLİ MAKİNELERDE GÖRÜLÜR.

BİÇİMLERİN GÖRSEL ANLAMDA SINIFLANDIRILMASI

BİÇİMLERİN GÖRSEL ANLAMDA SINIFLANDIRILMASI ÇİZGİSEL BİÇİM ( ŞEKİL); GÜRER’E GÖRE BİÇİM, GÖRSEL OLARAK BİR ÇİZGİ İLE SINIRLANDIRILIRSA ‘ÇİZGİSEL’ DİR. BU TANIM ‘ŞEKİL’ KAVRAMININ TANIMI İLE DE ÖRTÜŞMEKTEDİR.BU NOKTADA ŞEKİL KONUSUNU AÇMAK YARARLI OLACAKTIR. CANLI CANSIZ HER NESNENİN BİR ŞEKLİ VARDIR. ŞEKİL, DÜZLEMİN ÇEVRESİNİ, KENARLARINI VEYA HACMİN SİLUETİNİ GÖSTERİR, CİSMİN BİÇİMİNİ TANIMLAYIP ALGILADIĞIMIZ TEMEL ÖĞEDİR.BU, BİÇİMİ ZEMİNDEN AYIRAN SINIR OLARAK GÖRÜLEBİLİR. SONUÇ OLARAK; ŞEKİL, BİÇİMİN, YA DA FORMUN ZEMİN ÜZERİNDEKİ İZ DÜŞÜM ALANINI TANIMLAYAN SINIR ÇİZGİSİDİR DENİLEBİLİR.

BİÇİMLERİN GÖRSEL ANLAMDA SINIFLANDIRILMASI PLANER BİÇİM; GÜRER’E GÖRE YÜZEY ÜZERİNDEKİ BİÇİM, RENK VEYA DEĞER FARKIYLA BELİRTİLMİŞ BİR ALANI İFADE EDİYORSA ‘PLANER’DİR.

BİÇİMLERİN GÖRSEL ANLAMDA SINIFLANDIRILMASI VOLÜMETRİK BİÇİM ( FORM ETKİSİ); GÜRER’E GÖRE YÜZEY ÜZERİNDEKİ BİÇİM, HACİMSEL GÖRÜNTÜLERİ İFADE EDİYORSA VOLÜMETRİKTİR. VOLÜMETRİK BİÇİM, KENDİ İÇİNDE DESEN VE SANAL FORM OLARAK İKİ TÜRDE İNCELENEBİLİR;

BİÇİMLERİN GÖRSEL ANLAMDA SINIFLANDIRILMASI DESEN ( ÇİZGİSEL FORM ETKİSİ) : FRANSIZCA DESSİN SÖZÜ DİLİMİZE ‘ÇİZGİ RESİM’ OLARAK ÇEVRİLEBİLİR. HERHANGİ BİR ŞEYİN ŞEKLİ, O CİSMİN DIŞ GÖRÜNÜŞÜNÜ ANLATIR. DESENİ İSE O NESNENİN ÇİZGİ İLE GÖSTERİLEN KÜTLESİDİR. BEDRİ RAHMİ EYÜBOĞLU’NUN DESEN TANIMI ŞÖYLEDİR, ‘EN UFAK RENK KAYGISINA GİRMEDEN YAPILAN RESİMLERE DESEN DENİLİR. BU TANIMLAMALARDAN ÇIKIŞLA OBJE, HERHANGİ BİR DOKU,RENK, DEĞER VB. KAYGISINA GİRMEDEN, ÜÇÜNCÜ BOYUTUNU VERECEK ŞEKİLDE KONTUR ÇİZGİLERİYLE İFADE EDİLİRSE BU, GERÇEK FORMUN BİÇİMSEL ETKİSİNİ YANİ BAŞKA BİR DEĞİŞLE DESENİNİ VERİR.

BİÇİMLERİN GÖRSEL ANLAMDA SINIFLANDIRILMASI SANAL FORM ( YÜZEYSEL FORM ETKİSİ) : DÜZ BİR YÜZEY ÜZERİNDE, RENK, DOKU, PERSPEKTİF VEYA GÖLGELEME GİBİ ÇEŞİTLİ ARAÇLARIN KULLANILMASI SONUCU FORM ETKİLERİ YARATILABİLİR. SANAL FORMLAR ASLINDA LEKESELDİR, FAKAT HACİMLİ BİR GÖRÜNÜME SAHİPTİR. SANAL FORM, İZLENİMİNİ VERDİĞİ FORMUN, DOKUNSAL OLARAK DUYUMSANAMADIĞI, METAFİZİK BİR YAPI, GÖRSEL BİR FORM HİSSİDİR. SANAL FORM, GERÇEKTE İKİ BOYUTLU OLAN FAKAT, YÜZEY ÖZELLİKLERİ ( RENK, DOKU,IŞIK, GÖLGE VB.) İLE GÖZDE ÜÇ BOYUTLU BİR ETKİ YARATAN GRAFİKLERDİR. BİR DESEN BOYANDIĞINDA, DOKULANDIRILDIĞINDA, TARANDIĞINDA VB. MÜDAHALELERLE SANAL FORMA DÖNÜŞEBİLİR.

BİÇİMİN PSİKOLOJİK ETKİLERİ UZUN, YATAY BİR DİKDÖRTGENİN BİR YATAĞA UZANMAYA BENZETİLEN DİNLENDİRİCİ ÖZELLİĞİ VARDIR. DİKEY BİR DİKDÖRTGEN DÖŞEMEDE DİMDİK AYAKTA DURULDUĞUNDA OLDUĞU GİBİ, YERÇEKİMİNE EN İYİ UYUM OLDUĞU İÇİN HAREKETSİZ, GÜVENLİ ANCAK, DAHA CANLIDIR. ÜÇGEN VE DİAGONALLER GENELLİKLE DİNAMİK ÖZELLİK GÖSTERİRLER VE HAREKETİ BELİRTİRLER. ÜÇGEN DESENLİ BİR DOKUMA BİR MEKANI CANLANDIRIR, NEŞELENDİRİR VE FERAHLATIR.

BİÇİMİN PSİKOLOJİK ETKİLERİ TEKRARLANAN DAR AÇILAR VE DİYAGONALLER İNSANI ZİHİNSEL OLARAK RAHATSIZ EDEN BİR CANLILIK VE HAREKETLİLİK GÖSTERİR. GENİŞ DİYAGONALLER GENELLİKLE KOLAY ALGILANIR VE GENİŞLİK HİSSİ VERİR. DAİRELER, KÜRELER, KONİLER VE SİLİNDİRLER KARE ŞEKLİNDEKİ İÇ ORTAMA HOŞA GİDEN FERAHLIK VERİRLER. ÜÇGEN DURAĞANLIĞI ANLATIR. KARE, SADELİĞİ VE USSALLIĞI TEMSİL EDER. SEÇİLMİŞ BİR YÖNELİMİ OLMAYAN, DURAĞAN VE NÖTR BİR ŞEKİLDİR.

İÇ MEKANDA BİÇİM KAVRAMI ODAK YÜZEYİ ÜZERİNDE ALGILANAN ÖĞE; İKİ BOYUTLU İSE, YA DA İLK ANDA ÜÇÜNCÜ BOYUTU DİKKAT ÇEKMEYECEK ŞEKİLDE İSE, GÖRSEL OLARAK ÇİZGİSEL, PLANER YA DA VOLÜMETRİK ETKİ VERİYORSA, GÖZ, İLK ANDA ENİ İLE BOYU ARASINDA ÖLÇÜSEL KARŞILAŞTIRMA YAPIYORSA, GÖZ, BU GRAFİK ÖĞE ÜZERİNDE GEZİNEBİLİYORSA, BULUNDUĞU YÜZEY ÜZERİNDE ŞEKİL ETKİSİ VERİYORSA, BAŞKA BİR İFADEYLE ÜZERİNDE BULUNDUĞU YÜZEY İLE NET OLARAK ALGILANACAK BİÇİMDE KONTRAST İSE BİÇİMSEL BİR ETKİ VEREBİLİR.

ÇİZGİSEL BİÇİM ( ŞEKİL)

ÇİZGİSEL BİÇİM ( ŞEKİL)

ÇİZGİSEL BİÇİM ( ŞEKİL)

PLANER BİÇİM ÖĞESİ

PLANER BİÇİM ÖĞESİ

PLANER BİÇİM ÖĞESİ

VOLÜMETRİK BİÇİM ÖĞESİ

VOLÜMETRİK BİÇİM ÖĞESİ

ŞEKİL AÇISINDAN ALT AÇILIMLAR EĞRİSEL ŞEKİLLİ BİÇİM ÖĞESİ DOĞRUSAL ŞEKİLLİ BİÇİM ÖĞESİ

ŞEKİL AÇISINDAN ALT AÇILIMLAR

ORGANİZASYON AÇISINDAN ALT AÇILIMLAR ELEMANTER ORGANİZASYONLU BİÇİM ÖĞESİ ÜNİTER ORGANİZASYONLU BİÇİM ÖĞESİ

ORGANİZASYON AÇISINDAN ALT AÇILIMLAR