İLETİŞİM, PROPAGANDA: TUTUM DEĞİŞTİRME SÜRECİ

İLETİŞİM, PROPAGANDA: TUTUM DEĞİŞTİRME SÜRECİ Propaganda: Kişi ya da grupların fikir, tutum ya da davranışlarını etkileme amacına yönelik iletişim, yani tek yönlü haberleşme olarak tanımlayabiliriz. Tutum değişimi süreci İkna edici mesaj Mesaja dikkat etmek Mesajı anlamak Mesajı kabul etmek Tutum değişimi

İkna Etmenin İki Yolu Bilim adamları, ikna etmenin “merkezi” ve “çevresel” olmak üzere iki yoldan gerçekleştiğini ileri sürmektedirler. Merkezi Yol: Eğer kişi, mesajı dinleme ve mesaj hakkında düşünme yolunu seçiyorsa, ikna, merkezi yoldan gerçekleşecektir. Bu durumda kişi, mesajın akılcılığını değerlendirecek ve mesajın içeriğinin kendi düşüncesiyle uyuşup uyuşmadığını gözden geçirecektir. Çevresel Yol: Eğer kişi, mesaj üzerinde düşünmek istemiyor veya herhangi bir nedenden ötürü düşünemiyorsa (örneğin çok meşgulse veya konu ilgisini çekmiyorsa), ikna, çevresel yoldan gerçekleşecektir. Bu durumda çok az bir bilişsel çaba sarf edilir ve tutum değişikliğinin gerçekleşmesi çevresel ipuçlarına dayanır; örneğin mesajın kaynağının prestiji, güvenilirliği, hoşa gider olması....

İkna olmanın merkezi ve çevresel olmak üzere iki farklı yoldan gerçekleşmesi, sonuçta oluşacak tutum değişiminin de farklılıklar göstermesine neden olur. Çevresel yoldan gerçekleşen tutum değişimi aha kolay ancak daha zayıf, karşıt fikirlere daha dirençsiz ve davranışı belirlemede daha başarısız olur. Merkezi yoldan oluşmuş tutum değişimi ise daha zor ancak daha kalıcı, daha güçlü ve davranışı belirlemede daha başarılı olur.

İletişimin Amacı İletişimin üç farklı amacı ya da sonucu olabilir: Dinleyicide yeni bir tutum geliştirmek. Dinleyicide varolan tutumun şiddetini artırmak. Dinleyicinin varolan tutumunu değiştirmek.

- o + Olumsuz Nötr Olumlu Kadına karşı şiddet

Propagandaya Direnme Yolları Propagandacının görüşünü karşı görüşle çürütmek. Propagandacının görüşünü reddetmek (kabul etmemek). Propagandacıyı reddetmek (kaynağı kötülemek). Propagandada verilen bilgiyi esas amacından saptırarak bozmak. Mantığa bürünme ve diğer savunma mekanizmalarına başvurmak.

Tutum Değişimini (Propagandanın Etkinliğini) Etkileyen Faktörler Kaynağın Özellikleri İletişimin Özellikleri Hedef öğesinin Özellikleri Ortamın Özellikleri Kültürün Özellikleri

Tutum Değişimini (Propagandanın Etkinliğini) Etkileyen Faktörler Kaynağın Özellikleri İnanılırlık Saygınlık (uzmanlık, prestij) Güvenilirlik (amaç) Hoşa gitme, beğenme

Tutum Değişimini (Propagandanın Etkinliğini) Etkileyen Faktörler İletişimin Özellikleri Görüş farkı Tek yönlü-Çift yönlü iletişim Duygusal-Ussal iletişim İletişimin sunum sırası

Çift yönlü iletişim şu durumlarda daha etkindir: Dinleyicilerin zeka ya da eğitim seviyesi yüksekse. Dinleyici, baştan propaganda ile aynı fikirde değilse. Konu, iyi bilinen, basit bir konu ise. Karşıt görüş dinleyici tarafından biliniyorsa. Dinleyici daha sonra karşıt görüşün propagandasına maruz kalacaksa. Tek yönlü iletişim şu durumlarda daha etkindir: Dinleyicilerin zeka ya da eğitim seviyesi düşükse. Dinleyici, baştan propaganda ile aynı fikirde ise. Konu, iyi bilinmeyen, karmaşık bir konu ise. Karşıt görüş dinleyici tarafından bilinmiyorsa. Dinleyici daha sonra karşıt görüşün propagandasına maruz kalmayacaksa.

Tutum Değişimini (Propagandanın Etkinliğini) Etkileyen Faktörler Hedef öğesinin Özellikleri Taahhüt (bağlanma) Kendine güven Grup içi saygınlık farkları Zeka ve eğitim Cinsiyet farkı Düşünme ihtiyacı Yaş

Tutum Değişimini (Propagandanın Etkinliğini) Etkileyen Faktörler Ortamın Özellikleri Gerçek yaşamda, kitle haberleşme araçları ile dinleyiciye ulaşabilmek başlı başına bir sorundur, halbuki laboratuar deneylerinde böyle bir sorun sözkonusu değildir. Etkileyici iletişim hedefe ulaşsa bile, seçici algılama süzgecinden geçecek ve belki bundan ötürü etkisini yitirecektir. Laboratuvarda direnmeye daha az başvurulmasının bir nedeni de, deneylerde genellikle dinleyiciler için fazla önemi olmayan, onlara uzak konuların kullanılmasıdır. Laboratuvardaki iletişimin daha etkili olmasının bir başka nedeni de, bu iletişimin kaynağının genellikle daha inanılır olmasıdır. Gerçek yaşamda kişi, propagandanın etkisine genellikle tek başına maruz kalmaz; etrafında başkaları vardır.

Tutum Değişimini (Propagandanın Etkinliğini) Etkileyen Faktörler Kültürün Özellikleri Toplulukçuluk-Bireycilik