Davranım Bozukluğu
Davranım Bozukluğu Nedir. Neden Olur Davranım Bozukluğu Nedir? Neden Olur? Davranım bozukluğunda temel özellikler, başkalarının temel haklarına saldırı, toplumsal değerlere ve kurallara uymamakdır. DEHB olan çocukların yaklaşık %20-30’unda davranım bozukluğu belirtileri görülür.
DSM-5 Tanı Ölçütleri Başvuru El Kitabında Yer Alan Davranım Bozukluğu Kriterleri: Son on iki ay içinde, aşağıdaki kategorilerin herhangi birinden olmak üzere, aşağıdaki 15 tanı ölçütünden en az üçünün varlığı ve en az bir tanı ölçütünün son altı ay içinde bulunması ile kendini gösteren, başkalarının temel haklarının ya da yaşına uygun başlıca toplumsal değerlerin ya da kuralların hiçe sayıldığı, yineleyici ve sürekli bir davranış örüntüsü:
İnsanlara ve Hayvanlara Karşı Saldırganlık: Sık sık başkalarına kabadayılık eder, gözdağı verir ya da başkalarının gözünü korkutur. Sık sık kavga, dövüş başlatır. Başkalarını ağır yaralayabilecek bir gereç (örn. sopa, taş kırık şişe, bıçak, ateşli silah) kullanmıştır. İnsanlara karşı acımasız davranmıştır. Hayvanlara karşı acımasız davranmıştır. Kişinin gözü önünde çalmıştır (örn. saldırıp soyma, kapkaççılık, zorla para alma, silahlı soygun). Birini cinsel etkinlikte bulunmaya zorlamıştır.
Ağır zarar vermek amacıyla, bile bile yangın çıkarmıştır. Başkalarının eşyalarına bile bile zarar vermiştir (yangın çıkararak yapmanın dışında). Eşyaları Kırıp Dökme:
Dolandırıcılık ya da Hırsızlık: Başkasının evine, yapısına ya da arabasına zorla girmiştir. Elde etmek, çıkar sağlamak ya da yükümlülüklerinden kaçmak için sıklıkla yalan söyler ( başkalarını "kazıklar"). Başkaları görmeden, sıradan olmayan nesneleri çalmıştır (örn. mağazalardan aşırma; düzmecilik).
Kuralları Büyük Ölçüde Çiğneme: Ana-babasının yasaklarına karşın, on üç yaşından önce başlayarak, sık sık geceyi dışarıda geçirme. Ana-babasının ya da onların yerini tutan kişilerin evinde yaşarken, en az iki kez gece evden kaçmıştır ya da aradan uzun bir süre geçmeden dönmediği bir kez evden kaçışı olmuştur. On üç yaşından önce başlayarak, sık sık okuldan kaçmaları olur. Bu davranış bozukluğu, toplumsal, okulla ya da işle ilgili işlevsellikte klinik olarak belirgin bir düşmeye neden olur. Kişi 18 yaşında ya da daha ileri bir yaşta ise, toplum dışı (anti-sosyal) kişilik bozukluğu için tanı ölçütleri karşılanmamaktadır.
Davranım bozukluğu tedavisinde neler önerilebilir? Davranım bozukluğu uzun bir gelişim süreci sonrasında çeşitli risk etkenlerinin birarada bulunmasıyla ortaya çıkan bir bozukluk olduğundan tedavisi de çok kolay olmamaktadır. Tedavide, pek çok katılımcı (anne, baba, psikolog, psikiyatr, öğretmenler, arkadaşlar, vb.) bir koordinasyon çerçevesinde bir yaklaşım planı hazırlamalı ve aşama aşama uygulamalı, her aşamada yeniden gözden geçirme yapılmalıdır. Bu süreçte ergen psikiyatristi genellikle organizsayonu üstlenen koordinatör görevi üstlenir.
İlk aşamada aktif sorunlu davranışların durdurulması amaçlanabilir İlk aşamada aktif sorunlu davranışların durdurulması amaçlanabilir. Örneğin, çalma, fiziksel zarar verme, suç işleme gibi eylemlerin kesinlikle engellenmesi için tüm ekibin kararlılıkla gerekli tedbirleri alması ve gerektiğinde yaptırımları uygulaması gerekir. Erken dönemdeki bu yaklaşımda temel düşünce sorunlu davranışın kesinlikle hoş görülmediğinin tüm taraflarca açıkça ifade edilmesi gerekliliğidir. Davranım bozukluğu nedeniyle psikiyatrik başvurularda ilk dönemlerde genellikle bir kriz durumu söz konusudur ve bu krizin uygun şekilde yönetimi önceliklidir. Belirgin dürtüsellik artışı bazen hastane yatışını gerekli kılabilir.
İkinci aşamada -çoğu zaman ilk aşama ile paralel olarak hayata geçirilebilir- ise mevcut ruhsal sorunların tedavisi derinleştirilir. Örneğin, depresyon, dikkat eksikliği bozukluğu, madde kullanımı gibi psikiyatrik sorunların eşlik ettiği koşullarda etkin bir tedavi (ilaçlar, psikoterapi, aile terapisi vb.) hayata geçirilir. Aktif olarak devam eden ruhsal sorunların sıkıntı verici belirtileri hafifledikçe tedavide üçüncü aşamaya geçilir.
Bu üçüncü aşamada davranım bozukluğunun ortaya çıkmasında etkin rol alan faktörlerin de durdurulması amaçlanır. Örneğin, aile içi çatışmalar, sosyal beceri sorunları, yetersiz kendilik değeri gibi etkenlerin ortadan kaldırılmasına yönelik nispeten daha uzun soluklu tedavi planları uygulanır. Bu aşamada da belirli bir yol katedildiğinde sağlıklılık durumuna gelinmiş olur.
Son olarak da sağlıklılık durumunun sürmesi için koruyucu yaklaşımlar uygulanmaya devam edilir. Özgüven artırıcı uygulamalar, sosyal beceri eğitimleri, mesleki becerilerin artırılması, psikoeğitim gibi uygulamalarla geçmişte yaşanan ruhsal sorunların tekrarlanması engellenmeye çalışılır.
Davranım bozukluğunda en sık kullanılan ilaçlar arasında atipik antipsikotikler, duygudurum dengeleyicileri, antidepresanlar sayılabilir. Eşlik eden diğer ruhsal sorunlar ve davranım sorunlarının şiddetine göre ilaç düzeyleri ve ilaç kombinasyonları ergen psikiyatristi tarafından düzenlenir. Davranım bozukluğu tedavisinde ilaç tedavileri dışında etkinliği gösterilmiş tedavi yöntemleri arasında bilişsel-davranışçı terapiler (BDT) sayılabilir. Davranışçı yöntemler içinde aile içi davranış örüntülerinin yeniden yapılandırılması, sosyal becerileri artırma teknikleri, kendi kendini kontrol etme becerilerinin artırılması gibi unsurlar da yer alabilir. Ailenin doğru ve etkin bir biçimde sınır koyma becerilerinin artırılmasını hedefleyen annebaba eğitimleri de yararlı olmaktadır. Davranış terapisi yöntemleri arasında duygu ve düşünceleri ifade etme becerilerinin geliştirilmesi, sorun çözme becerilerinin geliştirilmesi, öfke kontrolü eğitimi gibi yapılandırılmış terapi programları sayılabilir.
KAYNAKÇA: Dr. Koray Karabekiroğlu ’’ Davranım bozukluğu tedavisinde neler önerilebilir? ’’ http://www.cocukhayat.com/yazi/davranimtedavi.html (14.07.18) Duygu YÜKSEL ‘’ Çocuk ve Ergenlerde Davranım Bozukluğu’’ https://tr.linkedin.com/pulse/%C3%A7ocuk-ve-ergenlerde-davran%C4%B1m- bozuklu%C4%9Fu-duygu-y%C3%BCksel (14.07.18) Arkan Burcu, Üstün Besti ‘’ Davranım Bozukluğu Olan Çocuklara Psikiyatrik Yaklaşımda Anne-Baba Eğitim Programları: İki Örnek Bağlamında Bir Değerlendirme’’ ‘’ psikiyatride güncel yaklașımlar-current approaches ın psychıatry’’ 2009; 1:155-174 Köroğlu, E. (2014). DSM-5 Tanı Ölçütleri Başvuru El Kitabı, 226-227.
TEŞEKKÜRLER