Klinik psikiyatri uygulamasında koruyucu yaklaşımlar

... konulu sunumlar: "Klinik psikiyatri uygulamasında koruyucu yaklaşımlar"— Sunum transkripti:

1 Klinik psikiyatri uygulamasında koruyucu yaklaşımlar

2 Amaç Klinik psikiyatri uygulamasında koruyucu yaklaşımların yerini ve sınırlarını tartışmak

3 Duygu Davranış Düşünce

4 Childhood and early influences
Social Position Occupational status Childhood and early influences Income, wealth Education Common mental disorders (neurotic conditions) Physical illness Stressful life events Lack of supportive social networks Work circumstances Other known factors Biological and other unidentified factors Melzer 2004

5 Sorunun kaynakları Medikal modelin ağırlığıtedavi edici hekimliğin baskınlığı

6 Sorun… Psikiyatrik hizmetin tümünün tedavi edici uygulamalara indirgenmesi, Risk etkeni ile karşılaştıktan sonra henüz bir ruhsal yanıt oluşmadan, erken dönem belirtiler süreğenlik kazanmadan yapılması gereken uygulamaları geriye itmiş görünüyor

7 İlaç tedavisi ekonomik…kolay…
Hastalıkların oluşumunu sağlayan, etkileyen, tetikleyen, hazırlayıcı etkenlerin yeterince irdelenmemesi, önemsenmemesi…

8 İlaç endüstrisinin çok yönlü etkisi ve belirleyiciliği

9 Toplum tabanlı sağlık hizmetlerinin bir kavram ya da model olarak tercih edilmemesi
Sağlık politikasının temel tercihleri

10 Tıp eğitiminin genel yapısı içinde koruyucu-sosyal tıp kavramının gereken ilgiyi görmemesi…

11 Koruyucu hekimlik… Koruyucu psikiyatri…

12 Ruh sağlığı sorunu olan bireylerin yaşam kalitesinin arttırılması
Tüm toplumda ruh sağlığının iyileştirilmesi Ruh sağlığı sorunlarının önlenmesi Ruh sağlığı sorunu olan bireylerin yaşam kalitesinin arttırılması Ruh sağlığı sorunlarının insidansının azaltılması

13 Koruyucu hekimliğin ilkeleri enfeksiyon hastalıklarına karşı sürdürülen mücadele sürecinde geliştirilmiş

14 Koruyuculuk nedir? Etkenle teması önlemek
Duyarlı kişinin direncini artırmakaşılama birincil korumahastalıkerken tanı erken girişim uygun tedavi

15 Etkenkonakçıçevresel Etkenler arasındaki etkileşim…
Etken ile girilen ilişki Etkenin kaynakları

16 ÇEVRE Dış güçlerin tümü
BİREY Yaş, cinsiyet, meslek vs. ETKEN Canlı, cansız…

17 Neleri amaçlar? Kısa sürede iyileştirme Komplikasyonları önleme
Yeti yitimi oluşumunu önleme Hastalık şiddetini azaltma Rehabilitasyon

18 İkincil (sekonder) koruma
Birincil (primer) koruma İkincil (sekonder) koruma Üçüncül (tersiyer) koruma

19 PrimerÖnleme Sekonder Tedavi Tersiyer Sürdürüm

20 Birincil koruma  sağlığın daha iyiye götürülmesi
İkincil Koruma  Erken tanı  Uygun tedavi

21 Önleme (Prevention) Bu kavramın ilk tanımlanması 1957 yılında Kronik hastalıklar Komisyonu tarafından (ABD’de) [primer-sekonder-tersiyer]…

22 Niçin önlemek gerekiyor?
İşlevsellikte kayıp-yeti yitimi Damgalanma-ayrımcılık Aile üzerindeki etkiler Toplumsal rollerinde yaşanan değişimler…

23 Brincil-ikinci-üçüncül koruma aşamaları birbirinden bağımsız değil.

24 Koruma.. Evrensel (Üniversal) önleme Genel sosyal politikalar-evrensel düzeyde programlar Seçici (Selected) önleme bireyler ya da alt gruplara yönelik-toplumun geri kalanlarından daha fazla ruhsal bozukluk geliştirme yönünden risk taşıyan gruplar Endike-İndirgenmiş (İndicated) önleme yüksek riskli gruplar

25 İkincil koruma yinelemeleri ve alevlenmeleri önleme,
hastalığı başlamadan önleme, hastalığa bağlı ruhsal, zihinsel ve davranışsal sorunları önleme anlamında…

26 hastalıkların sıklık ve yaygınlığını azaltmayı amaçlayan yaklaşımlar...
Özgün tedavi yaklaşımlarını ve stratejilerini içerir.

27 hastalık sürecine müdahalenin “testi” kırılmadan önce yapılması

28 20 yüzyılın ikinci yarısında öncelikli temel koruyucu yaklaşım erken tanı…
Erken tanı koymanın olumlu sonuçları Erken tanının geliştirilmesi….

29 Erken tanı için gerekenler…
Eğitim Düzenli muayene Tarama çalışmaları

30 Sorular…

31 Sorular… Psikiyatrik bozuklukların erken tanısı gerekli mi?
Gerekli ise eğer akılcı mı? Ekonomik mi? Erken tanı olanaklı mı? Hangi bozukluklar “erken tanı” açısından öncelikle olmalı, Hangi grup(lar) hedeflenmeli…

32 Ruhsal bozuklukların “aşı”sı var mı?
Neler “aşı” olabilir? Exposure? Hazırlıklı olma? … İlaçlar???

33

34 Koruyucu yöntemler… İlaçlar Krize müdahale Stresle başa çıkma
Psikoterapi IPT  BDT  Diğer

35 İkincil koruma… Hastalıkların standart tedavilerinin yapılabilmesi
Zamanında tedaviye ulaşabilme Zamanında tedaviye başlayabilme

36 Standart tedavi komplikasyonları ve komorbid bozuklukları da engellemeyi içeriyor
Bu kavramların evrensel düzeyde araştırmacıların ilgi alanına yeterince girmediği bir çok kez vurgulanıyor

37

38 RİSK ETKENLERİ ve KORUYUCU ETKENLER
Risk ve koruyucu etkenler biyolojik, psikolojik ve sosyal nitelikli olabilir [bireysel, ailesel, topluluksal, kültürel kaynaklı olabilir]

39 RİSK ETKENLERİ genetik duyarlılık toplumsal cinsiyet
düşük doğum ağırlığı nöropsikolojik defisitler kronik fiziksel hastalık varlığı yoksulluk

40

41 RİSK ETKENLERİ düşük zeka düzeyi çocukluk döneminde istismar ve ihmal
şiddetli evlilik sorunları ana baba suçluluğu annede ruhsal hastalık varlığı şiddet eğitim yetersizliği

42 KORUYUCU ETKENLER entelektüel düzey zeka olumlu mizaç özellikleri
sosyal destek sistemleri dinsel etkiler aile yapısı

43 KORUYUCU ETKENLER ana baba diğer bireyler arasında destekleyici ilişkilerin varlığı, bağlılık aile içi rol paylaşımında denge ve nitelik, aile içi dinamiklerin düzeyi okullaşma, okul olanaklarının düzeyi sağlık sistemine ulaşmanın kolaylığı sosyal dayanışma

44 Neler önemli? Hızlı tanı koyma tanısal tarama ölçekleri
İlk değerlendirme-ilk görüşme önemli Hızlı değerlendirme-hızlı karar Hekimin eğitimi-eğilimi Sosyal güvencenin varlığı ve sınırları Ekonomik sorunlar Sağlık sisteminin niteliği-örgütlenme biçimi Sağlık sistemine ulaşılabilirlik-ulaşılan nüfus Sağlık sistemini kullanma oranı

45

46 Ruhsal hastalığı önlemede problem çözme becerileri
Erken müdahale Grup bilişsel terapi uygulamaları Okul tabanlı projeler Kısa süreli psikoterapiler…

47 Sık görülen psikiyatrik durumlara odaklanmak  depresyon, intihar, şiddet, madde kullanımı vs.

48 Disiplinler-sektörler arası işbirliği

49 Koruyucu yaklaşımın formülü
İnsidans (sıklık) +Organik etkenler+stres+sömürü (istismar) başa çıkma becerileri+kendilik saygısı+destek grupları Carter Commision On Mental Health (Albee 1988)

50 Koruyucu etkileri güçlendirmek Risk etkenlerini azaltmak
Bireyleri güçlendirmek Toplumları güçlendirmek Yapısal sorunları azaltmak