NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ BÖLGESEL ÇALIŞMALAR-BALKANLAR Balkanlaşma: Balkanlarda Kimlik ve Siyaset NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi iisbf.nisantasi.edu.tr

Balkanlaşma: Balkanlarda Kimlik ve Siyaset Balkan imgesi coğrafyanın içinden çıkmış olan bazı önemli edebiyatçı yazarve yönetmenler tarafından da işlenmiş ve Batı hayalindeki Balkan imgesinin kusursuz bir şekilde yansıtan bu kişileri alkışlamıştır. İlk olarak 1945’te yayımlanan ve1961’de Nobel Edebiyat Ödülü’ne layık görülen Ivan Andriç’in Drina Köprüsü adlı romanı, her ne kadar bir başyapıt olsa da yazarın gerek Balkanlar’a ait köprü imgesini çok etkili bir şekilde işlemesi gerekse değişik ulusların bir arada yaşayamayacaklarına işaret etmesi açısından Batı’nın hayalindeki Balkan imgesini yansıtan Balkanlar’ın kendi içinden çıkmış en önemli eserlerden biridir. Keza eser 1990’lı yıllarda bölgenin çok uluslu, çok dinli ve çok kültürlü yapısının zarar görmesiyle yeniden popülerlik kazanmış ve bölgedeki Müslüman, Hırvat ve Sırpların bir arada yaşayamayacaklarının belgesi olarak lanse edilmiştir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Balkanlaşma: Balkanlarda Kimlik ve Siyaset “Doğu Avrupa İkinci Dünya Savaşı’nın bitişi ve Soğuk Savaş’ın başlamasıyla birlikte Balkanları da içine alan ve coğrafyadan öte ideolojik bir birliği temsil eden bir kavramdır. Baltık Denizi’nden Adriyatik’e uzanan ülkeleri kapsayan bu tanım1989’dan itibaren yerini başka oluşumlara bırakmıştır. Bu dönemde Doğu Avrupalı kimliğine paralel olarak ortaya çıkan başka bir kimlik de Yugoslavyalılıktır. Yugoslavya üst kimliğiyle coğrafyayı oluşturan uluslar bir potada eritilmeye ve bölgesel farklılıklar ortadan kaldırılmaya çalışılmıştır. Toplumların kendi yerel müzikleri unutturulmaya çalışılmış, yerine o dönemde bestelenmiş Yugoslav halk müziği geçmiştir. Yine bu dönemde bestelenen Yugoslavca şarkılarda genel olarak Güney Slavlarının kahramanlıkları konu edilerek Sırp, Hırvat, Boşnak Makedon kimliklerinin yerine Yugoslav kimliği yüceltilmiştir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Balkanlaşma: Balkanlarda Kimlik ve Siyaset 2000’liyıllarda sarsıntılı bir dönemden geçen Balkanlar’da bugün bile “Yugoslav” kimliğine sahip çıkma eğilimleri gözlemlenmektedir. Yugoslav ve Doğu Avrupalı kimliğine dönüş isteği kendini bir boşluğun içine düşmüş hisseden bölge insanı için eskiye duyulan özlemin bir ifadesi olmuştur. Balkanlar, Soğuk Savaş sonrası dönemde siyasi coğrafyanın en fazla değişiklik gösterdiği bölgelerden biri olmuştur. Siyasi değişiklikler ihtilafları körüklemiştir. Batı Avrupalı aydınlar ve yetkililer Soğuk Savaş döneminin Doğu Avrupa’sını kendi içinde ikiye bölerek Polonya, Slovakya, Çek Cumhuriyeti, Slovenya gibi ülkeleri Orta Avrupa olarak tanımlamış ve ilk iş olarak bu ülkeleri AB’ye üye yapmaya çalışmışlardır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Balkanlaşma: Balkanlarda Kimlik ve Siyaset Bölgesel kimliğin ortaya çıkmasında harici aktörlerin oynadıkları rolün yanı sıra en az bunlar kadar önemli bölge toplumlarının oynadıkları rolden ve kendilerini nasıl tanımladıklarından da bahsetmek gerekmektedir. 19. yüzyılda ulus-devletlerin bölgede ortaya çıkmasında en önemli paya sahip olan yerel elitler, oluşturdukları bu yeni devletleri Batılı tarzda modern bir yapıya kavuşturmak için oldukça yoğun bir çaba harcamışlardır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Balkanlaşma: Balkanlarda Kimlik ve Siyaset Meydana gelen bu ulus-devletlerin Batılı tarzda modern yönetimlere kavuşması, eğitim sisteminin, ekonomik yapı ve toplumsal hayatın Batı örneğinden yola çıkarak yeniden inşası bu elitlerin öncelikli hedefleri arasında yer almıştır. Yerel entelektüel sınıf, siyasi görüşlerine olursa olsun kendilerini ve dolayısıyla kurdukları devletleri Avrupa’nın bir parçası olarak görmüşlerdir. Planlı ve programlı bir şekilde devam eden bölge halklarını “kimliklendirme”,“bölgeye kimlik ithali’ ve “Avrupa ve dünya ile bütünleşme” çabalarının yanı sıra Balkanlar’ın kendi içinden kaynaklanan kendi Balkanlı kimliğine sahip çıkma çabası da gözlemlenmektedir. Bu alternatif Balkan kimliği, ne Batı’nın bölge için yaratmaya çalıştığı Güney Doğu Avrupalı kimliğini, ne Yugoslav kimliğini ne de bölgesel- yerel kimlikleri inkâr etmekte; aksine bu üç unsurun karışımı olan yeni bir “Oryantal Balkan” kimliği yaratmayı hedeflemektedir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © kaynakça Bu ders notunun oluşturulması sürecinde; «Mark Mazower tarafından kaleme alınıp Alfa Yayıncılık aracılığı ile 2014’de basılan Balkanlar - Bizans'ın Çöküşünden Günümüze» kitabından yararlanılmıştır. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©