PARANIN ZAMAN DEĞERİ

PARANIN ZAMAN DEĞERİ KAVRAMI Paranın zaman içerisinde aşınma oranı olarak ifade ettiğimiz kavram, paranın zaman değeri olarak ifade edilir. Paranın zaman değeri işlevi, değişik zaman noktalarında gerçekleşmeleri söz konusu olan nakit akımlarının her birinin/hepsinin değerini aynı zaman noktasına göre belirtmektir.

Paranın Zaman Değeri Paranın zaman değeri, gelecekte elde edilecek paranın bugün eldeki aynı miktardaki parayla eşdeğerde olmadığını ifade eder. Bugün sahip olunan 1 TL gelecekte elde edilecek olan 1 TL'den daha fazla değerde olacaktır. Sahip olunan paranın bugünkü kullanım hakkından vazgeçilmesinin bedeli, paranın zaman değerinden kaynaklanmaktadır. Örneğin, cari faiz oranının yıllık %15 olduğu bir ortamda, 100 TL’sini çeşitli yatırımlarda değerlendiren bir kişi, bir yılın sonunda en az 115 TL’ye sahip olabilecektir. Buradaki, 15 TL paranın zaman değerini göstermektedir.

Paranın Zaman Değeri Paranın zaman değeri vardır, çünkü para zaman içerisinde daha fazla para kazandırabilir. (kazanma gücü). Paranın zaman değeri faiz oranı cinsinden ölçülür.

Zaman tercihinden doğan paranın zaman değeri, enflasyon nedeniyle paranın satın alma gücünün düşmesinden farklı bir kavramdır. Çünkü enflasyon olsun veya olmasın paranın zaman değeri vardır. Başka bir ifadeyle, enflasyon sıfır bile olsa zaman tercihini yansıtan bir bedel söz konusudur.

Faiz Nedir? Faiz, başkalarına ait sermayenin kullanımı için ödenen bedeldir. Faiz; paranın kirasıdır. Faiz paranın maliyetidir. Borç alan için maliyet, borç veren için ise kazanç tır.

Nominal Faiz: Piyasada uygulanan cari faiz oranıdır. Nominal Faiz= Piyasa Faiz Oranı (Cari Faiz Oranı)

Reel Faiz=Nominal Faiz Oranı-Enf.Oranı Gerçek (Reel) Faiz: Nominal faizden enflasyonun arındırılması sonucu hesaplanan faizdir. Reel Faiz=Nominal Faiz Oranı-Enf.Oranı 1+Nominal Faiz Oranı 1+Reel Faiz Oranı =------------------ 1+Enflasyon Oranı

ÖRNEK-1 Bir yatırımcı tasarruf ettiği 2.000 TL’yi yıllık %15 nominal faiz oranı ile bankaya yatırmış olsun. Yılsonunda yıllık enflasyon % 9 olarak açıklandığı takdirde bu yıl için reel kazanç ne olur?

ÖRNEK-2 Tasarruf Sahibi 100 TL’sini 1 yıl vadeli %7 nominal faizli devlet tahviline yatırmıştır. Beklenen enflasyon oranı %11 olduğuna göre, reel getiri oranını hesaplayınız.

Faiz Hesaplama Yöntemleri Basit Faiz Bileşik Faiz

BASİT FAİZ Yatırılan sermaye üzerinden bütün dönemleri kapsayacak biçimde bir defa hesaplanan faizdir. Faizin değişmeyen anapara üzerinden hesaplandığı bir yöntemdir. BASİT FAİZ FORMÜLÜ I = P*i*n I = Basit faiz tutarı, P = Belli bir zamana yatırılan paranın tutarı ( Ana para) i = Faiz oranı n = Vade

BİR YILLIK VADENİN SONUNDA FAİZİN HESAPLANMASI ÖRNEK-3 BİR YILLIK VADENİN SONUNDA FAİZİN HESAPLANMASI Yatırımcının 20.000 TL’sine yıllık %10 basit faiz oranıyla bir yıllık vadenin sonunda alacağı faiz tutarını hesaplayınız. I=P*i*n

Basit Faiz Faiz oranlarının yıllık olarak ifade edilmesi alışılmış bir durumdur. Eğer yıldan daha küçük devre söz konusu ise bunun özellikle belirtilmesi gerekir. Örneğin altı aylık %10, üç aylık %8, aylık faiz oranı %2 gibi. Eğer vade aylık, haftalık, günlük olursa; Dönem faizi=P*i*gün sayısı/365)

ÖRNEK-4 1.000 TL 120 gün vadeli mevduat hesabına %15 basit faiz oranı üzerinden yatırıldığında faiz geliri ne olur?

BİR YILDAN UZUN VADENİN SONUNDA FAİZİN HESAPLANMASI ÖRNEK-5 BİR YILDAN UZUN VADENİN SONUNDA FAİZİN HESAPLANMASI X BANK mevduatlarına basit faiz uygulamaktadır. Bu bankaya yatıracağınız 10.000 TL’nin yıllık % 10 faiz üzerinden 6 yılda getireceği faiz tutarı nedir? Dönem sonunda bankada birikmiş kaç TL’niz olur?

ÖRNEK 6 * Bir bankaya 10.000 TL %12 basit faiz oranıyla yatırılmıştır; a) Bu paranın 3. yıldaki toplam faiz tutarını, b) Bu paranın 1. yıldaki faizini, c) Bu paranın 3. aydaki faizini, d) Bu paranın 95 gün sonraki faizini hesaplayınız. * 5.000 TL’lik bir krediye 4 ayda 125 TL faiz ödenirse, uygulanan yıllık basit faiz oranı ne olur? * %6 basit faiz veren bir bankaya 50.000 TL ne kadar süreyle yatırılsın ki, 500 TL faiz getirebilsin?

I (bileşik tutar) = P(1+i) n I (bileşik faiz) = P(1+i) - P Bileşik faiz hesaplanırken, hesap dönemi sonunda elde edilen faiz tutarı başlangıçtaki sermayeye eklendikten sonra elde edilecek toplam üzerinden, onu izleyen döneme ait faizin hesaplanması ve bu işlemin önceden sağlanan süreler için devam etmesi söz konusudur. Dönem sonunda elde edilen toplama bileşik tutar, bu toplam ile başlangıç sermayesi arasındaki farka bileşik faiz denir. n I (bileşik tutar) = P(1+i) n I (bileşik faiz) = P(1+i) - P

ÖRNEK-7 n I (bileşik faiz)= P (1+i) - P Yatırımcının 20.000 TL’sinin yıllık %10 faiz oranıyla 2 yıllık vadenin sonundaki anapara tutarını hesaplayın. n I (bileşik faiz)= P (1+i) - P

(BİLEŞİK FAİZ) Faiz oranları 24

Basit Faiz Bileşik Faiz 1,000 1 80 1,080 2 1,160 3 1,240 Yıl Sonu Başlangıç Bakiye Faiz Sonuç Bakiye 1,000 1 80 1,080 2 1,160 3 1,240 Yıl Başlangıç Bakiye Biriken Faiz Yıl Sonu Bakiye 1,000 1 80 1,080 2 86.40 1,166.40 3 93.31 1,259.71

GELECEK ve ŞİMDİKİ DEĞER KAVRAMLARI Bir yatırımın faiz gelirini de elde ettikten sonraki değeridir. Daha spesifik bir ifadeyle gelecek değer kavramı, bugünkü bir paranın belirli bir faiz oranı üzerinden belirli bir süre sonra ulaşacağı değeri ifade eder. Şimdiki değer, herhangi bir nakit akımının bugünkü, diğer bir deyişle sıfır zaman noktasındaki değeridir.

ZAMAN ÇİZELGESİNDE GELECEK ve ŞİMDİKİ DEĞERİN GÖSTERİLMESİ 1 2 3 n-1 n Pn= Paranın n. dönem sonundaki değeri, GELECEK DEĞER P0= Paranın bugünkü değeri, ŞİMDİKİ DEĞER

Bileşik Faiz/Paranın Gelecek Değeri Bugünkü bir paranın belirli bir faiz oranı üzerinden, belirli bir süre sonra ulaşacağı değerdir. FVn = P ( 1 + i )n P = Ana para i = Yıllık faiz oranı n = Yıl FVn = Gelecek değer

ÖRNEK-8 Bir yatırımcı, 1.000 TL’sini, %10 faiz üzerinden 3 yıllığına bir bankaya yatırmıştır. Yatırımcının 3. yılın sonundaki parası ne kadar olacaktır?

ÖRNEK-9 FVnm = P( 1 + i /m )nm Faiz ödemeleri yılda 1 defadan fazla yapılıyorsa, gelecek değer şöyle hesaplanır: FVnm = P( 1 + i /m )nm Örneğin, yatırımcı, 1.000 TL’ sini, bir bankaya, 3 yıl için, faiz oranı yıllık %10’den 6 ay vadeli olarak yatırmıştır. Yatırımcının 3. yıl sonunda parası kaç lira olacaktır?

Paranın n yıl sonunda Ulaşacağı Değerin Tablo Yardımı ile Hesaplanması FVn=PV*(FVIFi,n) n 1,00% 2,00% 3,00% 4,00% 5,00% 6,00% 7,00% 8,00% 9,00% 10,00% 1 1,010 1,020 1,030 1,040 1,050 1,060 1,070 1,080 1,090 1,100 2 1,061 1,082 1,103 1,124 1,145 1,166 1,188 1,210 3 1,093 1,125 1,158 1,191 1,225 1,260 1,295 1,331 4 1,041 1,126 1,170 1,216 1,262 1,311 1,360 1,412 1,464 5 1,051 1,104 1,159 1,217 1,276 1,338 1,403 1,469 1,539 1,611

1.000 TL’nin %8 faiz oranından 5 yıl sonraki değeri kaç para olur? ÖRNEK-10 1.000 TL’nin %8 faiz oranından 5 yıl sonraki değeri kaç para olur? FVn=PV*(FVIFi,n) FV5=1.000*1,469 = 1.469 TL olur.

Paranın Bugünkü Değeri Bugünkü değer, gelecekte elde edilecek getirileri, belli bir faiz veya iskonto oranından başlangıç yılına indirgemektir. Bugünkü değer şöyle hesaplanır: P = FVn / (1 + i)n Yılda birden fazla faiz ödemesi durumunda, BD P = FVnm [ 1/ (1 + i /m )n*m ] şeklinde hesaplanır.

ÖRNEK-11 Bir yatırımcının 4 yıl sonra eline geçecek 1.000 TL’nin, yıllık %10 bileşik faiz oranı ile şimdiki değeri kaç TL’dir?

ÖRNEK-12 Bir yatırımcının 4 yıl sonra eline geçecek 1.000 TL’nin, yıllık %15 bileşik faiz oranı ve 4 ay faizlendirme ile şimdiki değeri kaç TL’dir? P = FVnm [ 1/ (1 + i /m )n*m ]

Bugünkü Değerin Tablo Yardımıyla Hesaplanması 1,00% 2,00% 3,00% 4,00% 5,00% 6,00% 7,00% 8,00% 9,00% 10,00% 1 0,990 0,980 0,971 0,962 0,952 0,943 0,935 0,926 0,917 0,909 2 0,961 0,925 0,907 0,890 0,873 0,857 0,842 0,826 3 0,942 0,915 0,889 0,864 0,840 0,816 0,794 0,772 0,751 4 0,924 0,888 0,855 0,823 0,792 0,763 0,735 0,708 0,683 5 0,951 0,906 0,863 0,822 0,784 0,747 0,713 0,681 0,650 0,621 PV=FVn*(PVIFi,n)

ÖRNEK-13 PV=FVn*(PVIFi,n) 4 yıl sonra elde edilecek 5.000 TL’nin %5 faiz oranından bugünkü değeri kaç TL olur? PV=FVn*(PVIFi,n) PV=FV4*(PVIF5,4) =5.000*(0,823) =4.115 TL

ANÜİTE HESAPLAMALARI Anüite, belirli bir zaman süreci içerisinde, eşit aralıklarla verilen veya alınan eşit ödemeler serisidir. Belirli dönem sonlarında yatırılacak paraların, vade sonundaki değerlerinin hesaplanmasında kullanılan bir yöntem olduğu gibi, aynı zamanda belirli dönem sonlarında tahsil edilecek paranın şimdiki değerinin hesaplanmasında da kullanılan bir hesaplama yöntemidir. Kira ödemeleri, tahvil faizleri anüitelere örnek olarak verilebilir Anüiteler, ödemeler serisinin başlama noktasına göre, dönem başı veya dönem sonu olarak ikiye ayrılır.

1-Dönem Sonu Anüitelerin Gelecek Değeri Her devre sonu alınacak veya verilecek eşit taksitlerin, belirli bir süre sonunda ulaşacağı değer, şöyle hesaplanır: FVAn = P[(1+i)n-1)/i] FVAn= Anüitenin n dönem sonundaki gelecek değeri P = Eşit aralıklarla yatırılan eşit para turarı i=Faiz oranı n=Dönem sayısı

ÖRNEK-14 Bir yatırımcı, %15 faiz üzerinden, her yıl sonunda 4 yıl boyunca, 1.000 TL yatırırsa, 4. yılın sonundaki yatırım tutarı ne kadar olur? FVAn = P[(1+i)n-1)/i] FVAn = 1.000 [(1+0,15)4-1 / 0,15] FVAn = 4.993,375 TL olur.

2-Dönem Sonu Anüitelerin Şimdiki Değeri Her yıl sonunda yatırılan veya alınan eşit tutarların bugünkü değeridir. PVAn = P[(1+i)n-1]/[i(1+i)n] PVAn=n dönem boyunca sağlanan anuitelerin şimdiki değeri. PMT=Herbir anuite tutarı/eşit aralıklarla yapılan eşit para tutarı i=faiz/iskonto oranı n= dönem sayısı

ÖRNEK-15 4 yıl boyunca, her yıl sonunda elde edilen 100.000 TL’nin, %30 faiz oranı üzerinden bugünkü değeri kaç TL’dir? PVAn = P[(1+i)n-1]/[i(1+i)n] PVA = 100.000[(1+0,30)4-1]/[0,30(1+0,30)4] PVA = 216.624 TL

3-Dönem Başı Anüitelerin Gelecek Değeri Eşit aralıklarla yapılan eşit ödemeler, her dönem başında yapılıyorsa, buna peşin anüite denir. Peşin anüite şöyle hesaplanabilir: FVAn = P[(1+i)n–1)/i](1+i) FVAn= Anüitenin n dönem başındaki gelecek değeri P = Eşit aralıklarla yatırılan eşit para turarı i=Faiz oranı n=Dönem sayısı

ÖRNEK-16 Bir yatırımcı, %15 faiz üzerinden, her yıl başında 4 yıl boyunca, 1.000 TL yatırırsa, 4. yılın sonundaki yatırım tutarı ne kadar olur? FVAn = P [(( 1 + i )n – 1) / i ] ( 1 + i ) FVAn = 1.000[((1+0,15)4-1)/0,15](1+0,15) FVAn = 5.742,38 TL olur.

4-Dönem Başı Anüitelerin Şimdiki Değeri Her dönem başında, eşit aralıklarla ödenen veya alınan eşit taksitlerin şimdiki değerinin hesaplanmasıdır. PVA = P[(1+i)n–1/[i(1+i)n]](1+i)

ÖRNEK-17 Bir yatırımcı, %15 faiz üzerinden, her yıl başında 4 yıl boyunca, 10.000 TL yatırırsa, yatırım tutarının bugünkü değeri ne kadar olur? PVA = 10.000[[(1+0,15)4–1/[(1+0,15)4.0,15)]](1+0,15) PVA = 32.832,25 TL

BORÇ İTFASI Borç Yıllık = Eşit x [(1+i)n -1]/[i(1+i)n] Miktarı Taksitler

ÖRNEK-18 X A.Ş. 100.000 TL’lik bir krediyi yıllık eşit taksitlerle 5 yılda geri ödeyecektir. Yıllık faiz oranı %10 ise, ödeme planını oluşturunuz.