T.C. BAŞBAKANLIK DEVLET PERSONEL BAŞKANLIĞI DEVLET PERSONEL UZMANI 50.Yıl T.C. BAŞBAKANLIK DEVLET PERSONEL BAŞKANLIĞI Akay ÖZTÜRK DEVLET PERSONEL UZMANI

YETKİ-GÖREV-SORUMLULUK www.dpb.gov.tr

YASAL İDARE Hukuk devleti ilkesinin en önemli gereklerinden biri kuşkusuz, kuralları uygulayacak, devlet işlerini yürütecek olan idarenin hukuk düzenine bağlı olmasının sağlanmasıdır. Anayasa, yürütme görev ve yetkisinin Anayasa ve yasalara uygun olarak yerine getirileceğini (md.8); Anayasa kurallarının, yalnız yasama ve yargı organlarını değil, yürütme ve idare makamlarını da bağlayacağını öngörmüştür(md.11). Anayasa bundan başka, yönetimin hukuka uygunluğunun yargısal denetimi için özel düzenlemelere gitmiş, yönetimin her türlü eylem ve işlemlerine karşı yargı yolunun açık olduğunu belirtmiştir (md.125).

KANUNLA BELİRLENME ANAYASA (Md. 128) Memurların ve diğer kamu görevlilerinin nitelikleri, atanmaları, görev ve yetkileri, hakları ve yükümlülükleri, aylık ve ödenekleri ve diğer özlük işleri kanunla düzenlenir. Ancak, mali ve sosyal haklara ilişkin toplu sözleşme hükümleri saklıdır. www.dpb.gov.tr

YETKİ : Kişileri, eşitlik kuralını, Temel Hak ve Hürriyetleri, kamusal para ve malları doğrudan ilgilendiren ve kamu gücü kullanımının aracı olan idari işlemin idare içindeki herkes tarafından değil de yalnızca kanunla belirlenmiş makamlar tarafından yapılabilmesini ifade eder. Diğer bir ifadeyle, yetki, idari makamı işgal eden kişi veya kişilerin kamu tüzel kişisi adın hukuki işlemler yapabilme ehliyetidir. www.dpb.gov.tr

Birinci anlamda yetki idarenin görev alanını ve hukuki olanağını ifade eder. İkinci ve daha dar anlamda yetki ise, Anayasa ve kanunların idareye bıraktığı alanlarda alınacak idari kararların veya yapılacak işlemlerin hangi idari makam ve organlarca yapılabileceğini veya alınabileceğini ifade eder.

İdare adına irade açıklamaya kim yetkilidir? Hukuk kurallarıyla kendisine bu konuda yetki verilmiş kişi veya kişiler idare adına irade açıklayabilirler. Dolayısıyla yetkili kişiler Anayasa ve kanunla belirlenir. İdare adına irade açıklamaya, yani işlem tesis etmeye yetkili mercilere “idari makam” denir.

İdare Hukukunda Yetkilerin ortak Özellikleri İdare hukukunda, idare adına irade açıklamaya yetkili kişilerin, yani idare makamlarının bir yetkiye sahip olabilmesinin ve sahip olduğu yetkiyi kullanabilmesinin bir takım genel kuralları vardır. İşte bu kurallara kısaca yetki kuralları denmektedir.

İdare Hukukunda Yetkilerin ortak Özellikleri 1-İdare hukukunda yetkiler Anayasa ve kanunlardan kaynaklanır. 2-İdare hukukunda yetkiler verilmiş yetki niteliğindedir. 3-İdare hukukunda yetkiler istisnai niteliktedir 4-İdare hukukunda yetkiler kanunla sınırlıdır. 5- İdare hukukunda yetkiler dar yoruma tabi tutulur.

İdare Hukukunda Yetkilerin ortak Özellikleri 6- İdare hukukunda yetkiler kamu düzenine ilişkindir. 7- İdare hukukunda yetkiler kullanılması zorunlu, vazgeçilmez ve devredilmez yetkilerdir. 8- İdare hukukunda yetki sakatlıkları sonradan giderilemez. (yetkili makamın yetkisiz makamın yaptığı işlemi onaylaması o işlemin sakatlığını ortadan kaldırmaz)

YETKİ KURALLARI KİŞİ YÖNÜNDEN YETKİ KONU YÖNÜNDEN YER YÖNÜNDEN ZAMAN YÖNÜNDEN www.dpb.gov.tr

KİŞİ YÖNÜNDEN YETKİ: Kişi yönünden yetki, idarenin görev alanına giren bir konuda hangi idari merciin irade açıklamaya ve dolayısıyla işlem tesis etmeye yetkili olduğunu belirtir. Temyiz kudretine sahip kamu görevlisi İdare adına irade açıklamaya yetkili kılınış idari mercii

Kişi yönünden yetki Merkezi idare adına irade açıklamaya sahip kişiler, Cumhurbaşkanı, Başbakan, Bakanlar ve yetki genişliği ilkesi gereğince taşra teşkilatında valilerdir. Kaymakamlar ancak kanunlarda açıkça öngörülmüş hallerde merkezi idare adına irade açıklamaya yetkilidirler. Yerinden yönetim kuruluşlarında ise bu kuruluş adına irade açıklamaya bu kuruluşların karar organları yetkilidir.

Kişi yönünden yetki İmza: İşlemin altında kimin imzası varsa, işlem onun tarafından yapılmış sayılır. İşlemi imzalayan kişi, onu yapmaya yetkili olan kişi değilse yetki sakatlığı vardır. Fazladan İmza: İşlem birden fazla imza taşıyorsa ve bu imzalardan biri yetkili makamın imzası ise, işlemin yetki bakımından hukuka uygun olduğu varsayılır.

Müeyyide: İdare adına irade açıklamaya yetkili olmayan kişiler tarafından açıklanmış iradeyle yapılmış sözde işlemler çoğunlukla ilgili kişilerin üzerinde hiçbir sonuç doğurmaz. Bu nedenle bunlara karşı dava açılmasına da gerek yoktur. Ancak bunlar ilgililerin haklarına dokunuyorsa bu tür işlemler mahkemeler tarafından iptal edilir.

KONU YÖNÜNDEN YETKİ Belli konulara ilişkin karaların hangi idari makamlarınca alınacağını ifade eder. Konu yönünden yetki veya yetkisizlik sorunu, ayrı hiyerarşik düzene tabi makamlar arasında ortaya çıkabileceği gibi, aynı hiyerarşik düzen içinde bulunan makamlar arasında da oraya çıkabilir.

AYNI HİYERŞİK DÜZENDE Astın üst yerine karar alması Üstün ast yerine karar alması (Belediye encümenin alacağı kamu yararı kararının kaymakam değil de vali tarafından onanması) Aynı kuruluşun çeşitli organları arasında yetki sorunu (Belediye meclisi- Belediye encümeni)

YER YÖNÜNDEN YETKİ Yer yönünden yetki, idari makamların konu yönünden sahip oldukları yetkiyi kullanabilecekleri coğrafi alanı ifade eder. Merkezi idarenin başkent teşkilatında karar almaya yetkili makamların yetkisi yer bakımından sınırlandırılmamıştır.Bu makamların yer bakımından yetkisi bütün ülke düzeyindedir. Mahalli idare organlarının veya merkezi idarenin taşra teşkilatının başında bulunan makamların yetkileri, bu organ ve makamların bulundukları idari bölümlerin sınırları ile sınırlıdır. Valiler kendi il, kaymakamlar ise kendi ilçe sınırları içinde karar almaya yetkilidirler.

ZAMAN YÖNÜNDEN YETKİ İdari makamların konu yönünden sahip oldukları yetkiyi kullanabilecekleri süreyi ifade eder. Kamu görevlisinin atama işleminin tamamlanmış ve göreve başlamış olması gerekir. Kamu görevlileri izinli bulundukları sürede yetkilerini kullanamaz ve idari kararlar alamazlar.

YETKİ İLE İLGİLİ DİĞER KONULAR Yetki ve imza devri nedir? Yetki devrinin konusu, bir makamın sahip olduğu karar alma yetkisinin diğer bir makama aktarılmasıdır. Yetki devri ve imza devri arasında konuları bakımından bir fark yoktur. Bazen yanlışlıkla yetki devrinde karar alma yetkisinin devredildiği, imza devrinde ise alınan kararı belgelendirme yetkisinin devredildiği sanılır. Bu doğru değildir. İmza devrinde de devredilen şey karar alma yetkisidir. Bunların arasındaki fark sonuçları bakımındandır.

Yetki Devrinin Şartları Yetki devri yapan makam bu yetkiye sahip olmalıdır. Yetki devri aynı tüzel kişilik içinde, hiyerarşik üstten asta doğru yapılmalıdır. Yetki devri kanunla öngörülmüş olmalıdır. Yetki devri kısmi olmalıdır. Yetki devri yazılı şekilde yapılmalı ve ilgililere duyurulmalıdır.

Yetki ve imza devri nedir? Yetki devrinde karar alma yetkisi bir makamdan diğer makama doğru devredilmektedir. İmza devrinde ise karar alma yetkisi, ismen belirlenmiş bir kamu görevlisinden yine ismen belirlenmiş diğer bir kamu görevlisine devredilmektedir.

Yetki ve imza devri nedir? Yetki devri soyut bir biçimde bir başka makam veya memuriyete yapılmaktadır. Bu nedenle yetkiyi devralan makamdaki görevli değişse dahi, yetki o makam veya memuriyette kalmaktadır. İmza devri kişisel olarak ve somut bir biçimde belli bir kamu görevlisine yapılmakta ve kişi ile birlikte imza yetkisi sona ermektedir.

Yetki ve imza devri nedir? Örneğin; bir bakan, kendisine verilmiş yetkileri yetki devri yoluyla bakanlık müsteşarına devretmiş ise, söz konusu bakan veya bakanlık müsteşarı olan kişi değişmiş olsa bile devredilmiş yetkiler yine müsteşar tarafından kullanılmaya devam olunur. İmza devri kişiden kişiye doğru yapıldığı için, yetkiyi devreden veya devralan kişi değiştiğinde, yetki devri de kendiliğinden sona erer.

Yetki ve imza devri nedir? Yetki devrinde, yetkiyi devralan kişinin kararları, onun kendi adına aldığı kararlar kabul edilir. İmza devrinde yetkiyi devralan kişinin aldığı kararlar, devreden kişi adına alınmış sayılır ve devreden kişinin kararı gibi işleme tabi tutulur. Dolayısıyla uyuşmazlık halinde husumet, yetki devrinde devralana, imza devrinde ise devredene karşı yöneltilmelidir.

Yetki ve imza devri nedir? Yetki devrinde karar alma yetkisi yetkiyi devreden makamdan,yetkiyi devralan makama geçmektedir. Devir işlemi ortadan kaldırılmadıkça o yetkisini kullanamaz. İmza devrinde yetkiyi devreden makam, yetkisini devrettiği kişinin yerine her zaman karar alabilir, o alandaki bazı işlerin kendisine sunulmasını isteyebilir.

Kanunda öngörülmemiş olmasına rağmen yetkinin veya imzanın devredilmiş olması, imza ve yetki devrine dayanılarak alınacak idari kararları hukuka aykırı hale getirir.

YETKİ KURALLARINA AYKIRILIĞIN YAPTIRIMLARI Fonksiyon (görev) gaspı (muhtarın kaymakamca görevden alınması) Yetki gaspı (idare adına irade açıklamaya yetkili olmayan bir kamu görevlisi tarafından alınacak kararlar) Yetki tecavüzü (başka bir idari mercii veya kamu görevlisinin görev alanına giren bir konuda karar alınması)

TAKDİR YETKİSİ Yönetime tanınan yetkiler biri “bağlı yetki” diğeri “takdir yetkisi” olmak üzere iki kümede toplanır. Yönetimin belli bir şey yapması, ya da belli bir davranışta bulunması kesin bir biçimde buyrulmuş ise, bu durumda “bağlı yetkiden” söz edilir. Yönetime, belli bir davranışta bulunurken, ya da belli bir görevi yerine getirirken az, ya da çok bir hareket serbestliği tanınmış ise ”takdir yetkisinden” sözedilir. Takdir yetkisinde, yönetimin elinde birden çok çözüm yolu vardır.

BAĞLI YETKİ-TAKDİR YETKİSİ Bir kamu görevlisinin, 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 68/B maddesi kapsamında 1. dereceli kadroya atanması, yönetimin takdirinde olan bir konudur ve idarenin takdirine bırakılan hususlardaki yasal düzenlemeler genellikle “yapabilir”, “atayabilir”, “edebilir” şeklinde biten yazımlarda tezahür etmektedir. Buna karşılık, kademe ilerlemesi, bağlı yetkidir. Kamu görevlisi, kademe ilerlemesinin koşullarını yerine getirdiğinde, yönetim kamu görevlisinin kademe ilerlemesini yapmak zorundadır.

BAĞLI YETKİ-TAKDİR YETKİSİ a)Yönetim takdir yetkisini kullanırken, her şeyden önce, yasanın koyduğu sınırlar içinde kalmalıdır. b)Yönetim takdir yetkisini kullanırken, eşitlik ilkesine önem vermelidir. c)Yönetim takdir yetkisini kamu yararı için kullanmalıdır. Yönetime tanınmış olan yetki, yasanın öngördüğü amaçtan başka, ya da kamu yararı dışında bir amaç için kullanılmamalıdır. d)Yönetim takdir yetkisini gerekçeli olarak kullanmalıdır. Yönetim tüm kararlarında olduğu gibi, takdir yetkisini kullandığı kararlarında da gerekçe göstermek zorundadır. e)Takdir yetkisinin kullanılabilmesi için, yasalar özel koşullar öngörmüş ise, yönetim bunlara uymalıdır.

KAZANILMIŞ HAK DOĞMASININ KOŞULLARI Somut bireysel bir sonucun doğmuş olması Bireysel işlemin hak doğurmaya elverişli olması Hukuken korunmaya değer duruma/tamamlanmış hale gelmiş olması Hakkın hukuka uygun olması

KAZANILMIŞ HAK “geçerli bir hukuki işleme dayanarak kazanılmış olan ve bu suretle kişisel olarak özel sonuçlar doğurarak sübjektif ve öznel bir hak halini alan, daha sonra meydana gelebilecek hukuki düzenleme değişikliklerinden etkilenmeyen,herkese karşı yöneltilebilen hak”

SORUMLULUKLAR 50.Yıl 1- Hukuki (Mali) Sorumluluk 2- Cezai Sorumluluk Adli Sorumluluk İdari Sorumluluk

CEZAİ SORUMLULUK VE ANAYASAL ŞART YARGILANMA Memurlar ve diğer kamu görevlileri hakkında işledikleri iddia edilen suçlardan ötürü ceza kovuşturması açılması, kanunla belirlenen istisnalar dışında, kanunun gösterdiği idari merciin iznine bağlıdır.

İDARENİN MALİ SORUMLULUĞU Anayasa, Md.129– TAZMİNAT DAVALARI “Memurlar ve diğer kamu görevlilerinin yetkilerini kullanırken işledikleri kusurlardan doğan tazminat davaları, kendilerine rücu edilmek kaydıyla ve kanunun gösterdiği şekil ve şartlara uygun olarak, ancak idare aleyhine açılabilir.” Md.125- “İdare kendi eylem ve işlemlerinden doğan zararı ödemekle yükümlüdür”

1 – KUSURLU SORUMLULUK A – Hizmet Kusuru Kavramı B – Hizmet Kusuru Sayılan Haller a) Hizmetin Kötü İşlemesi b) Hizmetin Geç İşlemesi c) Hizmetin Hiç İşlememesi d) Hukuka Aykırılık İle Hizmet Kusuru İlişkisi e) Kusurun Yoğunluğu Sorunu

1 – KUSURLU SORUMLULUK 50.Yıl C – Hizmet Kusuru – Kişisel Kusur Ayrımı a) Kamu Personelinin Suç Niteliğindeki Davranışları b) Yargı Kararlarına Uymama c) Kötü Niyetli Davranma d) Ağır Kusur

2 – KUSURSUZ SORUMLULUK A – Tehlike İlkesi a – Tehlikeli Faaliyet Ve Araç-Gereçler b – Mesleki risk halleri c – Sosyal risk ilkesi B – Fedakarlığın Denkleştirilmesi İlkesi

3 – SORUMLULUĞUN KOŞULLARI 50.Yıl a – İdari Davranış b – Zarar c – Nedensellik Bağı www.dpb.gov.tr 40

4 – SORUMLULUĞUN KALKMASI VEYA AZALMASI 50.Yıl a – Zorlayıcı Nedenler (Mücbir Sebep) b – Beklenmeyen Durumlar c – Zarar Görenin Kusuru d - Üçüncü Kişinin Kusuru

50.Yıl TEŞEKKÜR EDERİZ