Spor Bilimleri Fakültesi Spor Sağlık Bilimleri ABD TÜRKİYE VOLEYBOL FEDERASYONU SPORCU SAĞLIĞI Öğr.Gör.Nihat AYÇEMAN Akdeniz Üniversitesi Spor Bilimleri Fakültesi Spor Sağlık Bilimleri ABD

Spora katilim öncesi lisans muayeneleri Spora katılım öncesi lisans muayeneleri sporun önemli bir bileşenidir. Öncelikli amaçlar; Yaşamı Tehdit Edebilecek Durumları Araştırmak Engelliliğe Neden Olabilecek Durumları Araştırmak Yaralanma veya Hastalıklar İçin Hazırlayıcı Faktörleri Tespit Etmek,

Spora katilim öncesi lisans muayeneleri İkincil Amaç; Genel Sağlığı Değerlendirmektir. Bu amaçlar ; Sporcunun Yarışma Dışı Kalabileceği Durumları Araştırmak Yaralanmaya Neden Olabilecek Durumları Araştırmak, Fiziksel Uygunluk Düzeyini Değerlendirmek Egzersiz Programı İçin Önerilerde Bulunmayı Kapsamaktadır.

Spora katilim öncesi lisans muayeneleri Spora katılım öncesi lisans muayeneleri; Tıbbi Hikaye , Fizik Muayene, Genel Tıbbi Sağlığın Değerlendirilmesi, Vücut Kompozisyonu, Anatomik ve Biyomekanik Değerlendirme, Kas-iskelet Sistemi Muayenesi, Malzemenin Gözden Geçirilmesini Fiziksel Uygunluğun Değerlendirilmesi

Tibbi özgeçmiş (Hikaye) Spora Katılımı Engelleyen ve Yaralamaya Neden Olan Daha Önceki Yaralanmalar Hakkında Bilgi Sağlanmakta, Hastalıklar ve Operasyonlar Konusunda Gerekli Bilgiler Elde Edilmekte Problemlerin Yaklaşık % 60-75’i Tanımlanabilmektedir.

Tibbi hikaye formu ne zaman doldurulur Tıbbi hikaye formunun doğru doldurulması ve sporcuya önceden ulaşmasını sağlamak önemlidir. En ideali 1 ay önceden antrenör tarafından sporculara verilmesi ve doldurulan formun muayeneden en az bir hafta önce doktorun eline ulaşmasıdır.

Tibbi Hikayede Önem Gösterilmesi Gereken Konulardan Bazilari Hastaneye yatma ve ameliyat İlaç kullanma Allerji Tetanoz aşısının durumu Ailedeki kalp-damar hastalığı problemleri Deri problemleri Zorlanma Burkulma Kırıklar Sıcak ya da soğukla başa çıkamama problemleri

Fizik Muayene Hayati Bulgular, Göz Muayenesi, Kas-iskelet Sistemi Muayenesi Ve Profilinin Değerlendirilmesi, Nörolojik Muayene, Kalp-damar Ve Solunum Sistemlerinin Muayenesi, Diş Muayenesi, Fiziksel Uygunluk Düzeyi Değerlendirilmelidir

Fizik Muayene Pek çok spor yaralanması kas-iskelet problemlerinden kaynaklanmaktadır. Fiziksel muayene; Eklem Fonksiyonlarını, Eklem Hareket Genişliğini Ağrının Olduğu Bölgeyi de İçermelidir. Sınırlanmış eklem hareket genişliği, Sert kaslar Kas kuvvetinin yetersizliği Sporcu için yaralanma riski arttırmaktadır

Fizik Muayene Aşırı kullanım yaralanmalarına sebep olan faktörlerden bazıları Esnekliğin az olması, Bacak uzunluklarının farklı olması, Bacaktaki içe ya da dışa doğru eğrilikler, Kalça eklem/kemiğindeki problemler, Omurgadaki eğrilikler v.b. anatomik bozukluklar fizik muayene ile tespit edilebilir.

Fizik Muayene Voleybolcularda Özel Olarak Dikkat Edilmesi Gereken Bel, Omuz, Diz Ayak Bilekleri Kuvvet ve/veya esnekliği yetersiz olan sporcularda yaralanma riskinin artması nedeniyle bu sporculara spora katılım öncesi kuvvet ve esnekliğe yönelik bir antrenman programı verilmelidir. Daha önceden yaralanmış olan anatomik bölgelere özel önem gösterilmelidir.

Spora katilim öncesi muayeneler ne zaman yapilmalidir? Her yıl sezon başlamadan önce yapılmalıdır. Spora katılım öncesi muayenelerin yapılması ile sezonun başlaması arasında geçen ideal süre 10- 12 hafta olmalı ancak bu mümkün değilse minimum süre 4 hafta olmalıdır Hem eksiklerin tamamlanması hem de yapılan çalışmaların tekrar değerlendirilmesine olanak tanıyacak sürenin olması önemlidir.

Spora katilim öncesi değerlendirmenin amaçlarindan bazilari Yasal gereklilikleri yerine getirmek Kas-iskelet sistemi profilini belirlemek Sağlık durumunu saptamak Yaralanmaları önlemek Aşılanmanın takibi

Lisans muayenelerinin sağlik boyutunda yasal zorunluluklar Her sporcu bir kulüp yapısı içerisinde yarışma ve antrenmanlara katılabilmek için 07.12.2001 tarih ve 24606 sayılı Resmi Gazetede yayınlandığı üzere SPORCU LİSANS, TESCİL, VİZE VE TRANSFER YÖNETMELİĞİ’nin Madde 6-a ve Madde 7-c hükümlerine göre her yıl sağlık izin belgesi (yönetmelikte EK 5 olarak verilmektedir) almak zorundadır.

Lisans muayenesinin sağlik boyutunun önemini bilme Lisans muayeneleri; Sporcunun spora katılımına engel olabilecek sağlık sorunlarının saptanması, Spor yaparken ortaya çıkabilecek bazı sağlık sorunlarının (yaralanma gibi) önlenmesi açısından önem taşımaktadır. Genç sporcunun kendisi, anne ve babası, antrenör ve yönetici gibi bireylere de konunun önemini hissettirmesi yönünden değerlidir.

Sporcu sağliğiyla ilgili kurum ve kuruluşlar 1.Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü’nün taşra teşkilatına bağlı İl Müdürlüklerinin Sporcu Sağlık Merkezleri 2.Üniversitelerin Tıp Fakültelerindeki Spor Hekimliği Anabilim Dalları 3.Sağlık Bakanlığı ve özel sağlık kuruluşlarına bağlı hastanelerde spor hekimliği birimleri

Kulüp sporcu sağliği organizasyonu Sporcu lisans, tescil, vize ve transfer yönetmeliği’nin Madde 6-a ve Madde 7-c hükümlerine göre her yıl sağlık izin belgesi alınması zorunludur. Ancak burada önemli olan daha önce de belirtildiği gibi muayenenin amaçları da dikkate alınarak olması gerektiği gibi yapılmasıdır.

Sporcu sağliği organizasyonunda görev alan personel Yasal zorunluluklara göre değişmekle birlikte; Hekim (tercihan spor hekimi veya takım doktorluğu belgeli) Spor fizyoterapisti (fizyoterapist) Spor psikoloğu (psikolog) Spor diyetisyeni (diyetisyen) Spor bilimcisi Antrenör Yönetici (veya okul müdürü) Beden eğitimi öğretmeni Spor masörü Diğer gerekli personel

Sağlik odasi Spor yapılan alana (mekana) yakın konumda spora katılan birey (öğrenci) sayısına uygun büyüklükte olmalıdır.

Donanim Muayene ve tedavi masası Dolap Masa / sandalye Buzdolabı İlk yardım malzemesi dolabı / çantası Sedye

ilk yardim çantasi ve malzemeleri İlkyardım malzemeleri suya dayanıklı bir ilkyardım çantasına konularak taşınmalıdır. İlkyardım çantası düzenli aralıklarla kontrol edilip malzemelerin kullanılır durumda olduğu görülmeli ve her kullanımdan sonra eksilen malzemeler tamamlanmalıdır. İlk yardım çantası antrenman ve müsabakalar esnasında sahada olmalıdır.

ilk yardim çantasi ve malzemeleri Rulo ve üçgen sargı bezleri Steril gazlı bezler (steril yara bezleri) Farklı ebatlarda elastik bandajlar Yara temizliği için antiseptik solüsyonlar Flaster Çengelli iğneler Pamuk Yara bantları (farklı ebatlarda) Turnike lastiği (elastik turnike) Makas Cep feneri Kağıt ya da not defteri, kalem İlkyardım ile ilgili önemli telefonlar listesi Kauçuk eldiven Plastik poşetler Steril göz sargısı Ateller (el, kol, parmak, ayak için) Boyunluk İçindekiler listesi

Genel hijyen bilgisi Hijyen, sağlığın korunması için yapılması gerekenleri ele alan bilim dalıdır. Bireysel hijyen uygulamaları bireyin rahatını, güvenliğini ve esenliğini sağlar.

Genel hijyen bilgisi Hijyen; Kişisel Temizlik, Uygun Giyinme, Beslenme, Uyku Ve Dinlenme, İçki, Sigara Ve Uyuşturucu Kullanmama, Boş Zamanlarını Değerlendirme, Temiz Su, Tuvalet Hijyeni Gibi Konuları Ele Almaktadır.

Hijyenik uygulamalari aşağidaki amaçlara hizmet eder: Bireyin temizliği, rahatlaması, dinlenmesi, gevşemesi Kas gerilimini azaltmak, Bireyin genel görünümünü olumlu hale getirmek gibi Kamplarda, deplasmanda ya da yurtdışında da hijyen büyük önem taşımaktadır. Seyahate çıkan sporcu pişmemiş yiyeceklerden, temiz olmayan ya da şişede olmayan sulardan, dondurma, salata, soyulmamış meyvelerden uzak durmalıdır.

Enfeksiyon riskini azaltmak için Egzersiz sonrasında en kısa zamanda duş alınmalı, Başkasının malzemeleri kullanılmamalı, Çıplak ayakla zemine basılmamalı Zemin periyodik olarak antiseptik bir temizleyici ile temizlenmelidir. Solunum yolu enfeksiyonları riskini azaltmak için soyunma odaları ve spor yapılan alanlar gerektiği kadar havalandırılmalıdır. Ortamın sıcaklığına uygun ve vücut ısısını normal düzeyde tutacak giysiler tercih edilmelidir.

Sıcak ve nemli havalarda hafif, pamuklu, teri çeken, eğer açık havada yapılıyorsa güneş ışınlarını yansıtan giysiler giyilmeli, sentetik giysiler giyilmemelidir. Vücudun soğuktan korunması için kat kat giyinmek ve ısındıktan sonra ya da gerektiğinde üstteki giysiler çıkartmak önerilmektedir

Spora uygun ve deforme olmamış ayakkabılar spor yaralanmalarından korunmada önemli rol oynar. Spor ayakkabıları ayağa binen yükü azaltabilmeli ve ayak bileğinin aşırı içe dönüşünü önleyebilmelidir. Ayakkabıların terletmemesi mantar enfeksiyonlarının önlenmesi açısından önem taşımaktadır.

Özet sonuç Spora katılım öncesi muayenelerin amaçları; Yaşamı tehdit edebilecek ya da engelliliğe neden olabilecek durumları araştırmak yaralanma veya hastalıklar için hazırlayıcı faktörleri tespit etmek, fiziksel uygunluğun değerlendirilmesi, malzemenin gözden geçirilmesi

Özet sonuç Sezon başlamadan önce sporcunun eksik yönlerini tamamlamak ve gerekli önlemleri alabilmek için yeterli zamanı olmalıdır. Spora katılım öncesi muayenelerin yapılması ile sezonun başlaması arasında geçen süre minimum 4 hafta olmalıdır. Her sporcu her yıl sağlık izin belgesi almak zorundadır. Yönetmelikte yer alan sağlık belgesi formu yerine daha detaylı bir formun kullanımı ani ölümler gibi bazı önemli durumlar ve spor yaralanmalarından korunmada büyük önem taşımaktadır.

Özet sonuç Hijyen oldukça önemlidir. Sporcuların sağlığı açısından sporcular hijyen konusunda eğitilmeli ve spor ortamının hijyenik olması sağlanmalıdır. Antrenörün sporcu sağlığına ilişkin genel esasları bilmesi ve gereklerini yerine getirebilmesi ya da organize edebilmesi önemlidir.