NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ KİŞİLİK KURAMLARI ERICH FROMM NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi iisbf.nisantasi.edu.tr

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © ERICH FROMM Erich Fromm’un Yaşam Öyküsü 1900 yılında Almanya’nın Frankfurt kentinde dünyaya gelen Fromm Yahudi bir ailenin tek çocuğudur. Fromm’un çocukluğu biri tutucu Yahudi dünyası, diğeri ise zaman zaman ayrımcılığa maruz kaldığı Hıristiyan dünyası olmak üzere birbirinden oldukça farklı iki ortamda geçmiştir. Kendi anlatımıyla yüksek düzeyde nevrotik bir anne ve babaya sahip olan Fromm kendisini de dayanılmayacak düzeyde nevrotik bir çocuk olarak tanımlamaktadır. Fromm; Freud, Jung ve Adler’den farklı bir biçimde tıp eğitimi almamıştır. Yirmi beş yaşında Heidelberg Üniversitesinden doktora derecesi alan Fromm, 1925-1930 yılları arasında önce, Münih, daha sonra Frankfurt ve son olarak da Berlin Psikanaliz Enstitüsünde psikanaliz eğitimi almış ve Freud’un öğrencilerinden Hans Sachs tarafından analiz edilmiştir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © ERICH FROMM Özgürlükten Kaçış: Temel Kavramlar ve İlkeler Sigmund Freud ve Karl Marx’ın görüşlerinden oldukça etkilenen Erich Fromm’un kuramı kişilik üzerinde tarihsel, ekonomik, sosyolojik ve antropolojik faktörlerin etkileri üzerine odaklanmaktadır. Fromm’a göre evrimsel süreç içinde doğayla ve türdeşleriyle olan asal bağlarını yitiren insanoğlu, kazandığı akıl, içgörü ve imgelem gibi özellikler nedeniyle içinde yaşadığı dünyada tamamen farklı bir varlık olarak kendine özgü sorunlarla karşı karşıyadır. Fromm’un kuramı bir anlamda bu sorunların tanımlanmasını ve çözüm önerilerini içerir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © ERICH FROMM İnsanın Doğası Fromm’a göre (1955) insan evrenin ‘hilkat garibesidir’. Bedensel ve fizyolojik işlevleri ve organik güdüleri (açlık, susuzluk, cinsellik ve savunma) bakımından insan, hayvanlar alemine ve doğaya bağlıdır. Diğer yandan üstün zihinsel yapısı insanı doğadan ayırır ve yalıtılmışlık (isolation) duygusuna ve kaygıya (anxiety) neden olur. Bu durum daha düşük düzeydeki organizmalar için geçerli değildir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © ERICH FROMM İnsanın İhtiyaçları İnsanlar da hayvanlar gibi açlık, cinsellik ve güvende olma gibi fizyolojik ihtiyaçlarca güdülenmektedirler. Fakat insan için bu içgüdüsel gereksinimlerin doyurulması yeterli değildir. İnsanlar yalnızca hayvansı ihtiyaçlarını gidererek ‘varoluşsal ikilemlerini’ çözemezler. Bu ancak insana özgü olan ve insan kültürünün evrimi sürecinde ortaya çıkmış varoluşsal ihtiyaçların doyurulmasıyla mümkündür. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © ERICH FROMM Kişiliğin Yapısı Fromm kuramında genel olarak kişiliğin yapısına fazla yer vermemektedir. “Kendini Savunan İnsan” isimli yapıtında (1947) süperego üzerinde durmuşsa da daha sonraları psikolojinin libido kuramından ve id, ego, süperego kavramlarından arınması gerektiğini dile getirmiştir (Fromm, 1973). Diğer taraftan bilinçdışı süreçlerin önemini ve yansıtma, karşıt tepki geliştirme, rasyonalizasyon, regresyon, özdeşim kurma, hayal kurma ve bastırma mekanizmalarının varlığını kabul etmiştir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © ERICH FROMM Kişiliğin Gelişimi Fromm herhangi bir gelişimsel dönem sıralaması sunmadığı gibi klasik psikanalizden farklı olarak kişilik gelişiminin yetişkinlikte de sürdüğünü ifade etmektedir (Ewen, 1998). Kişiliğin temel olarak çocukluk yıllarında biçimlendiğini kabul etmekle birlikte çok yoğun ve güçlü dışsal etkenlerin yetişkinlikte de kişiliği etkileyebileceğini öne süren Fromm oldukça uzun bir bağımlılık dönemi olarak tanımladığı çocukluk döneminin, diğer insanlarla ilişki kurma gereksinimi için güçlü bir ders niteliği taşıdığını belirtmektedir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © ERICH FROMM Eleştiriler ve Değerlendirme Fromm’un kuramı sosyokültürel faktörlerin insanoğlunun gereksinimleriyle etkileşim halinde kişiliği ne ölçüde biçimlendirdiğini göstermeyi amaçlayan bir kuramdır. Fromm’un içinde yaşadığı tarihsel dönem, günümüz insanın içinde yaşadığı toplumsal sistemin biçimlenişi açısından çok önemli değişimlere sahne olmuştur. Bu değişimler toplumsal sistemde yol açtıkları değişimlere paralel olarak, bu toplumsal sistemi oluşturan bireylerin de biçimlenmesine etki etmiştir. Birinci ve İkinci Dünya Savaşlarını, Rus Devrimini, ve ilerleyen yıllarda yozlaşmasını ve çöküşüne yol açacak gerileyişini, Nazismin yükselişini ve çöküşünü, soğuk savaşı ve nükleer silahlanmayı vb. kısacası yirminci yüzyılı doğrudan gözlemleme ‘şansı’ bulmuş olması Fromm’un kuramında önemli bir etkiye sahiptir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © kaynaklar Yazgan İnanç, Banu; Yerlikaya, Esef Ercüment. (2012), Kişilik Kuramları, 9.Basım, Pegem Akademi, Ankara. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©