Kaynaştırma Ortamında Kavram Öğretimi ve Öğretimsel Uyarlamalar Hazırlayan: Ayşegül GÜNGÖR Özel Eğitim Formatörü

KAVRAM Ortak tepkiye yol açan ilişkili uyaran takımıdır Kavramların gerçek hayatta tam karşılıkları yoktur, örnekleri vardır. Örneğin kırmızı renk bir araba gösterilip ne renk diye sorulduğunda tüm bireyler kırmızı diyerek ortak tepki vermeleri beklenir. Ortak tepki dışındaki tepkiler, kavramın edinilmediği anlamına gelir.

Kavramlar somut ve soyut olarak incelenebilir; Somut Kavramlar: Fiziksel özellikleri duyu organları ile algılanabilen kavramlardır. Soyut (tanımlanmış) Kavramlar:Somut bir şekilde gösterilemeyen kavramlar soyut kavramlardır. *Somut kavramlar, soyut kavramların öğrenilmesinin önkoşuludur.

Kavram Çeşitleri ve Örnekleri Yer Bildiren Kavramlar (Konum Kavramları) Üstünde, altında, arasında, içinde, dışında, sağında, solunda, yakında… Zıtlık Bildiren Kavramlar Sıcak,-soğuk, açık-kapalı,temiz-kirli…. Miktar Kavramları Az-çok, ağır-hafif, bütün- yarım… Niteleme Kavramları Uzun-kısa, kalın-ince,büyük-küçük… Karşılaştırmalı Kavramlar Daha geniş, daha büyük, daha ağır gibi

Kavram Çeşitleri ve Örnekleri Eylem Bildiren Kavramlar: Kes, tut, fırlat… En Üst Dereceyi Bildiren Kavramlar: En geniş, en ucuz, en ağır… Renk Kavramları:Kırmızı, sarı, mavi…

Kavramın Kurallarının Yapısı

Farklı renkte, aynı türde iki nesne arasından “kırmızı renkte olanı göster” dendiğinde, üç kezden ikisinde gösterir. (1 tane kırmızı pil ve 1 tane sarı pil gibi)

Farklı renkte, farklı tipte iki nesne arasından “kırmızı renkte olanı göster” dendiğinde, üç kezden ikisinde gösterir. (1 tane büyük kırmızı düğme ve 1 tane küçük sarı düğme gibi)

Farklı renkte, farklı türde iki nesne arasından “kırmızı renkte olanı göster” dendiğinde, üç kezden ikisinde gösterir (1 tane kırmızı kalem ve 1 tane yeşil düğme gibi)

İlişkisiz nitelikler kavram örneklerinin farklılaşmasını sağlar. Kavramların ilişkili (ayırıcı) ve ilişkisiz (ayırıcı olmayan) nitelikleri bulunmaktadır Kavramın ilişkili niteliği onu diğer kavramlardan ayırt eden niteliğidir. İlişkisiz nitelikler kavram örneklerinin farklılaşmasını sağlar. ÖRNEK: ‘Kare’ kavramının ilişkili niteliği şeklidir. Kare kavramının ilişkisiz niteliği karenin kağıttan kesilmiş olması, büyük ya da küçük olması vb.dir.

İlişkili (Ayırıcı) Nitelik: Rengi ÖRNEK Kavram: Sarı İlişkili (Ayırıcı) Nitelik: Rengi İlişkisiz (Ayırıcı olmayan) Nitelik: Farklı şekil, malzeme, büyüklük vb. nitelikler Sarı top, sarı kalem, sarı mandal .

örnek Kavram: 3 İlişkili (Ayırıcı) Nitelik: Sayılan, görülen nesnenin üç tane olması İlişkisiz (Ayırıcı olmayan) Nitelik: Taneli olan nesnelerin cinsi, türü, rengi vb gibi

Kavramın Olumlu ve Olumsuz Örnekleri Olumlu örnekler, kavramı tanımlayan niteliklerin neler olduğunu gösterirler. Olumsuz örnekler, kavramı tanımlamayan niteliklerin neler olduğunu gösterirler.

KAVRAM:Meyve Olumlu Örnekler: Elma, muz, portakal... Olumsuz Örnekler: masa, patlıcan, peçete KAVRAM:Yazlık giysi Olumlu Örnekler:Şort, mayo, askılı bluz Olumsuz Örnekler:Palto, bot, kazak,çizme

Kavramlar öğrenilirken benzer ve yakın örneklere yer verilmesi kavramın öğrenilmesini kolaylaştırır. Örneğin: Kırmızı renk öğretilirken başlangıçta iki farklı renk arasından kırmızı olanı göstermesi amaçlanırken öğretim ilerledikçe 3- 4-5 farklı renk arasından seçmesi, başlangıçta aynı malzeme ve aynı tipte nesneler arasından kırmızıyı seçmesi beklenirken öğretim ilerledikçe öğretim araçlarında şekil, büyüklük, malzeme gibi ayırt edici olmayan niteliklerin eklenmesi gerekir.

Kavram Öğretiminde İzlenmesi Gereken Basamaklar 1. Öğrenci performansının belirlenmesi, 2. Kavram analizi, 3. Öğretim amaçlarının belirlenmesi ve 4. Materyallerin seçimi ve geliştirilmesi, 5. Olumlu ve olumsuz örneklerinin seçimi ve listelenmesi, 6. Öğretmenin kavramı sunma stratejileri, 7. Test (Değerlendirme) örneklerinin seçimi ve uygulanması, 8. Hataların analiz edilmesi ve düzeltilmesi.

ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN ÇOCUKLARA KAVRAM ÖĞRETİMİ Zeka geriliği, zihinsel işlevde bulunma ve kavramsal, sosyal ve pratik uyumsal becerilerde kendini gösteren uyumsal davranışların her ikisinde anlamlı sınırlılıklar olarak karakterize edilen bir yetersizliktir. Zihinsel yetersizliği olan çocukların gelişim özellikleri dikkate alınarak kavram öğretiminde daha özel programlar düzenlenmelidir.

Özel eğitime ihtiyaç duyan çocuklar; zihinsel bir süreç olan kavram oluşumunun gerçekleştiği normal gelişim aşamalarını gösteremezler. kavramları gözlem ve yaşantı yoluyla öğrenmede güçlük çekerler

Kavram Öğretiminde Dikkat Edilecek Noktalar *Her bir kavram tek tek öğretilmelidir. *Kavramlar öğretilirken kullanılacak araçlar öğrencinin bildiği, tanıdığı araçlar olmalıdır. *Araçlar, mümkünse sınıf içinden temin edilebilir olmalıdır. Olumsuz örnekler de öğrencinin bildiği nesneler arasından olmalıdır.

Kavram Öğretiminde Kullanılan Yöntemler geleneksel yöntem, açık anlatım yöntemi (doğrudan öğretim tümdengelim), yaratıcı yöntem (tümevarım), basamaklandırılmış yöntem (etkileşim ünitesi), yanlışsız öğretim yöntemleri

Geleneksel Yöntem Bu öğretim sürecinde belirlenen amaç, öğrencinin değil öğretmenin amacıdır. Amaçlar, öğrencinin performansına göre değil; programda öngörülen şekilde ele alınmaktadır. Öğretmenler , programların, ders kitaplarının ve dergilerin belirlediklerini amaç olarak almaktadırlar. Öğretme-öğrenme sürecinde yeterli pekiştirmeye yer verilmediği gözlenmektedir. Öğrencinin adım adım pekiştirilmesi olanaksızdır. Verilen pekiştirmeler öğrenciden çok sınıfa yöneliktir ve süreklilik görülmemektedir.

devam Geri dönüt olayı da sistemli bir şekilde verilmemektedir. Öğretmenler, daha çok sözel ipuçlarına yer vermektedirler. İki boyutlu ve üç boyutlu araçlardan yeterince ve zamanında yararlanamamaktadırlar. Sınıf içi etkinliklerinde tek düze çalışmalar sürüp gitmektedir

Açık Anlatım( Doğrudan öğretim) Yöntemi Öğretim süreci baştan sona kadar eğitimci tarafından yönlendirilir. Öğretim süreci belli prensipler ve detaylı planlar çerçevesinde gerçekleştiği ve materyallerin kullanımında sistematik olmayı gerektirdiği için tesadüflere yer verilmez. Bu yöntemde, ayırt edici öğrenme sürecinden yararlanılmaktadır

DEVAM… Öncelikle öğretmen tarafından kavramın analizi yapılarak ilişkili ve ilişkisiz niteliklerin kolaydan zora doğru sıraya konulmasıyla öğretim basamakları oluşturulmaktadır. Bu basamaklara uygun olarak kavramın olumlu ve olumsuz örnekleri hazırlanmaktadır. Ayrımlı pekiştirmelere yer verilerek öğretim yapılır. Öğrenciye kavramın olumlu ve olumsuz örnekleri sunulmakta ve doğru tepkiler pekiştirilmekte, yanlış tepkiler görmezlikten gelinip, tekrar sunu yapılmaktadır.

Basamaklandırılmış Yöntem özellikle zihin özürlü öğrencilere matematik kavram ve becerilerini kazandırmak için geliştirilen bir matematik beceri ve işlemleri öğretim modelidir. Öğretilecek matematiksel kavram ya da beceri küçük basamaklara bölünmektedir. Matematik beceri ve işlemlerin öğretiminde öğretimsel içeriğin ve materyallerin hazırlanıp sunulması için öğretmen-öğrenci-materyal arasında kurulan etkileşimi içeren ve 16 değişik kombinasyondan oluşan bir öğretim modelidir.

Öğretmen-öğrenci etkileşimi dört basamağa ayrılmıştır. Öğretmenin: Yap: Gerçek nesnelerle Göster: Resimlerle Söyle: Sözlü sembollerle Yaz: Yazılı sembollerle sunu yaptığı basamaklardır. *** Bu basamaklar da kendi içlerinde, öğrencinin gerçekleştireceği davranışlara göre dörder alt basamağa ayrılmaktadır.

ETKİLEŞİM ÜNİTESİ YAP YAP-YAP YAP-GÖSTER YAP-SÖYLE YAP-YAZ GÖSTER BASAMAKLAR GİRDİ ÖĞRETMEN SUNUMU ÇIKTI ÖĞRENCİ TEPKİSİ YAP YAP-YAP YAP-GÖSTER YAP-SÖYLE YAP-YAZ İşlem ve becerilerin öğretiminde “nesnelere” yer verilir. Nesneler kullanılır. Resimlerle eşleme yapılır. Yazılı ve sözlü olarak ifade edilir. GÖSTER GÖSTER-YAP GÖSTER-GÖSTER GÖSTER-SÖYLE GÖSTER-YAZ İşlem ve becerilerin öğretiminde “resimli kartlara” yer verilir. SÖYLE SÖYLE-YAP SÖYLE-GÖSTER SÖYLE-SÖYLE SÖYLE-YAZ İşlem ve becerilerin öğretiminde “sözlü ifadelere” yer verilir. YAZ YAZ-YAP YAZ-GÖSTER YAZ-SÖYLE YAZ-YAZ İşlem ve becerilerin öğretiminde “sembollere/ rakamlara” yer verilir.

BASAMAKLANDIRILMIŞ YÖNTEM ÖRNEK TANE KAVRAMI YAP –YAP Öğretmen bir tane alır, öğrencinin de bir tane almasını ister. YAP – GÖSTER Öğretmen bir tane alır , öğrenciden bir tane resmi bulunan kartı göstermesini ister. YAP - SÖYLE Öğretmen bir tane alır ve kaç tane aldığını sorar.

BASAMAKLANDIRILMIŞ YÖNTEM ÖRNEK TANE KAVRAMI GÖSTER – YAP Öğretmen bir tane nesne resmi bulunan kartı gösterir ,öğrenciden bir tane nesne almasını ister. GÖSTER - GÖSTER Öğretmen bir tane nesne resmi bulunan kartı gösterir, öğrenciden bir tane nesne resmi bulunan kartı göstermesini ister. GÖSTER –SÖYLE Öğretmen bir tane nesne resmi bulunan kartı gösterir,resim de kaç tane olduğunu sorar.

BASAMAKLANDIRILMIŞ YÖNTEM ÖRNEK TANE KAVRAMI SÖYLE- YAP Öğretmen öğrenciden bir tane nesne almasını ister. SÖYLE – GÖSTER Öğretmen öğrenciden bir tane nesne resmi olan kartı göstermesini ister. SÖYLE – SÖYLE Öğretmen sınıf ortamında masada duvarda 1 tane duran nesneyi göstererek Burada kaç tane var der 1 rakamını göstererek bir tane almasını ve eşleştirmesini ister.

DEĞERLENDİRME Değerlendirme örnekleri kavramın özelliğine göre aynı ya da farklı materyallerden oluşmalıdır. Değerlendirme örnekleri tahmin edilemeyen bir sıra içeren bir düzende olması gerekir. Test örnekleri tahmin edilemeyen bir düzende olduğu zaman öğrenci, örneklerin özelliklerine dikkat etmek için kendisini zorlar

Sıra geldi Becerİ öğretİmİne