Kişiler Hukuku-15. Hafta

TÜZEL KİŞİLER: Neden hukuk süjesi olarak kabul ediliyorlar? Tanımı:Sürekli bir amacı gerçekleştirmek üzere örgütlenmiş olan, hukuk düzeninin birleşen veya malvarlığını tahsis eden bireylerden bağımsız olarak kişilik tanıdığı kişi veya mal topluluklarıdır. Tüzel Kişi Kavramının Unsurları: Örgütlenme Unsuru Sürekli Amaç Unsuru Hukuk Düzeninin Tüzel Kişiliği Tanıması

Tüzel Kişilerin Hukuki Niteliğine İlişkin Teoriler: Farazi Kişilik (Varsayım) Teorisi: Gerçek varlıklar değil, varsayıma dayanan yapay varlıklardır. İradeye sahip olmadıklarından, fiil ehliyetleri yoktur. Gerçek Kişilik Teorisi: Canlı sosyal varlıklardır İradeye sahip olduklarından, fiil ehliyetleri vardır. Amaç Kişiliği Teorisi: Örgütlenmiş amaç birlikleridir. Organlarının iradesi onlara izafe edilir.

Tüzel Kişilerin Çeşitleri: 1- Kamu Hukuku Tüzel Kişileri Kamu gücüne sahip olarak kamu görevlerini yerine getiren tüzel kişilerdir. Kamu İdareleri Kamu Kurum ve Kuruluşları 2- Özel Hukuk Tüzel Kişileri Özel hukuk alanında faaliyet göstermek üzere bir hukuki işlemle kurulan tüzel kişilerdir. Yapıları İtibariyle: Kişi Toplulukları-Mal Toplulukları İzledikleri Amaca Göre: Kazanç Paylaşma Amacı Güdenler- Gütmeyenler 3- Kamu İktisadi Teşebbüsleri

Tüzel Kişilere İlişkin Mevzuat: MK 47-55  Ortak Hükümler Dernekler, Vakıflar, Ticaret Ortaklıkları, Sendikalar, Siyasi Partiler

Tüzel Kişilik Perdesinin Kaldırılması Teorisi: Kendisini oluşturan kişilerden bağımsız yapı  /bazı yükümlülüklerden kurtulmak \hukukun engel olduğu bir sonuca ulaşmak amacıyla kullanılmaya elverişli Tüzel kişi kurumunun kötüye kullanılması halinde Tüzel kişinin ortaklarının veya üyelerinin sorumluluklarına gidebilme imkanı Hukuki dayanağı: MK m. 2

Tüzel Kişilere İlişkin Genel Kurallar Kuruluşu, Hak Ehliyeti, Fiil Ehliyeti, Sona Ermesi Tüzel Kişinin Kuruluşu: Kuruluş Sistemleri: 1- Serbest Kuruluş Sistemi 2- Tescil Sistemi 3- İzin Sistemi

Türkiye’de Yürürlükte Olan Sistem: Dernekler: MK 59 f. 1 Vakıflar: MK 102 Sendikalar: Sendikalar K. Siyasi Partiler: Siyasi Partiler K. Ticaret Ortaklıkları: TTK

Tüzel Kişiliğin Kazanılamadığı Haller: MK 47 f. 2 “Amacı hukuka veya ahlâka aykırı olan kişi ve mal toplulukları tüzel kişilik kazanamaz.” Kuruluşa etkili olmayan hukuka aykırılıklar sonradan ortadan kaldırılabilir. (Örn. MK 60 f. 2) Tüzel Kişilik Kazanılamamasının Sonucu: Topluluk, tüzel kişilik kazanamadığı hallerde “adi ortaklık” niteliğinde sayılır.(TTK)  Topluluğu oluşturan kişiler veya vakıf kurucuları; 3. kişilerle kurdukları hukuki ilişkiden doğan borçlardan şahsen sorumlu olurlar.

Tüzel Kişilerin Hak Ehliyeti MK 48 “Tüzel kişiler, cins, yaş, hısımlık gibi yaradılış gereği insana özgü niteliklere bağlı olanlar dışındaki bütün haklara ve borçlara ehildirler.” Kuruldukları anda kişilik kazanır ve hak ehliyetine sahip olurlar. 1- Sadece gerçek kişilere özgü olan haklar 2- Sadece tüzel kişilere özgü olan haklar 3- Hem gerçek kişilerin hem tüzel kişilerin yararlanacağı haklar

Her tüzel kişi kendi türüne ilişkin olarak hak ehliyetine sahiptir.  Kendi türlerine tamamen yabancı alanlarda faaliyet gösteremezler. Tüzel Kişilerin Hak Ehliyeti Amaçları İle Sınırlı mıdır? (Ultra Vires İlkesi Geçerli mi?) Ticaret Ortaklıkları Medeni Hukuk Tüzel Kişileri

Tüzel Kişilerin Yararlanmasının Özellik Arz Ettiği Haklar: 1- Malvarlığı Hakları Bakımından Örn. İntifa hakkı/kanuni mirasçılık 2- Kişivarlığı Hakları Bakımından Örn. Özad-soyadı ayrımı yok/yaşama hakkının, vücut bütünlüğünün ihlâli söz konusu olmaz.

Tüzel Kişilerin Fiil Ehliyeti Fiil Ehliyetinin Kazanılması: MK 49 “Tüzel kişiler, kanuna ve kuruluş belgelerine göre gerekli organlara sahip olmakla, fiil ehliyetini kazanırlar.” Tüzel Kişinin Organsız Kalmasının Etkisi: Sürekli Geçici

MK 50 f. 1 “Tüzel kişinin iradesi, organları aracılığıyla açıklanır.” Organ Kavramı: Tanımı Organlar sadece kanun veya tüzel kişinin kuruluş belgesi tarafından belirlenenlerden ibaret midir? Benzer kavramlardan ayırt edilmesi: Organ Türleri: Zorunlu organ-İsteğe bağlı organ Karar organı-Yürütme organı İç organ-Dış organ Fert organ-Kurul organ

Tüzel Kişinin Fiil Ehliyetinin Kapsamı MK 50 f. 2 “Organlar, hukukî işlemleri ve diğer bütün fiilleriyle tüzel kişiyi borç altına sokarlar. Organın hukuki işlemlerinden sorumluluk Organın hukuka aykırı fiillerinden sorumluluk

1-Organın Hukuki İşlemlerinden Sorumluluk Tüzel kişiyi temsil etme konusunda hangi organın yetkili olduğunu, kanun ya da tüzel kişinin ana statüsü (kuruluş belgesi) belirler.  Buralarda organ olarak belirtilmese de bağımsız karar alan ve aldığı kararları dışarıya karşı uygulayan her kişi de organ kabul edilir (Fiilî Organ) Tüzel kişinin fiil ehliyeti tüzel kişinin amacı ile sınırlı mı?

Ana statüdeki temsil yetkisi sınırlaması; İç ilişkide: Geçerlidir. Temsil yetkisine sahip organların temsil yetkisi tüzel kişinin ana statüsü ile sınırlandırılabilir. MK m. 85 f. 1 “Yönetim kurulu, derneğin yürütme ve temsil organıdır; bu görevini kanuna ve dernek tüzüğüne uygun olarak yerine getirir.” Ana statüdeki temsil yetkisi sınırlaması; İç ilişkide: Geçerlidir. Dış ilişkide (üçüncü kişilere karşı): Ticaret Ortaklıklarında  üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilir. Medeni Hukuk Tüzel Kişilerinde  İyiniyetli üçüncü kişilere karşı ileri sürülemez.

2-Organın Hukuka Aykırı Fiillerinden Sorumluluk Organın Borca Aykırı Davranışından Sorumluluk Organın Haksız Fiilinden Sorumluluk Haksız fiil sorumluluğunun şartları organın fiili için gerçekleşmiş olmalıdır. Organ, organ sıfatıyla görevini yerine getirirken, görevi dolayısıyla haksız fiil işlemiş olmalıdır. MK 50 f. 3 “Organlar, kusurlarından dolayı ayrıca kişisel olarak sorumludurlar.”

Tüzel Kişiliğin Sona Ermesi Tüzel kişilik 3 şekilde sona erer: 1- Kendiliğinden sona erme (=İnfisah) 2- Mahkeme kararı ile sona erme 3- Yetkili organın alacağı kararla sona erme (=Fesih)

1- Sona Eren Tüzel Kişinin Malvarlığının Tasfiyesi Tasfiye:Sona eren tüzel kişinin bütün hukukî ilişkilerinin sona erdirilmesidir. MK 52 “Sona eren tüzel kişinin kişiliği, ehliyeti tasfiye amacıyla sınırlı olmak üzere, tasfiye sırasında da devam eder.” MK 53 “Tüzel kişinin malvarlığının tasfiyesi, kanunda ve kuruluş belgesinde aksine hüküm bulunmadıkça, terekenin resmî tasfiyesine ilişkin hükümlere (MK 632 vd.) göre yapılır.”  malvarlığının envanterinin çıkarılması/alacakların tahsili, borçların ödenmesi/malların paraya çevrilmesi (MK 635)

2-Tasfiye Sonucunda Kalan Malvarlığının Tahsisi: MK 54 “Tüzel kişinin malvarlığı, kanunda veya kuruluş belgesinde başka bir hüküm bulunmadıkça ya da yetkili organı başka türlü karar vermedikçe, en yakın amacı güden kamu kurum veya kuruluşuna geçer. Bu malvarlığı olanak ölçüsünde daha önce özgülendiği amaç için kullanılır. Hukuka veya ahlâka aykırı amaç güttüğü için kişiliği mahkeme kararıyla sona eren tüzel kişinin malvarlığı her hâlde ilgili kamu kuruluşuna geçer.” Ticaret ortaklıklarının tasfiyesinden kalan malvarlığı tasfiye payları oranında ortaklara dağıtılır. (TTK)