İnsan Bilgisayar Etkileşimi Teoriler ve Yaklaşımlar – 2 Prof. Dr. Kürşat Çağıltay ODTÜ

Dersin Amaçları Öğrenilmiş ve öğretilmiş çaresizlik Etkileşimin 7 seviyesi ve körfez yaklaşımı 7 seviye yaklaşımının tasarıma etkisi

Etkinlikler Tasarım günlüğü için Evindeki buzdolabı ve TV uzaktan kumandayı Norman’in 7 seviye yaklaşımı ile değerlendir Hangisi daha kolay, neden? https://pixabay.com/en/pen-office-diary-notebook-work-1974727/

İBE’nin Temel Bileşenleri karşılıklı etkiler bütünlüğü Kullanıcı Araç/Arayüz Bağlam Görev İnsan Bilgisayar Etkileşimi’nin dört temel bileşeni şekilde görüldüğü gibi Kullanıcı, Görev, Bağlam (Çevre) ve Araç’tır. Örnek olarak cep telefonu kullanımında Araç cep telefonu, kullanıcı onu kullanan kişi (otobüs şöförü, ev kadını, öğrenci, genç, yaşlı gibi farklı pek çok kategori bulunmaktadır), o telefonla yerine getirilen görevler (konuşmak, mesaj atmak, takvim, rehber, müzik dinlemek gibi pek çok görev vardır) ve o telefonun hangi bağlamda kullanıldığı (sessiz bir ortamda, otobüste, çok ışıklı, çok gürültülü ortamda, okulda, toplantıda kullanmak) gibi seçeneklerle bir cep telefonunun kullanılabilirlik seviyesini belirleyen çok sayıda parametre ortaya çıkmaktadır.

Etkileşim ve Norman (1988, 2013) Etkileşim mesajların makinadan etkin şekilde kullanıcıya sunulmasıdır Hata etkileşimin doğal bir parçasıdır Kullanıcı sistem modelini parçalı bilgilerle oluşturur Kararlarımızı fiziksel harekete çevirir sonra bunun sonuçlarını yorumlarız Olaylar yanıtımızı tetikler Dünya ile etkileşimimiz sürekli bir döngüdür

Etkileşim ve Norman (1988, 2013) Kullanıcının bilgiyi isleme davranışını temel alır Norman (1988) etkileşim sürecini, belirli işlem seviyelerine bölerek modellemeye çalışır Mevcut teknolojileri daha kullanılır hale getirmek için pratik ve popüler çözümler “Bilgisayar ara yüzlerini nasıl daha iyi tasarlayalım ki farklı özelliklere sahip kullanıcılar en rahat şekilde onları kullansınlar ve en yüksek performansı elde etsinler”

Norman’a Göre Kullanılabilir Arayüz Kullanıcı ara yüz ile etkileşirken, ne kadar: Aracın fonksiyonlarını anlıyor Yapmak istedikleri ile fiziksel hareketi eşleştirebiliyor Görevi gerçekleştiriyor Sistemin bulunduğu durumu anlıyor Sistemin istenen durumda olduğunu söyleyebiliyor

Norman’ın 4 Tasarım Prensibi Görülebilirlik Kavramsal model Anlamlı eşleştirmeler Geribildirim

Norman’ın Körfez Benzetmesi

Norman’ın 7 Aşamalı Etkileşim Döngüsü Kullanıcı hedefini ve yapacağı işlemi belirler, Bilgisayar ara yüzü ile işlemi gerçekleştirir, Uygulama sonucunu gözlemler; sistemin durumunu algılar ve yorumlar, Sonucu değerlendirir, sonraki adıma karar verir. Fiziksel Etkinlik Bilişsel Etkinlik Algılama Yorumlama Değerlendirme Hedefler Beklenti Gerçekleştirme Yapılmak İstenen Hareketin Belirlenmesi Bu döngüdeki boşluklar/belirsizlikler, kullanım zorluğu ve hataları yaratır

Hareketin Belirlenmesi Fiziksel Etkinlik Bilişsel Etkinlik Algılama Yorumlama Değerlendirme Hedefler Beklenti Gerçekleştirme Yapılmak İstenen Hareketin Belirlenmesi

Etkileşim ve Norman’ın Körfezleri HEDEF Bunu nasıl çalıştıracağım? Ne yapmalıyım? Ne oldu? Bu yapmak istediğim mi? Gerçekleştirme Körfezi Değerlendirme Körfezi DÜNYA İBE=Değerlendirme ve Gerçekleştirme Körfezine köprü kurmak

Hatalar: Kullanıcının mı Tasarımcının mı? Kayma (Slips): Kullanıcı sistemi iyi anlamış, ne yapacağının farkında ancak kaza ile yanlış zamanda yanlış tuşa basmışsa bir Kayma (Slips) oluşmuştur. Daha iyi bir ekran tasarımı Yanılgı (Mistake): Kullanıcı sisteme hakim değilse, ne yapacağını tam olarak kestiremiyorsa, bu şekilde ortaya çıkan hatalara da Yanılgılar (Mistakes) denilmektedir. Düzeltilmesi daha zordur, sistemin iyi anlaşılması vb. durumları gerektirir.

Norman için Etkileşim Hata etkileşimin doğal bir parçasıdır Etkileşimde parça parça bilgilerden bir model oluştururuz Yapmak istediklerimizi fiziksel harekete döker sonra bunun sonuçlarını yorumlarız Sonuçlar bizim tepkimizi tetikler Dünya ile etkileşimimiz bu döngü sürecinde devam eder

Çaresizlikler ve Norman Öğrenilmiş çaresizlik Denedim yapamadım: Vazgeçiyorum «Ben bilgisayar kullanamıyorum» Öğretilmiş çaresizlik Matematik dersi gibi: Sen yapamazsın

Yedi Aşamalı Döngü Modelinin Kullanımı Norman şunu sormanızı tavsiye eder: Bir kullanıcı ne kadar kolaylıkla: Bir aracın fonksiyonlarını anlar Yapmak istediklerini fiziksel harekete döker Hareketi gerçekleştirir Sistemin durumu ile yapmak istediğini eşleştirir Sistemin istediği duruma gelip gelmediğini söyleyebilir

Tasarım Günlüğü için İpucu Norman’ın 7 aşamalı döngüsü tasarım sorunlarını belirlemek için çok etkili bir yöntemdir Bu yolla tasarımın her aşamasında kullanılabilir

Bölüm sonu etkinliği Marketlere yeni konulmaya başlayan kendi kendine ödeme kasalarının kullanımını gözlemleyip Norman’ın körfez yaklaşımına göre analiz edin. Kullanıcı değerlendirme ya da gerçekleştirme aşamalarında ne yapıyor raporlayın.

Gelecek Ders - 4 İnsan Bilgisayar Etkileşiminin Psikolojik Boyutu