KANAMALAR Kanın herhangi bir nedenledamar bütünlüğünün bozularak kanın damardan çıkmasına kanama (hemoraji) denir.

Yetişkin bir insanda ortalama 4.5-6 litre kan vardır. Bunun %10 nun kaybedilmesi ile halsizlik yorgunluk, baş dönmesi , çarpıntı gibi belirtiler görülür. %2o kan kaybı ile şok ve hayati tehlike oluşur.

Kanamalar Kanayan damarın tipine Olduğu yere göre sınıflandırılır.

. Kanamalar oluştuğu damar tipine göre aşağıdaki gibi adlandırılır. Arteriyel kanama Venöz kanama Kapiller kanama

Arteriyel kanama Arterlerde meydana gelen kanamadır. Açık renkli parlak kırmızı renktedir. Kanama fışkırır tarzdadır. Nadir görülmelerine karşın kısa zamanda fazla kan kaybı oluşturması açısından en tehlikeli ve durdurulması en zor olan kanamadır.

Venöz kanama Venalarda meydana gelen kanamadır. Koyu renklidir. Yara tabanından yüzeye doğu devamlı kaynama tarzında bir kanamadır. Kanayan taraf kalp seviyesinden yukarıya kaldırılırsa kanama durur veya azalır.

Kapiller kanamalar Kılcal damarlarda oluşan kanamadır. Devamlı ve yavaş sızıntı şeklindedir. Venöz kanamaya göre kanın rengi daha açık kırmızı renktedir. Kaybedilen kan miktarı az ve kanama süresi uzun olduğu için kanama belirtileri geç olarak meydana gelir.

Kanamanın durması Damarların yaralanması kanamaya yol açar Atar damarlardan olan kanama toplar damarlardan olana göre daha hızlı ve ciddidir. Büyük bir damarda meydana gelen kontrol edilemeyen kanama ölümcüldür.

Yaralanan bir damardan kanama başladıktan kısa bir süre sonra kanamaya yönelik farklı mekanizmalar devreye girer. İlk olarak kesilen damarda bir kasılma meydana gelir. Bu kasılmanın temel amacı kanayan damarı daraltıp kaybedilen kan miktarını azaltmaktadır. Daha sonra pıhtılaşma (koagülasyon) mekanizması devre girer.

Kanın pıhtılaşması Kanın içinde bulunan trombositler damarın hasarlı kısmında birikir ve doğal bir tıkaç oluşturur. Bu tıkaç başlangıçta gevşek bir tıkaçtır. Daha sonra üzerine fibrin denen bir proteinin çökmesiyle daha sağlam bir tıkaç haline gelir. Bazı hastalıklarda pıhtılaşma süresi uzar veya pıhtılaşma gerçekleşemez.

Bu tip hastalarda en basit kanamalar bile hayatı tehdit edebilir (hemofili hastalığı) Kanamayı durdurma mekanizmaları yetersiz kaldığı durumlarda hastada kan kaybına bağlı olarak şok koma ölüm meydana gelebilir.

Kanamanın önemi Hızına Yerine Miktarına Kişinin yaşına ve fiziksel özelliklerine bağlıdır.

Kanamalar olduğu yere göre de sınıflandırılır. Dış kanama İç kanama Vücut deliklerinde meydana gelen kanama

Dış kanama Dış kanama Travmalara bağlı olarak bir damarın yırtılması, kesilmesi sonucunda veya mevcut bir delikten (doğal) kanın dışarıya çıkmasıyla oluşan kanamadır.

Dış kanamada ilkyardım Dış Kanamada ilkyardımın amacı, Damardan kanın akmasını önlemek Kan hacmi azalmasıyla oluşan şok riskine karşı önlem almaktır.

Kanamaya müdahalede en basit, risksiz,malzeme gerektirmeyecek yöntemden daha etkili, ancak uygulaması daha zor, riskler taşıyan yönteme doğru bir sıra izlenmelidir. Bunlar 1. Kanayan yer üzerine doğrudan baskı yapmak, 2. Kanayan damarın kalpten geliş yolu üzerindeki özel noktalara baskı yapmak, 3. İlk iki yöntemle kontrol edilemeyen özel durumlarda, turnike-boğucu adı verilen sargı yapmaktır.

Kanamalarda ilkyardım Yaralı güvenli bir ortama alınır. Yardım çağrılır. Yaralının ABC si kontrol edilir. Gerekli temel yaşam desteği basamakları uygulanır. Yaralı sakinleştirilir Hastanın bayılıp yere düşme olasılığı dikkate alınarak oturması ya da yatırılması gerekir. Kanamalı yer tespit edilir.

Dış kanamalarda en etkin ve en başarılı yöntem yara üzerine direkt tampon ya da baskı uygulamaktır Bu basit yöntem hemen hemen kanamaların tamamını başka bir ek uygulamaya gerek kalmadan durdurur.

Basınç süresinin en az 10 dakika olması lazımdır Gazlı bez Temiz bir kumaş parçası Peçete Hatta el ile de uygulanabilir. Baskının uygulama süresinin pıhtılaşma süresiyle paralellik göstermesi gerekir. Basınç süresinin en az 10 dakika olması lazımdır

Bu süre içinde sık aralıklarla tamponu kaldırıp kanama kontrolü yapılmamalıdır. Bu sürede pıhtı gevşektir ve baskı kalktığı zaman kanama tekrar başlayabilir. Kanayan bölge hareketsiz hale getirilmelidir. Eğer baskı uygulanan gazlı bez kanla ıslanmışsa bezi kaldırmadan üzerine ek bir tampon konarak basınç uygulamaya devam edilmelidir. Gerekirse bandaj ile sararak basınç uygulanabilir.

Ufak bir kanamada kesi yerinin su ve sabunla yıkanarak üzerine birkaç dakika bastırılması kanamanın durmasına yeterli olabilir.Üzeri yara bandı ile kapatılabilir. Daha büyük bir yaralanmada, yara bezi üzerinden avuç ya da parmaklarla yapılacak baskı ile kanama durdurulur. Yeniden açılmayı önlemek için rulo, ya da, bohça haline getirilecek yara bezleri ile, üzerine sıkı bandaj yapılmalıdır.

Kanamalı bölge kalp seviyesinden yukarıya kaldırılabilir Kanamalı bölge kalp seviyesinden yukarıya kaldırılabilir. Böylece yaralı bölgeye giden kan miktarı azalır ve kanamanın durması çabuklaşır. Eğer kanayan bölge kollar bacaklar gibi vücudun uç kısımlarında ise yaralanan bölgeye giden atardamara dıştan bası uygulayarak kanamanın durması sağlanabilir.

Kanama durmuyorsa kanayan yere en yakın basınç noktasına basınç uygulanır. Şah damarı- boyunun ön yan noktasına Köprücük kemiği üzeri- kola giden atardamar Koltuk altı- kola giden atardamar Kasık-bacaklara giden atardamar Uyluk- bacaklara giden atar damar

Doğrudan baskı ile kontrol edilmeyen kanamalarda, kanamanın yerine uygun bir noktadan, baş parmak veya yumruk ile baskı yapılarak, kanı getiren arter sıkıştırılır. Bu uygulamadaki prensip yaralanma bölgesine kan götüren arteri parmakla kemik arasına sıkıştırmaktır.

Parmakla baskı uygulamak zor ve yorucudur. 15 dakikadan fazla uygulamak mümkün değildir. Çoğunlukla yaraya birden fazla büyük arterden kan gelir ve şiddetli kanamaların kontrolünde bu yöntem ilk ve tek yöntem olmamalıdır.

Kanamalarda baskı yapılacak damarlar. Boyun-şah damarı Köprücük kemiği üzeri- Kol atar damarı bası yeri Koltuk altı- Kol atar damarı bası yeri Kolun üst bölümü- Kol atar damarı bası yeri Kasık- bacak atardamarı bası yeri Uyluk - bacak atardamarı bası yeri

Kanama çok fazla ise şok pozisyonu verilir. Kanayan yaranın içinde yabancı cisim varsa çıkarmaya çalışılmaz. Kırık kemik uçları görülüyorsa içeriye ittirilmez. O bölge hareket ettirilmez. Kanayan bölgenin dışında hastanın üstü örtülür. Yapılan sargı görülmelidir.

Yukarıda önlemler yapılmasına rağmen kanama durmuyorsa kanamanın durdurulması için son çare olarak turnike uygulanır. Turnike büyük atar damar kanamalarını durdurmak için tek kemik üzerinden basınçlı sargı uygulamasıdır.

Turnike uygulanacak durumlar Kanamayı durdurmaya yönelik bütün uygulamalar gerçekleştirilmesine karşın kanama durmamışsa Uzuv kopması varsa Birden fazla yaralı varsa ve ilkyardımcı yalnız ise Engebeli ve uzun bir mesafe gidilecekse Sağlık personelinin gelmesi uzun sürecekse

Turnike uygulaması sırasında dikkat edilecek noktalar Turnike uygulamasının yapıldığı saati yazarak yaralının üzerine kolayca görülebilecek yere koyulur. Turnikenin üzeri örtülmez Kullanılacak malzemenin genişliği en az 8-10 cm olmalıdır. İp tel gibi kesici malzemeler kullanılmamalıdır

Turnike kanama duruncaya kadar sıkılmalı, kanama durduktan sonra daha fazla sıkılmamalıdır. Turnikeyi sıkmak için tahta parçası, kalem gibi malzemeler kullanılabilir. Uzun süreli kanamalardaki turnike uygulamalarında, kanayan bölgeye göre 15-30 dakikada bir turnike 5-10 saniye gevşetilmelidir. Gevşetilince kanama olmasın diye yara üzerindeki pansuman steril bezle bastırılmalıdır. Turnike, kol ve uyluk gibi tek kemikli bölgelere uygulanır, ancak önkol ve bacağa el ve ayağın beslenmesini bozabileceği için uygulanmaz.

Uzuv kopması durumlarında, önkol ve bacağa da turnike uygulanabilir Uzuv kopması durumlarında, önkol ve bacağa da turnike uygulanabilir. Ancak organın koptuğu yere yakın olan ve deri bütünlüğünün bozulmadığı bölgeye uygulanmalıdır.

Turnikenin uygulanması

Üçgen bandajı 8-10 cm olana kadar katlanır Bandaj yaranın proksimaline yaraya mümkün olduğu kadar yakın olarak iki kez üst üste sarılır. Bir düğüm atılır. Düğümün üzerine çubuk yerleştirilir.

Bandajın uçları ile çubuğun üzerinden iki kez düğüm yapılır. Çubuğu tutup kanama durana kadar turnikeyi sıkıştırmak için çevrilir.

Kanama durunca çubuk tespit edilir ve yara sarılır. Turnikenin yapıldığı saat yazılır.

Organ kopması Parmak el kol bacak gibi vucud kısımlarının vücutla olan ilişkisinin kopmasına organ kopması denir. Organ kopmasına müdahale edilmezse Kanama nedeni ile yaşam tehlikeye girer. Organ kaybı fiziksel görünüm bozukluğu, fonksiyon bozukluğu nedeni ile önemli ruhsal sorunlar yaratır.

Yaralı yatar pozisyona getirilir Bilinçli ise şok pozisyonu Bilinçsiz ise koma pozisyonuna sokulur Kopma bölgesine boğucu sargı uygulanır. Kopan organ temiz su geçirmez plastik kap veya torbaya konur. Bu torba içinde buz olan başka bir torbaya konur. Kopan organ buzla doğrudan temas etmemelidir. Kopan organ ile hasta aynı araçla taşınmalıdır.

İç kanama Vücutta bulunan kapalı boşluklardan biri içine veya organ içine olan kanamadır.

İç kanamanın nedenleri kapalı yaralanmalar kırıklar, delici aletlerle yaralanmalar bazı hastalıklardır. İç kanama en sık karın boşluğuna olur ve fark edilmesi zordur.

İç kanama belirtileri Vücud yüzeyinde belli olmayan bulgular kan kaybına bağlı olarak gelişen hipovolemik şoka bağlı bulgulardır. Baygınlık hali baş dönmesi Zayıf ve hızlı nabız Soğuk ve nemli deri Donuk ve mat gözler Genişlemiş pupilla Hipotansiyon Susuzluk hissi Huzursuzluk Bulantı kusma Hızlı ve yüzeysel solunum

İç kanamanın kontrolü nedenine bağlı olarak yapılmalıdır. İç kanama olduğundan şüphe edilen hasta derhal hastaneye götürülmelidir.

İç kanamalarda ilkyardım Yaralının bilinci ve yaşam bulguları değerlendirilir Kusması varsa başı yana çevrilerek kusmuğun akciğere gitmesi önlenir Tıbbi yardım istenir Baş ve göğüste kanaması olmayan yaralılarda üzeri örtülerek ayakları 25-30 yukarı kaldırılır. Yaralıya yiyecek içecek verilmez Yaralı hareket ettirilmez Yaşam bulguları 2-3 dak aralıkla değerlendirilir.

Hematemez: Kusmukla kan gelmesi Hemoptizi: Öksürükle kan gelmesi Melena: Katran gibi siyah renkli feçes Hematoşezi; Rektumdan parak kırmızı renkte kan gelmesi Hematüri: İdrarda kan bulunması Epistaksis: Burun kanamasıOtoraji: Kulak kanaması Hematoraks: Parietal ve visseral plevra yaprakları arasında kan bulunması Metroraji: kadınlarda periyodik kanamalar dışında oluşan kanama

Peteşi: Nokta şeklinde kanama Purpura: Deri ve mukozalardaki küçük kanamalar Ekimoz: Deride kılcal damarlardaki kanamaya bağlı olarak gelişen mavi-siyah renk değişikliği Hematom: Deri altında kan birikmesinin oluşturduğu kitle

İç kanamalar genellikle 4 boşluk içine olur. Kafa Göğüs Karın Kalça

Kafa içine olan kanamalar En sık sebebi travmalardır. Diğer bir sebebi yüksek tansiyondur Çoğu kez kalıcı sakatlıklara neden olabilir. Kaybedilen kan miktarı fazla değildir. bu nedenle hipovolemik şok oluşmaz.

Göğüs içine olan kanamalar En sık sebebi göğüse olan delici ve künt travmalardır.Akciğer, kalp ve kalbe giren çıkan damarlar zarar görerek kanamalar oluşur.

Karın içine olan kanamalar Dalak veya karaciğer yaralanması Diğer organların yaralanması Akut karın tablosu oluşur.

Kalça içine olan kanamalar Genellikle yaralanma sonra kalçayı oluşturan kemikler ayrılarakmesena, idrar yollarını yaralayıp kanamalara yol açabilir. Kalça boşluğunda çok fazla kan birikebilir. Kalçada kırık tespit edilmiş ve giysilerinde kan varsa durum önemli olabilir. Kalça bölgesini hareket ettirilmeden taşınması gerekir.

Burun kanaması (Epistaksis) Burun kanamasıdır. % 80 ni tehlikesiz kanamalardır. Burunun ön bölgesinden lokal bir damar yaralanması sonucunda ortaya çıkar. Burunun arka kısmından , kafa tabanı, paranasal sinüslerden kanamalar daha ağır kanamalardır.

Nedenleri Çocuk ve gençlerde (ön bölge) Travma Kuru hava Burun karıştırılması Grip-nezle gibi enfeksiyonlar Yaşlılarda (arka bölge) Hipertansiyon Kalp-damar hastalığı

Tedavi Özellikle burunun ön bölgelerinde olan kanamalarda Hasta oturtulur. Hasta sakinleştirilir. Hastanın başı hafifçe öne eğilir.Burun kanatları iki parmak arasında kuvvetlice 5 dakika süre ile sıkılır. Ağızdan nefes alması sağlanır. Üst dudak ile diş etleri arasına rulo sargı bezi yerleştirilerek üzerinden bastırılır.

Enseye ıslak soğuk sargı bezi konur Burun köküne buz konur Bu önlemlere rağmen 10 dakika içinde kanama durmuyorsa tıbbi yardım istenir. Kanama durur ise hastaya bir süre burnunu temizlememesi ve kuvvetli sümkürmemesi söylenir.

Burun kanamasında sakıncalı uygulamalar Hastayı sırt üstü yatırmak burnu kalp düzeyine getireceği için kanamayı arttırır. Başın geriye doğru atılması boyun toplar damarlarının sıkışmasına sebep olarak kanamayı arttırabilir.

Burunun arka kısmından kaynaklanan kanamalarda Burunun ön kısmında olan kanamalarda yapılan girişimler ilk önce yapılır. Gerekirse rahatlamayı sağlamak amacıyla mide sondası uygulanır. Kan kaybını yerine koymak için Ringer Laktat çözeltisi Hipertansiyon tedavisi Dekonjestan burun damlası verilir

Ne zaman doktor aranmalıdır Kanama durmuyorsa veya yeniden kanamaya eğilim gösteriyorsa Kanama çok hızlı ve kan kaybı miktarı çok fazla ise Kanama nedeni ile yorgunluk ve halsizlik hissediliyorsa Kanama burun arkasına doğru oluyorsa

Burun kanaması olan bir kişi Hasta sırt üstü yatırılmamalı Burun deliklerinden içeri pamuk ve benzeri madde sokulmamalı Sümkürmemeli Konuşması yutkunması ve öksürmesi engellenmeli

Mide barsak kanamaları Mide barsak kanalında oluşan kanamalar yaşamı tehdit eden hemorajik şok olaylarının büyük bir kısmını oluşturur. Mide-barsak kanamaları Üst gastrointestinal kanamalar (tüm kanamaların % 90’nı oluşturur) Alt gastrointestinal kanamalar (% 1 jejenum ve ileumdan, % 9 kolorektal bölgeden kaynaklanır.

Nedenleri Ülser ve varis kanamaları Gastrit Mide ve barsak kanserleri

Belirtiler Hametemez Melena Hematoşezi Solukluk Üşüme soğuk terleme Huzursuzluk İleri dönemde bilinç bozuklukları Taşikardi Hipotansiyon susuzlık

Tedavi Vücut üst kısmı yüksekte yarı yatış Hava yolları açık tutulur Mide sondası Kanama ile kaybedilen sıvının yerine konması Sedasyon

Kulak kanaması Kulak kanamaları kafa travmalarından sonra meydana gelirse çok önemlidir. Kanama iç kulakta veya dış kulakta olabilir.

Kulak yolunda zedelenme Kafa travmaları Nedenleri Dış kulakta yaralanma Kulak yolunda zedelenme Kafa travmaları Yüksek basınca bağlı kulak zarı yırtılmaları

Belirtiler Ağrı İşitme güçlüğü Baş ağrısı Bilinç kaybı

Tedavi Hasta yarı oturulur duruma getirilir Baş yaralanan tarafa eğilir. Veya kanayan kulak alta gelecek şekilde yatırılır. Baş ve boyun desteklenerek hareketlerine engel olunur. Kulak emici bir sargı bezi ile sarılır. Kulağı tıkamaya kan akımını durdurmaya çalışılmamalıdır. İlkyardımın ABC si değerlendirilmelidir.

Ağız kanaması Nedeni İlkyardım Dil diş dudak travmaları Diş eti hastalıklarıdır. İlkyardım Yaralı oturtulur Baş hafifçe öne eğilir. Kanın akciğerlere ve yemek borusuna kaçması önlenir. Kanayan yere tamponla basınç uygulanır.

Beyin kanamaları Belirtiler Baş ağrısı baş dönmesi Yüz kızarması Bilinç kaybı ile kişinin yere düşmesi Hızlı nabız Hırıltılı solunum Göz refleksinde kaybolma Hastada tam ya da yarım felç meydana gelebilir.

İlkyardım Felçli tarafa döndürülür. Baş vücut doğrultusunda ve biraz yukarıda yana çevrilmiş olarak tutulur. Sıcak tutulur Hareket ettirilmez.

Küçük kafa travmalı hastaların evde izlenmesi Hasta ilk gün 3-4 saatte bir uyandırmalı İlk 24 saatte Başağrısı Bulantı Baş dönmesi oluyorsa hemen hastahaneye gidilmeli Uyku ilacı, sedatifler ve alkol en az 24 saat verilmemeli

En az 48 saat ağır aktivitelere izin verilmemeli İlk 48 saat içinde aşağıdaki hareketlerin yapılmasını önlemek Burun sümkürme Kulak temizleme Ikınma Öksürme

Hemoptizi Solunum sisteminin herhangi bir yerinden kaynaklanan kanamaya bağlı olarak kan tükürme, kanlı balgam çıkarmadır.

Belirtileri Balgamda kan Pembe renkli hafifce kanlı ve köpüklü bir sıvı çıkarılması Öksürükle veya öksürükten kan gelmesi

Nedenleri Travma Yabancı cisim ve zehirli gazların aspire edilmesi Bronsit Akciğer kanseri Bronşektazi Tüberküloz

Tedavi Havayolu açılmalıdır. Asfiksi önlenmelidir. Hipoksiyi önlemek için oksijen verilmelidir. Kardiyopulmoner destek sağlanmalıdır. Hasta kanayan tarafa yatırılarak kanın sağlam akciğere kaçması önlenmelidir. Konuşturulmaz Sıcak tutulur Ağız bakımı yapılır Şoka önlem alınır.

Varis Vena dolaşımının bozukluğundan kaynaklanır. Kendiliğinden veya travma sonucunda varis kanamaları meydana gelebilir. Kanama çok miktarda ve devamlıdır.

Tedavi Hasta sırt üstü yatırılır. Ayaklar yükseğe kaldırılır. Buz uygulaması yapılır. Pansuman yapılır.