Sosyal Psikolojide Kuram ve Yöntemler Yrd. Doç. Dr. Ş. Gonca Zeren Yıldız Teknik Üniversitesi

Sosyal psikolojinin tarihçesi… Freud ve Psikoanalitik Kuram Pavlov, Watson, Skinner ve Davranışçı Kuram Kohler, Koffka, Lewin ve Gestalt Kuramı

Sosyal Psikolojide kuramlar Bir örnek: Liseden terk Cengiz, arkadaşlarıyla birlikte bir araba soygununa karıştı. Polise yakalandıklarında da bir polisi kolundan vurdu. Daha sonra yakalandı ve cezaevine girdi.

Güdüsel Kuramlar Bireyin ihtiyaçları ve güdüleri… Hangi ihtiyaçlarınız sizi nasıl etkiliyor? Karşılanmayan ihtiyaçlar sizi nasıl etkiliyor?

Öğrenme Kuramları Davranışları belirleyen geçmiş deneyimlerimizdir. Öğrenme yollarımız: - Klasik koşullanma - Edimsel koşullanma - Sosyal öğrenme Kitap/ Film: Otomatik Portakal

Bilişsel Kuramlar Algı! Davranışlarımızı, toplumsal durumumuzu algılayışımız belirler. Psikolojik alan: Bireyin algıladığı haliyle sosyal çevre. Bireyin kendi durumunu algılama ve yorumlama biçimi onun davranışlarını etkiler.

Karar Kuramları Ödül ve bedellerin değerlendirilmesi ve en uygun seçeneklerin belirlenmesi. En az bedelle en büyük ödül… Beklenti- değer kuramı Olası her sonucun değeri Olası her seçeneğin gerçekleşme olasılığı Peki ya “bir şeyler doğru değilmiş” gibi gelirse?

Karşılıklı Bağımlılık Kuramları İki veya daha fazla bireyin davranışları birbirini nasıl etkiler? Toplumsal değişim kuramı Ödül ve bedel değiş tokuşu İki tarafın farklı çıkarları olduğu halde anlaşmaya varmalarını gerektiren durumlar…

Sosyokültürel Kuramlar Farklı kültürler, toplumsal özgeçmiş… Her kültürün farklı yaşam tarzları vb. olabilir. Örn. Farklı kültürlerin farklı yaşam hızları: Sözsüz dil. Kültürel özgeçmiş: Masallar, atasözleri, şarkı, türkü vb. mirasımız… Toplumsal roller… Kitap: Kaplan Annenin Zafer Marşı

Evrimsel Sosyal Psikoloji Doğal ayıklanma Hayvanlarda sosyal davranışlar Atalarımızdan kalan davranışlarımız: Yılandan korkmamız, belirli özelliklere sahip eşleri tercih etmemiz gibi… Kitap: Doğanın Gizli Bahçesi Film/ Kitap: Sineklerin Tanrısı

Sosyal Psikolojide Araştırma Yöntemleri Betimleme: Toplumsal davranışların ortaya konması ve genellenmesi. Nedensel çözümleme: Pahalı bir reklam filmi insanların seçimlerini etkiler mi? Kuram geliştirme Uygulama: Sosyal psikolojinin ilkelerinden yararlanılarak bireylere yardım edilmesi.

Evren ve Örneklem Orta sınıf, beyaz, üniversite öğrencisi, erkek, Amerikalı… Rastlantısal örneklem: Telefon rehberinden seçilen rastgele numaralarla ulaşılan seçmenlerin görüşleri… Her zaman seçkisiz örnekleme yapabilir miyiz? Deprem, ekonomik kriz ya da kanserin etkileri…

İlişkisel ve deneysel yöntemler Araştırma sorusu? Araştırma nasıl yapılacak? Yalancı denekler… Çekicilikle ilgili bir deneyde kullanılan denek bazen çok çekici, bazen çok sıradan giyinir… Köprü üstündeki çekici kadın: Kitap: Kafası Güzel Filler ve En Acayip Deneyler

İlişkisel yöntem: Etkili ve çabuk… Neden bazı çocuklar diğerlerinden daha saldırgan davranırlar? Saldırgan içerikli TV programlarını izlemek, saldırganca davranışları etkiliyor mu? Huesmannn 1982’de bu sonuca vardı… Tersine nedensellik: Belki de saldırganca davranan çocuklar televizyonda saldırgan içerikli program izlemekten hoşlanıyorlar… Belki de üçüncü bir değişken her şeyin sorumlusu…

Deneysel Yöntem Birbirinden farklı en az iki koşul oluşturulur. Denekler rastlantısal olarak seçilir ve bu koşullara atanır. Örn. İki farklı grup çocuk, gruplardan birine saldırgan içerikli, diğerine komik bir film izletiliyor, sonra bir salona alınıyor, hangi grup daha saldırganca davranışlarda bulunuyor?

Alan ve Laboratuvar Deneyleri Alanda yapılıyorsa, doğal ortamında… Örn. Yedi farklı yatılı okulda okuyan öğrencilerden rastlantısal olarak belirlenen bir gruba saldırgan içerikli, diğerlerine ise kovboy filmi vb. izlettirildi. Feschbach ve Singer bu araştırmada saldırgan içerikli olmayan programları izleyenlerin daha saldırganca davrandığı sonucuna ulaştılar. Laboratuvar deneyleri ise, üniversite veya başka bir kurumda oluşturulan donanımlı ortamlarda yürütülür.

Genellenebilirlik Alan çalışmalarının genellenebilirliği daha yüksektir. Örn. Saldırganlık deneyinde çocuklar, ülkenin her yerinde izlenen film ve programları izlediler. Alan deneylerinde denekler kuşkulanmaz ve doğal davranırlar.

Veri Toplama Teknikleri Katılımcının bildirimleri Gözlem Arşivlerde yer alan verilerin kullanılması

Katılımcının Bildirimleri Grup içinde kendini ne derece yalnız hissediyorsun? Katılımcı dürüst mü?

Gözlem Yardımseverliği anlamak için kalabalık bir yerde sahte bir durum yaratılıp geçenlerin tepkilerinin gözlenmesi gibi…

Arşiv Araştırması Nüfus sayımları, ekonomik veriler, kamuoyu yoklamaları, vb. pek çok veri ile o yıllarda yaşanan toplumsal olaylar arasındaki korelasyon… ABD’de zencilere uygulanan baskı ve zulmün en şiddetli olduğu yıllar hangileri?

Araştırmalarda Yanlılık Araştırmacının yanlılığı Deneklerin yanlılığı Tekrarlama

Araştırmacının yanlılığı Bedensel ifadeler, sızıntılar… Araştırmacının gözü kapalı… Standardizasyon: Yönergeleri bilgisayardan vermek, araştırmacı ile deneklerin karşılaşmaması…

Denek yanlılığı Sosyal kabul hatası Araştırmacıya yardım etmeye çalışan iyi denekler Araştırmayı sabote etmek isteyen huysuz denekler Katı biçimde yönergelere uyan sadık denekler Davranışlarıyla ilgili kaygılı olan rahatsız denekler

Tekrarlama Başka bir araştırmacı, koşulları aynı tutarsa, aynı sonuçlara varabilir mi? Meta analiz

Araştırma ahlakı- Etik Gönüllülük: Bilgilendirme ve onay. Araştırma sonucunda bilgilendirme En az risk kuralı: deneklerin sağlığı.

Teşekkürler… Bu sunum, Taylor, Peplau ve Sears tarafından yazılan ve Ali Dönmez tarafından Türkçeye çevrilen Sosyal Psikoloji kitabında yer alan ilk bölüm temel alınarak hazırlanmıştır.