İzotrop Mineraller Tek Optik Eksenli Mineraller Çift Optik Eksenli Mineraller

Şekil 14. İzotropik indikatriks

ANİZOTROP MİNERALLER 1) Tek Optik Eksenli Mineraller (TOE) Anizotrop minerallerde öyle bir yön vardırki, bu yönde gelen ışık hiç bir değişime uğramadan (kırınıma uğramadan ve titreşim düzlemini değiştirmeden) mineralin içerisinden geçer. Işığın hiç değişime uğramadan geçtiği yöne optik eksen denir. Anizotrop bir mineralde böyle özellikte bir tek yön varsa bu minerale TEK OPTİK EKSENLİ (TOE) mineral adı verilir. Tek optik eksenli minerallerde optik eksen yönü ile c kristalografik eksen yönü daima çakışıktır. Bu grup mineraller TETRAGONAL, HEKSAGONAL VE TRİGONAL sistemde kristalleşirler. TOE minerallerde iki kırılma indisi (indikatriks) vardır. Bunlar ε ve ω dır. ε ve ω yönleri birbirine dik olup ε daima c kristalografik eksen yönü ile çakışıktır.

1) Tek Optik Eksenli Mineraller - Işık iki eksenli bir elipsoid oluşturur. Bu eksenlerden bir tanesi ε diğeride ω. Elipsoidte ω daima sabit olup yeri bir küredir. ε ise değişkendir.

Şekil 17. kalsit romboederinde hızlı (ε) ve yavaş (ω) ışın Sabit görüntüye ait ışın olağan (=ordiner) ışın olarak anılır ve izotrop bir mineral bünyesindeymiş gibi davranır. Simgesi OMEGA (w) dır (Şekil 17). Hareket eden görüntüye ait ışın olağandışı (ekstraordiner) olarak adlanır. Simgesi EPSİLON (ε) dır (Şekil 17). Olağan ışının titreşim yönü c-eksenine diktir. Olağandışı ışın olağan ışına dik yönde ve c-ekseni üzerindeki düzlemde titreşir.

TEK EKSENLİ MİNERALLERİN (GİRİŞİM) OPTİK ŞEKLİ Bir anizotropik mineralin tek veya çift eksenli olduğu ve optik işareti (+ veya -) optik şekli aracılığı ile belirlenir. Mikroskopta optik şeklinin elde edilmesi ve incelenmesi şu aşamalarda gelişir. 1. Mineralin yüksek büyütme altında, çatlaksız ve kapanımsız bir tanesi seçilir; 2.Çift nikole geçilir 3. Kondansör merceği devreye sokulur ve diyafram iyice açılır; 4.Bertrand merceği devreye sokulur ve oküler devreden çıkartılarak mikroskop tübünden içeriye bakılır. Bu durumda tane görünmez, ancak objektif merceğinin taban yüzeyinde “girişim şekli (optik şekli)” görünür. Girişim şekli, çember şeklinde girişim renkleri ile haç şeklinde iki siyah banttan oluşur (Şekil 26).

Tek eksenli mineraller için üç ana girişim şekli tanımlanmıştır Tek eksenli mineraller için üç ana girişim şekli tanımlanmıştır. Bunlar: 1. Optik eksene dik kesit= Optik eksen girişim şekli (Şekil 26). 2. Optik eksene eğik kesit= Merkezileşmemiş optik eksen girişim şekli (Şekil 27, 28). 3. Optik eksene paralel kesit = Flaş şekli (Şekil 29).

1) Tek Optik Eksenli Mineraller Optik İşaret ve Optik Karakter 1) OPTİK EKSENE DİK KESİT (Merkezi interferans şekli) - Kesit optik eksene dik veya dike çok yakındır. - Bu durumda konoskopik görüntü merkezi bir haçtır. - Mikroskop tablası dödürüldüğünde haçın merkezi, mikroskop merkezi ile daima çakışıktır. - Optik eksen oluşan haçın tam merkezinden çıkmaktadır. a. Çift kırma zayıf b. Çift kırma kuvvetli

Şekil 30. Optik işaretin tayini (Tek optik eksenli pozitif) Şekil 31. Optik işaretin tayini (Tek optik eksenli negatif)

1) Tek Optik Eksenli Mineraller Optik İşaret ve Optik Karakter 2) OPTİK EKSENE EĞİK KESİT (Merkezileşmemiş optik eksen girişim şekli = Merkezden kaçık interferans şekli) - Kesit düzlemi optik eksen ile belirli bir açı yapmaktadır. - Bu durumda konoskopik görüntüde merkez mikroskop merkezi ile çakışmayan bir haç oluşturur. - Bu açını artmasına bağlı olarak haçın merkezden kaçma miktarı artar.

Şekil 27. Merkezileşmemiş optik eksen şekli, Melatop görüş alanı içerisinde Şekil 28. Merkezileşmemiş optik eksen şekli, Melatop görüş alanı dışında

1) Tek Optik Eksenli Mineraller Optik İşaret ve Optik Karakter 3) Flaş figür - Kesit düzlemi optik düzleme paralel geçmiştir. - Optik eksen , c ekseni, ε ve ω mikroskop tablasını düzlemi ile çakışıktır. - Konoskopik pozisyonda büyük karanlık bir haç gözlenir.