Dilin Bileşenleri Dr. Gökçe Karaman Benli Arş. Gör. Gökçe Karaman Dr. Gökçe Karaman Benli Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Temel Eğitim Bölümü Okul Öncesi Eğitim Anabilim Dalı

DİL Uzlaşmadır. Koddur. Dizgedir. İletişim içindir. Düşünceleri simgeler. .

Biçim Dil İçerik Kullanım

Biçim; düşüncelerin karşı tarafın anlayacağı şekle dönüştürülmesini sağlayan koddur.

Fonoloji (Ses Bilgisi) Bir dildeki konuşma seslerinin anlam aktarma işlevlerini, dağılımlarını, diziliş kurallarını inceler.

B Sesbirimi Bir dilde kendi başına anlamı olmadığı halde anlam aktarma ve değiştirme işlevi üstlenen en küçük birimdir. Örneğin;/p/, /d/ birer sesbirimdir. pil - dil

Sesbirimler ya da sesler bir dilde neden önemlidir?

insanlar tarafından nasıl üretildiğini, bu sesin üretiliş biçimlerini, Bir sesbilimci, örneğin /k/ sesinin insanlar tarafından nasıl üretildiğini, bu sesin üretiliş biçimlerini, bu sesin fiziksel dayanağını, akustik özelliklerini ve algılanışını betimleyebilir. B

Ötümlü (titreşimli) sesler: Ses tellerinin kapanma sırasındaki B Ötümlü (titreşimli) sesler: Ses tellerinin kapanma sırasındaki titreşimlerinden ötümlü sesler çıkarılır. Ötümsüz (titreşimsiz) sesler : Ses tellerinin birbirinden ayrı olduğu sıradaki titreşimler sonucu da ötümsüz sesler çıkarılır.

Sesler, sesletim yeri ve şekline göre sınıflandırılır. B Sesler, sesletim yeri ve şekline göre sınıflandırılır.

B

Morfoloji (Biçim Bilgisi) Sözcüklerdeki kök ve ekleri, bunların kurallı düzenleniş biçimleri ile türetilişlerindeki özellikleri içerir.

Sesbilgisinin temeli sesbirim ise biçimbilgisinin temeli ne olabilir?

Biçimbirim Biçimbirim

Bu cümlede herbiri ayrı ayrı biçimbirimdir. Bağımlı Bağımsız Biçimbirim (morfem), bir dilde kendi başına anlam taşıyan en küçük birimdir. Örneğin; Bana soru sor. Bu cümlede herbiri ayrı ayrı biçimbirimdir.

B Biçimbirim bilgisi dillerin sözcük yapısına ilişkin bilgi verir. Türkçe eklemeli bir dildir.

B Sentaks (Söz Dizimi) Ya da tümcebilgisi, sözcüklerin kurallı bir biçimde sözce içinde diziliş kurallarını içerir.

sıralanışını temel alır. B Türkçe’de tümce yapıları –––– sıralanışını temel alır. Eylem Özne Tümleç

İçerik (Anlambilim-Semantik): Nesneler, olaylar ve bunlar arasındaki ilişkileri simgeleyen sözcükler ve cümlelere karşılık gelen anlam bilgisini içerir. Yani içerik, kişinin evren hakkında ne bildiğinin dil bilimsel gösterimidir.

Bir dilin söz varlığı içeriğin göstergesidir.

İ İçerik Dilbilgisel İşlevli Sözcükler Anlam İşlevli Sözcükler

Anlam öğrenme karmaşık bir süreçtir.

Kullanım (Edimbilim-Prgmatik): Dilin sosyal bağlamda iletişim amacına uygun olarak kullanımıdır. Dilin kullanımı edimbilimi kapsar.

Söz edilen “sosyal bağlam” terimiyle ne anlatılıyor? K Söz edilen “sosyal bağlam” terimiyle ne anlatılıyor?

insanların aynı ya da değişik amaçlara ulaşmak için Sosyal bağlam, insanların aynı ya da değişik amaçlara ulaşmak için dilin biçimsel seçenekleri arasından nasıl seçim yaptıklarını belirtir.

K İletişim sürecinde dilsel olmayan kurallar vardır. Bu kurallar sosyal bağlamı da etkiler. Sosyal bağlam da bu kurallardan etkilenir. Bunlar neler olabilir?

K Göz kontağı Yer Konuyu sürdürme Jest-mimikler Dikkate alma Gelen mesajı Yeniden düzenleme Yer Konuyu sürdürme Jest-mimikler Dikkate alma

Dilsel olmayan kurallar Toplumlara göre değişir. Cinsiyete göre değişir. Sosyal konuma (statüye) göre değişir. Dillere göre değişir. Örnekler Verelim

Düşünce Mesaj Çözümleme Kodlama Düşünce Mesaj Geri besleme-dönüt KAYNAK / KONUŞMACI ALICI / DİNLEYİCİ Sözel dil ya da Sözel olmayan biçimler Düşünce Mesaj Çözümleme Kodlama Düşünce Mesaj Geri besleme-dönüt

Kaynak Topbaş, Seyhun. (Editör). (2005). DilveKavramGelişimi. Ankara: KökYayıncılık.