NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ Siyaset sosyolojisi Durkheım ve tocquevılle’de sivil toplum ve siyaset NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © İktisadi, İdari ve Sosyal Bilimler Fakültesi iisbf.nisantasi.edu.tr

Durkheım ve tocquevılle’de sivil toplum ve siyaset 19. yüzyıl Fransız düşünürlerinden Emile Durkheim, modern sosyolojinin kurucu isimlerinden biri olarak kabul edilir. Toplumun doğasıyla yakından ilgilenen Durkheim, toplumun işleyişini bir organizma metaforuyla açıklar ve uyum içinde çalışacak bir organik toplum tasavvurunu öne çıkarır. * Uyumun temel unsuru ise mesleki işbölümüdür. Toplumu oluşturan farklı meslek grupları, birbirini tamamlayacak bir işbölümüyle sosyal uyum meydana getirirler. Bu modelde örneğin Marksizm’de olduğu türden bir sınıf çatışması yoktur. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Durkheım ve tocquevılle’de sivil toplum ve siyaset Durkheim’a göre devletler veya hükümetler, sosyal kurumun bir türüdür. Devlet toplumun bütününü temsil eder ve kapsayıcı bir uzlaşı arayışındadır. Bu sebeple devlete karşı gelmek, sosyal düzene veya toplumun kendisine karşı gelmek anlamı taşır. Bununla birlikte Durkheim’ın teorisine göre modern çağda devlet, toplumsal uyumu ve düzeni koruma görevini tek başına yerine getiremez hale gelmiştir. Bu sebeple «sorunu çözmenin tek yolu, düzenleyici etkisi büyük bir çeşitlilik içeren devlet dışı kolektif güçlerin birlikteliğini inşa etmektir». Bu devlet dışı kolektif güçler, sivil topluma denk düşer. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Durkheım ve tocquevılle’de sivil toplum ve siyaset Amerika’daki demokrasi ve Fransız Devrimi üzerine yazılarıyla bilinen Alexis de Tocqueville, kendi çağındaki yaygın anlayışın aksine, Fransız Devrimi’ni önceleyen dönem boyunca toplumsal yapının zaten büyük bir değişim geçirdiğini, Devrim’in ise yalnızca değişmiş olan sosyal yapıya denk düşen bir hukuk sistemi getirdiğini ileri sürmüştür. Tocqueville’e göre Fransız Devrimi’nin uyguladığı «terör» ise, eşitlikçi olmayan feodal bir geçmişten keskin bir kopuş iddiasıyla gerçekleşse de, yanlış bir şekilde toplumsal yapıyla ancien régime’in aynı kategoriye konulması, topluma yönelen bir terör sonucunu üretmiştir. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

Durkheım ve tocquevılle’de sivil toplum ve siyaset Tocqueville ayrıca kendi çağının (19. yüzyıl) Amerika’sını yakından incelemiş ve burada dünyanın hiçbir yerinde olmayan siyasal kurumların olduğunu söylemiştir. Buna göre Amerika’da mevcut genel siyasal kurumlar, herkes için siyasal eşitlik sunmuştur: ancak «eşit» olarak tanımlanan «herkes», beyaz erkeklerdir. Diğer yandan Tocqueville, Amerika’da kamuoyunun eşi görülmemiş bir kontrol gücüne sahip olduğunu, bu durumun yönetici otoritelere yeni ilkeler, yönetilenlere de özgün alışkanlıklar getirdiğini ileri sürmüştür. NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©

NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ © kaynaklar Emile Durkheim, De la division du travail social (Paris: Presse Universitaires de France, 1996) Alexis de Tocqueville, Eski Rejim ve Devrim, çev. Turhan Ilgaz (İstanbul: İmge Yayınları, 2004) Anthony M. Orum, John G. Dale, Siyaset Sosyolojisi: Günümüz Dünyasında İktidar ve Katılım, çev. İbrahim Kaya (İstanbul: Say Yayınları, 2006) NİŞANTAŞI ÜNİVERSİTESİ ©