1/36 HİZMETE ÖZEL Suriye Krizi, Küresel Aktörler ve Türkiye’nin Suriye Politikası

2/36 HİZMETE ÖZEL Takdim Planı Takdim Konusu:Suriye Krizi, Küresel Aktörler ve Türkiye’nin Suriye Politikası Takdim Süresi:10 Dk. Gizlilik Derecesi:Hizmete Özel Takdim Planı:*Kriz Öncesi Durum *Krizin Başlangıç Durumu *Bölgesel Aktörler *Küresel Aktörler *Türkiye’nin Suriye Politikası *Sonuç ve Değerlendirme

3/36 HİZMETE ÖZEL Kriz Öncesi Durum * Resmi Adı:Suriye Arap Cumhuriyeti * Başkenti:Şam (Dımeşk) * Yüzölçümü: km 2 * Dil:Resmi dili Arapça'dır. * Nüfusu:22 Milyon (2011 verilerine göre)

4/36 HİZMETE ÖZEL Kriz Öncesi Durum Etnik yapı Arap:%83 Kürt:%7 Türk:%6 Diğer:%4 (Ermeni, Suryani, Nasturi, Yahudi)

5/36 HİZMETE ÖZEL Kriz Öncesi Durum Dini Yapısı: Devletin resmi dini yoktur. Müslüman (Sünni):%74 Müslüman (Nusayri):%11 Hıristiyan:%10 Dürzi:%3 Diğer:%2

6/36 HİZMETE ÖZEL Kriz Öncesi Durum *Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra Osmanlı yönetiminden Fransız mandası altına girdi. *1946 yılında bağımsız oldu. *1967 Arap-İsrail Savaşı'nda Suriye'ye ait Golan Tepeleri'nin bugün de süren işgali, ülke içindeki siyasal çekişmeleri hızlandırdı. *1970’ de Baas Partisi başkanı Hafız Esad darbeyle yönetime geçti ve bugüne kadar Nusayri kökenli olan Esad Ailesi yönetimdedir.

7/36 HİZMETE ÖZEL Kriz Öncesi Durum *Suriye'de Baasçıların yönetimi ele geçirmeleriyle birlikte Müslümanlar üzerinde ağır bir zulüm ve baskı dönemi başladı. *İslami hareketin en güçlü olduğu şehirlerden olan Hama 1982'de büyük bir katliama şahit oldu. Hama katliamında yaklaşık kırk binden fazla müslüman öldürüldü. *Babasının ölümünden sonra 2000 yılından bu yana ülkeyi Beşşar Esad yönetmektedir.

8/36 HİZMETE ÖZEL Kriz Öncesi Durum *Suriye’de 1963 ile 2010 yılları arasında geçen tam 47 yıldır “Olağanüstü Hal” koşullarında yaşayan halk, Arap Baharı olarak adlandırılan süreçte yönetimden; -Demokratik reformların yapılmasını -Siyasi tutukluların salıverilmesini -İnsan haklarının tanınmasını -Olağanüstü halin kaldırılmasını ve -Yolsuzlukla mücadele edilmesini talep etmiştir.

9/36 HİZMETE ÖZEL Krizin Başlangıç Durumu *2011 yılında Dera kentinde, reform talepleriyle başlayan halk hareketlerine, yönetimin tepkisi sert olmuştur. *Yönetimin şiddet kullanma teşebbüsü, silahsız halk hareketlerinin, Şam, Halep, Humus ve Hama gibi diğer kentlere de silahlı olarak yayılmasına neden olmuştur.

10/36 HİZMETE ÖZEL Krizin Başlangıç Durumu Suriye krizinin uzamasının nedenleri; -Suriye’deki nüfus diğer Arap ülkeleri gibi homojen değildir. Bunun sonucunda, halk hareketleri birlik olamamıştır. -İktidar, Nusayri azınlığın oluşturduğu geniş bir çıkar grubunun denetimindedir. Politikacı, diplomat ve ordunun komutası bu azınlığın kontrolündedir. -BM Güvenlik Konseyi daimi üyesi Rusya ve Çin gibi ülkelerin sağladığı dış destek sayesinde dışardan bir müdahale engellenmiştir. -Batılı ülkeler ve Arap ülkeleri bu krize duyarsız kalmışlardır.

11/36 HİZMETE ÖZEL Bölgesel Aktörler (İran) *Irak, Suriye ve Lübnan’ı içeren ve İran’ın “Şii Hilâli” olarak adlandırdığı bölgede Esad’ın düşmesi ile buradaki Şii etkisinin kaybedilmesi istenmemektedir. *Esad’ın devrilmesi halinde sıranın kendisine geleceğini düşünmektedir.

12/36 HİZMETE ÖZEL Bölgesel Aktörler (İran) *Başta Hizbullah olmak üzere sahada kendisine yakın olan gruplara maddi, askerî ve istihbarî destek sağlamıştır. *Kendi ordusu içinden pek çok generalini Suriye’ye göndermiş ve doğrudan savaşa dâhil olmuştur. *Özellikle Rusya ve Çin’in desteğini alarak bölgede çok daha güçlü bir konuma gelen İran’ın, krizin çözümünde de taraflardan biri olması değerlendirilmektedir.

13/36 HİZMETE ÖZEL Bölgesel Aktörler (Irak) *Bağdat yönetimi, Suriye’de rejimin değişmesi halinde tüm Orta Doğu’nun kanlı mezhep savaşlarına sahne olacağını düşünmektedir. *Rejimin devrilmesi halinde Suriye’de, sünni grupların güçlenmesiyle kendi varlığının da tehlikeye gireceği görüşündedir.

14/36 HİZMETE ÖZEL Bölgesel Aktörler (İslâm Dünyası) *İslam Dünyası’nın genel problemi; parçalanmışlık ve baskıcı yönetimlerdir. Osmanlı İmparatorluğu’ndan sonra Ortadoğu diye adlandırılan bu bölgede yirmiden fazla ülke oluşmuştur. Bu ülkelerin sınırları sosyolojik sınırlara göre değil işgal edenlerin isteklerine göre çizilmiştir. *Bu parçalı yapı hem ülkeleri kendi iç sorunlarıyla meşgul etmekte hem de dış sorunlara yeterince eğilmelerini engellemektedir. *Suriye Krizine İslam ülkelerinden net ve ortak bir tutum geliştirilememesinin nedeni budur.

15/36 HİZMETE ÖZEL Küresel Aktörler (Rusya) *Rusya’nın yeni vizyonunda Moskova-Tahran ekseni en stratejik hatlardan biri olarak değerlendirilmektedir. Suriye rejiminin çökmesi halinde bu hattın zayıflama ihtimali vardır. *Kafkasya ve Orta Asya’daki islâmcı gruplarla yaşadığı sıkıntıları Suriye’de olası bir rejim değişikliği ile yaşamak istememektedir. *Ülkenin bölünmesi ile Rusya’nın Akdeniz’deki tek limanı Tarsus’u kaybetmeyi istememektedir.

16/36 HİZMETE ÖZEL Küresel Aktörler (Rusya) *Bunların sonucunda da, ABD’nin Orta Doğu’yu şekillendirme çabalarını engellemek istemektedir. *Suriye’deki meşru hükümetin davetiyle de 2015 yılından itibaren ülkede askerî güç kullanmaktadır. *DEAŞ başta olmak üzere, tüm teröristlere karşı savaşacağını ilân eden Rusya, özellikle hava saldırıları ile rejime en büyük desteği vermektedir.

17/36 HİZMETE ÖZEL Küresel Aktörler (Çin) *Etkin olduğu her yerde, Çin karşıtı politikalar uygulayan ABD’nin, Orta Doğu’yu şekillendirme çabalarını engellemek istemektedir. *Bölgedeki istikrarsızlığın tüm dünyadaki “enerji güvenliğini” olumsuz etkilemesi değerlendirilmektedir. Enerjide dışa bağımlılığı neredeyse yüzde 50 olan Çin, enerji güvenliğinin tehlikeye düşmesinden en çok etkilenecek olan ülkedir.

18/36 HİZMETE ÖZEL Küresel Aktörler (ABD) *Suriye’de Mart 2011’de başlayan gösterilerden itibaren bugüne kadar geçen sürede, politikalarında en fazla değişkenlik gözlenen aktör olmuştur. *Suriye konusundaki politikası, kendi çıkarlarının ötesinde, İsrail’in güvenliği ile de doğrudan ilgilidir.

19/36 HİZMETE ÖZEL Küresel Aktörler (ABD) *Ortadoğu’daki temel amaçları olan İran’ın gücünün zayıflatılması için Suriye’nin İran’dan kurtarılması gerektiğini değerlendirmektedir. *İran yayılmasını Suriye’de sınırlayarak ve Rusya’nın bölgedeki artan rolünü mümkün olan en düşük maliyetle minimize etmek, nihayetinde Rusya’yı, ABD için kabul edilebilir nüfuz alanlarında tutmak amacındadır.

20/36 HİZMETE ÖZEL Küresel Aktörler (ABD) *DEAŞ’la mücadele çatısı altında kurulan uluslararası koalisyon güçlerinin hava saldırıları esnasında bölgede kullanılacak bir kara gücüne ihtiyaç duyan ABD, PKK’nın Suriye uzantısı olan PYD’ye 2014 yılının sonundan itibaren destek vermeye başlamıştır. *ABD bir yandan Türkiye destekli ÖSO’ya arka çıkarken, diğer taraftan da Türkiye’nin karşı çıktığı PYD öncülüğündeki Suriye Demokratik Kuvvetleri’ni desteklemektedir.

21/36 HİZMETE ÖZEL Küresel Aktörler (ABD) *ABD bu vekillerde (PKK-PYD-YPG) iki özellik aramıştır: -ABD stratejisinin operasyonel seviyede doğuracağı can kaybını yüklenmesi -Yerel unsur olması. *Böylece ABD, Amerikan askeri kaybetmeden savaşabilecek ve kullandığı yerel unsurlarla geliştirdiği ilişki sayesinde savaş sonrasında düzen kurucu rol üstlenebilecektir

22/36 HİZMETE ÖZEL Küresel Aktörler (FRANSA) *Orta Doğu’da Fransa’nın üç önceliği vardır. -Fransız nüfuzunu yeniden tesis etmek, -Terörü bitirmek, -Avrupa Birliği’ni sarsan mülteci dalgasıyla baş etmek. *Krizin ilk safhalarında Suriye rejiminin değişmesini savunmuş ancak ABD’nin Ortadoğu’da Fransa’ya etkin rol vermemesi nedeniyle daha pasif kalmış ve Rusya’nın politikalarının daha tutarlı olduğu görüşünü benimsemiştir.

23/36 HİZMETE ÖZEL Küresel Aktörler (İngiltere) *BM veya AB çatısı altında hareket etmeye önem vermiştir. Suriye’deki Baas rejiminin topyekûn tasfiyesini değil, üst yönetimdekilerin iktidardan çekildiği ve ılımlı muhalefet temsilcilerinin katıldığı bir geçiş hükümetinin kurulması gerektiğini belirtmektedir. *İngiltere, muhalefetle olan ilişkiye paralel olarak PYD’ ye de dolaylı destek vermektedir.

24/36 HİZMETE ÖZEL Türkiye’nin Suriye Politikası *2. Düya savaşından sonra Türkiye, NATO’ya dâhil olmasıyla birlikte Batı yanlısı bir dış politika izlerken Suriye, Doğu Bloğu ülkeleriyle yakınlaşmıştır. İki ülke arasındaki ilişkiler de hep dalgalanmalar olmuştur. Bunun en büyük sebepleri; -Hatay ilinin Türkiye’ye katılması -Su sorunu -Suriye’nin terör örgütlerine sağladığı destek.

25/36 HİZMETE ÖZEL Türkiye’nin Suriye Politikası *Suriye’deki kriz çıktıktan sonra Türkiye’nin uyguladığı politikayı birkaç döneme ayırmak mümkündür. -1’inci Dönem (2011): Bu süreçte Türkiye, Suriye rejimini reformlar için ikna ederek, gerilimi büyümeden önleyebilmeyi amaçlamıştır. Ancak rejim, çağrılara uymayarak sivil halka yönelik şiddeti artırmasının ardından bu süreç bitmiştir.

26/36 HİZMETE ÖZEL Türkiye’nin Suriye Politikası -2’nci Dönem ( ): Bu dönemi “muhaliflere destek” diye isimlendirmek mümkündür. Küresel ve bölgesel müttefikleriyle iş birliği yaparak muhalifleri desteklemiştir. Reyhanlı’daki bombalı eylemler ve düşürülen uçağımız sonucunda bu süreç bitmiştir.

27/36 HİZMETE ÖZEL Türkiye’nin Suriye Politikası -3’üncü Dönem ( ): Türkiye’nin kendi sınır güvenliğine yoğunlaştığı bir evredir Eylül’ünde DEAŞ’a karşı ABD öncülüğünde uluslararası bir koalisyon kurulmuştur. ABD’nin kara gücü olarak PKK’nın Suriye uzantısı PYD ve onun silahlı örgütü YPG’yi kullanması, Türkiye’yi oldukça rahatsız etmiştir. -24 Kasım 2015’te Türkiye’nin sınır ihlali sebebiyle Rus savaş uçağını düşürmesi üzerine Türk-Rus ilişkileri gergin bir sürece girmiş ve Türkiye, Suriye konusunda istediği adımları atamamıştır.

28/36 HİZMETE ÖZEL Türkiye’nin Suriye Politikası -4’üncü Dönem (2016-): 15 Temmuz 2016’da Türkiye’de gerçekleştirilmeye çalışılan darbe girişiminin başarısız olması, Türk dış politikasında da bir değişimin habercisi olmuştur. Rusya ile ilişkiler onarılmıştır. 24 Ağustos 2016’da Türk Silahlı Kuvvetleri’nin desteği ile ÖSO, DEAŞ’a karşı harekete geçmiş ve Fırat Kalkanı Harekâtı (FKH) başlamıştır.

29/36 HİZMETE ÖZEL Türkiye’nin Suriye Politikası *Fırat Kalkanı Harekâtı’ nın Amacı: -BM Meşru müdafaa hakkı uyarınca hudut güvenliğini sağlamak -DEAŞ Terör Örgütünün ülkemize yönelen tehdit ve saldırılarını önlemek -Suriyeli göçmenlerin yurtlarına dönüşlerine katkı sağlamak -Bölgedeki sivilleri korumak.

30/36 HİZMETE ÖZEL Türkiye’nin Suriye Politikası 1’inci safha: Cerablus-Sajur Safhası (24-28 Ağustos 2016) 2’nci safha: Rai ve Dabık Safhası (3 Eylül-16 Ekim 2016) 3’üncü safha: Dabık-El Bab Safhası (17 Ekim-20 Aralık 2016) 4’üncü safha: El-Bab Safhası (21 Aralık Mart 2017)

31/36 HİZMETE ÖZEL Türkiye’nin Suriye Politikası *İstikrâr ve Güvenin Tesisi İçin Yapılan Faaliyet Alanları: -Güvenlik -Adli Durum ve Adaletin Tesisi -Ekonomik İstikrar -Altyapı ve Üstyapı Hizmetleri -İnsanî Yardım Desteği -Barınma Hizmetleri -Sağlık Yardımları -Eğitim Hizmetleri

32/36 HİZMETE ÖZEL Türkiye’nin Suriye Politikası *Fırat Kalkanı Harekâtı ile Türkiye; -Bölgede önemli ve vazgeçilmez bir güç olduğunu, -Terör örgütleri ile mücadeledeki kararlılığını, -İnsan haklarına ve Suriye’nin toprak bütünlüğüne verdiği önemi göstermiştir. *Bununla beraber Türkiye, Suriye’ye yönelik karar mekanizmalarında söz sahibi olmuştur.

33/36 HİZMETE ÖZEL Sonuç ve Değerlendirme *Bölgedeki durumun değerlendirilmesi; -Bölgedeki DEAŞ tehdidi sona erdirilse bile yabancı terörist savaşçıların oluşturduğu tehdidin gelecek dönemde de devam edeceği değerlendirilmektedir. -PKK ve onun uzantısı PYD, DEAŞ ile yaptığı mücadelede, ABD başta olmak üzere batı ülkeleri tarafından desteklenmektedir. Terör örgütlerinin, bu durumu kullanarak, uluslararası alanda meşruluk kazanmaya ve Suriye’deki kriz sonrası dönemde siyasi özerklik elde etmeye çalışacağı öngörülmektedir.

34/36 HİZMETE ÖZEL Sonuç ve Değerlendirme -Türkiye’deki Suriyeli göçmenlerin sayısı 3 milyondur. Bu rakam Türkiye nüfusunun ortalama %2,5’ine denk gelmektedir. -Suriyeli sığınmacıların oluşturduğu sosyo-ekonomik problemlerin artarak devam edeceği değerlendirilmektedir.

35/36 HİZMETE ÖZEL Sonuç ve Değerlendirme *Suriyeli mültecilerin sayısı 6,5 milyon, ölenlerin sayısı 321 bin ve kayıp sayısının da 150 bin olduğu tahmin edilmektedir. *Ülkedeki yaşanan krizde, bölgesel ve küresel aktörler, insanlık sınavını kaybetmişlerdir. *Türkiye, kendisinin ve bölgenin üstünde yapılan bütün planlara rağmen, insana verdiği değeri tüm dünyaya göstermiştir.

36/36 HİZMETE ÖZEL Suriye Krizi, Küresel Aktörler ve Türkiye’nin Suriye Politikası